Prošla nedjelja nametnula je s novom aktuelnošću razmišljanja o Evropi i njenoj budućnosti i iz globalne i iz lokalne, bosanske perspektive: globalno - povod je vijest kako je Evropi pripala ovogodišnja Nobelova nagrada za mir; lokalno - najnoviji izvještaj Evropske komisije kojim se konstatuje kako je u međustranačkim napetostima oko "prekomponovanja" jedva uspostavljene državne vlasti u Bosni i Hercegovini praktično zaustavljen proces ispunjavanja uslova za približavanje te zemlje Evropskoj Uniji.
Domaći ignoranti, i u Bosni i Hercegovini i u njenom susjedstvu, naročito ako su okupljeni pod zastavama vladajućih partija, spremni su da povodom bilo kakve kritike iz Evrope i naročito povodom evropskih uslovljavanja daljeg približavanja, odmahuju rukom ili odgovaraju protukritikom: A šta će nam uopšte Evropa; nisu li Grčka, Španija i Portugal najbolji primjer kuda vodi evropsko uslovljavanje; ko uopšte garantuje da će nakon sadašnje krize biti ikakvog apetita u Evropi za dalje proširenje Unije? Mnogi će se Bosanci i Hercegovci - i mnogi u svijetu koji saosjećaju s njihovim stradanjem devedesetih - lako složiti s kritikom odluke Nobelovog komiteta da Nagradu za mir dodijeli Evropskoj Uniji koja je dozvolila da se u njenom dvorištu dogodi sve ono što se događalo u Bosni i Hercegovini uključujući i genocid u Srebrenici.
Ovaj lokalni euroskepticizam je razumljiv ali je kontraproduktivan.
Evropska Unija - sa svim svojim nesavršenostima - je geostrateška činjenica i njeno postojanje poništava desetljeća dubokih podjela na kontinentu, simbolizovana Berlinskim zidom i "željeznom zavjesom" koja je dijelila prosperitetni evropski Zapad od zaostalog evropskog Istoka.
Komitet za dodjelu Nobelove Nagrade za mir je, dodjeljujući nagradu za ovu godinu Evropskoj Uniji, istakao njen značaj za "mir i pomirenje, demokratiju i ljudska prava" i naglasio je značaj nagrade kao svojevrsne poruke evropskoj javnosti "koliko je važno da očuva ono što je ostvareno na evropskom kontinentu".
Euroskepticima, koji kritiku dodjele nagrade Evropskoj Uniji zasnivaju na iskušenjima kroz koja prolaze Grčka ili Španija, može se naravno postaviti i pitanje iz nešto drugačije perspektive: A šta bi bilo sa ekonomijama tih dviju zemalja da u suočavanju s deficitom i dugovima nisu imale iza sebe solidarnost i finansijsku moć Unije? Ta priča, o posljedicama koje će budžetska kriza u eurozoni imati na budućnost Unije, još nije završena: tek treba vidjeti kako će se zaoštrena finansijska disciplina u 17 zemalja koje su usvojile euro kao svoju valutu odraziti na ostalih deset članica Unije - koje nisu u toj eurozoni - i na jedinstvo Unije.
Nobelova Nagrada za mir dolazi kao poticaj za dalja nastojanja u ostvarivanju ideala Evrope koja će biti "cijela i slobodna" u čijem zaokruživanju nedostaje pridruženje Uniji zemalja evropskog Jugoistoka.
Ilustrativna fotografija
U samim tim zemljama snažne su i uticajne antievropske struje. U Srbiji one se zasnivaju na odbijanju i pomisli da se uvaži evropsko insistiranje na uvažavanju "suvereniteta i teritorijalnog integriteta Kosova" - prevedeno na srpski: priznanje nezavisnosti bivše pokrajine. U Bosni i Hercegovini, njeni formalno najistaknutiji predstavnici putuju po svijetu i uvjeravaju sagovornike i javnost zemalja domaćina kako postoji bosanskohercegovačka saglasnost o pridruženju Evropskoj Uniji i NATO-u: takva uvjeravanja vrijeđaju osjećaj elementarne obaviještenosti sagovornika koji svi savršeno znaju kakvo je stvarno stanje u vezi s bosanskohercegovačkim navodnim euroatlantskim aspiracijama.
Propušteni su svi rokovi i prokockana dobra volja najuticajnijih članica NATO-a za ubrzani prijem Bosne i Hercegovine a proces približavanja Evropskoj Uniji je žrtvovan za račun otimačine za stranački uticaj i funkcije u federalnim i državnim tijelima. Dovoljno je pogledati šta o tome kaže najnoviji izvještaj Evropske komisije: u njemu se konstatuje kako je u nastojanjima za "prekomponovanje" federalne i državne vlasti izgubljena politička saglasnost i zaustavljen napredak u približavanju Evropi. Evropa, takođe, primjećuje kako nema saglasnosti o budućnosti zemlje i njenom istitucionalnom uređenju.
U tome, na žalost, sadašnja bosanskohercegovačka politička elita nije ništa učinkovitija od bivšeg bošnjačkog člana državnog predsjedništva Harisa Silajdžića koji je, nudeći ničim potkrijepljeno obećanje "stopostotne BiH", potpuno zaustavio obećavajući proces korak-po-korak jačanja državnih institucija. Sadašnje vođe spiskale su dvije godine - cijelo prvo poluvrijeme mandata - a da u tom procesu nisu napravile ni korak.
Balkanski euroskeptici, a posebno političke elite koje ne mogu da se usaglase ni oko evropskih perspektiva, mogli bi ponešto naučiti iz govora bivšeg britanskog premijera u dva mandata Harolda Wilsona pred Savjetom Evrope u Strasbourgu 1967. godine kad je rekao: "Onaj ko odbija promjene je arhitekt propadanja. Jedina institucija koja odbija napredak je - groblje".
