Presude Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu, protiv BiH, pokazuju sve slabosti domaćeg pravosudnog sistema. Stoga, osim što predstavljaju konkretno otklanjanje nepravde, istovremeno su način usklađivanja pravnog sistema i zakonodavstava BiH sa zemljama Vijeća Evrope, kada je u pitanju poštivanje osnovnih prava i sloboda čovjeka.
Protiv BiH pred Evropskim sudom za ljudska prava trenutno se vodi oko 1300 postupaka, a isto toliko tužbi je odbačeno jer su se odnosile na povrat stare devizne štednje. Naime, nakon presude u slučaju „Suljagić”, Sud je naložio bh. vlastima da štedišama isplati njihov novac u skladu s postojećim zakonima.
O tome na šta se uglavnom odnose predmeti, Monika Mijić, zastupnica BiH za saradnju s Evropskim sudom, kaže:
„Oni se uglavnom odnose na staru deviznu štednju, na protjerivanje stranaca, na povrat imovine, na neizvršenje presuda domaćih sudova, na pritvaranje neuračunljivih počinitelja kaznenih djela i sl. Dakle, to su glavne grupe predmeta koji se vode protiv BiH.“
Teško je naznačiti karakteristične tužbe protiv BiH, jer svaka govori o kršenju osnovnih prava, ne samo podnosilaca tužbi. Ipak, zbog šireg značaja može se izdvojiti:
„Predmet koji se vodi od strane trojice državljana BiH protiv Srbije, Makedonije, Hrvatske, Slovenije i BiH, vezano za povrat stare devizne štednje u filijalama Ljubljanske banke u BiH i filijalama Invest banke Beograd. S obzirom da je riječ o postupku koji se vodi protiv pet država – sljednica bivše Jugoslavije, i s obzirom da je u pitanju stara devizna štednja u poslovnicama Ljubljanske banke van teritorija Republike Slovenije, smatram da je to jedan od najznačajnijih i interesantnijih predmeta.“
Presuda u slučaju „Branimir Đokić“ izazvala je najviše zanimanja javnosti ali i vrlo oprečnih komentara. Federacija BiH je prije nekoliko dana (4.januara 2011.) godine, uplatila 65.200 eura na ime materijalne i druge štete ovom bivšem oficiru JNA zbog toga što mu nije vraćen predratni stan koji je imao u Sarajevu. O tome ima li povećanog broja tužbi koje se odnose na vojne stanove, Monika Mijić kaže:
„Prema informacijama dobijenih od strane Suda, pred Sudom je oko 50 tužbi koje se odnose na povrat stanova. Još uvijek te tužbe nisu dostavljene Bosni i Hercegovini na očitovanje. One su zaprimljene pred Sudom, ali još nije krenuo neki aktivni postupak po tim tužbama.“
U Strazburu oko 120 tužbi zbog neizvršenja presuda domaćih sudova
Još jedna presuda je veoma karakteristična, a to je “Čolić i drugi" (tužbu je podnijelo 16 osoba, nakon što im RS nije isplatila ratnu štetu u iznosu od 300.000 KM, kako su presudili domaći sudovi). Takvih tužbi je u bh. sudovima na hiljade, ali ih ima i pred Sudom u Strazburu, kaže Mijić:
Sud za ljudska prava u Strazburu
„Pred Sudom se nalazi oko 120 tužbi koje se odnose na problem neizvršenja presuda domaćih sudova u svezi naknade ratne štete. Mislim da se u Federaciji BiH više odnosi na oduzeta materijalna sredstva, dok u Republici Srpskoj su dosuđivane naknade štete i zbog duševne boli, zbog pogibije bliskog srodnika i slično. Broj presuda koje se odnose na naknadu ratne štete u RS znatno je veći nego u FBiH, te je za RS to izuzetno ozbiljan financijski problem, tako da će Republika Srpska morati iznaći mjere kako da riješi ovaj problem, a da ne ugrozi makroekonomsku stabilnost.“
Dosadašnjih 14 presuda protiv BiH, govori mnogo više od konkretnog slučaja, upozorava Mijić.
„Naravno da se preko presuda Evropskog suda za ljudska prava otkrivaju svi nedostaci u domaćem pravnom sustavu. Pa čak i kada naši domaći sudovi, poput Ustavnog suda, ocijene neku situaciju kao pozitivnu, kao opravdanu sa stanovišta Evropske konvencije, dešava se da Evropski sud u svojim presudama zauzme potpuno različit stav. Recimo, u slučaju „Đokić“, Komisija za ustavna prava pri Ustavnom sudu je smatrala da u slučaju „Đokić“ nema povrede prava, međutim, Evropski sud je zauzeo drugačiji stav i smatrao da postoji povreda prava. U slučaju „Čolić i drugi“, Ustavni sud BiH, kao domaći sud, je ocijenio da je način izvršenja presuda, koje se odnose na ratnu štetu, u skladu sa Konvencijom, i to kada je Republika Srpska smanjila broj godina otplate tog duga po tim presudama, međutim, Evropski sud je zauzeo potpuno suprotan stav. Sjetimo se, također, da u predmetu „Pilav“, vezano za pravo kandidiranja za člana Predsjedništva Bošnjaka koji živi u RS, Ustavni sud je odlučivao o toj apelaciji 2006. godine i zauzeo je stav da je još uvijek opravdano imati na snazi ustavne odredbe koje ograničavaju pasivno biračko pravo apelanta, a Evropski sud je u slučaju „Sejdić i Finci“ smatrao da postojanje takvih odredbi u današnje vrijeme nema nikakvih opravdanja. Dakle, preko presuda Evropskog suda na vidjelo izlaze svi nedostaci u našem pravnom sustavu. Na kraju krajeva, Evropski sud putem svojih presuda vrši harmonizaciju pravnih sustava i zakonodavstava u cijelom Vijeću Evrope kada je riječ o poštivanju ljudskih prava“, navodi Mijić.
Na osnovu presuda koje je donio Evropski sud za ljudska prava, oštećenima u BiH do sada je isplaćeno oko tri miliona KM, ili milion i po eura. Međutim, otklanjanje povreda prava u odnosu na sve osobe u istoj situaciji daleko više košta i taj proces traje mnogo duže. To potvrđuje i presuda u slučaju „Sejdić i Finci“, koja, ni nakon godinu dana od donošenja, u BiH nije provedena.
Protiv BiH pred Evropskim sudom za ljudska prava trenutno se vodi oko 1300 postupaka, a isto toliko tužbi je odbačeno jer su se odnosile na povrat stare devizne štednje. Naime, nakon presude u slučaju „Suljagić”, Sud je naložio bh. vlastima da štedišama isplati njihov novac u skladu s postojećim zakonima.
O tome na šta se uglavnom odnose predmeti, Monika Mijić, zastupnica BiH za saradnju s Evropskim sudom, kaže:
Predmeti se uglavnom odnose na staru deviznu štednju, na protjerivanje stranaca, na povrat imovine, na neizvršenje presuda domaćih sudova.
„Oni se uglavnom odnose na staru deviznu štednju, na protjerivanje stranaca, na povrat imovine, na neizvršenje presuda domaćih sudova, na pritvaranje neuračunljivih počinitelja kaznenih djela i sl. Dakle, to su glavne grupe predmeta koji se vode protiv BiH.“
Teško je naznačiti karakteristične tužbe protiv BiH, jer svaka govori o kršenju osnovnih prava, ne samo podnosilaca tužbi. Ipak, zbog šireg značaja može se izdvojiti:
„Predmet koji se vodi od strane trojice državljana BiH protiv Srbije, Makedonije, Hrvatske, Slovenije i BiH, vezano za povrat stare devizne štednje u filijalama Ljubljanske banke u BiH i filijalama Invest banke Beograd. S obzirom da je riječ o postupku koji se vodi protiv pet država – sljednica bivše Jugoslavije, i s obzirom da je u pitanju stara devizna štednja u poslovnicama Ljubljanske banke van teritorija Republike Slovenije, smatram da je to jedan od najznačajnijih i interesantnijih predmeta.“
Presuda u slučaju „Branimir Đokić“ izazvala je najviše zanimanja javnosti ali i vrlo oprečnih komentara. Federacija BiH je prije nekoliko dana (4.januara 2011.) godine, uplatila 65.200 eura na ime materijalne i druge štete ovom bivšem oficiru JNA zbog toga što mu nije vraćen predratni stan koji je imao u Sarajevu. O tome ima li povećanog broja tužbi koje se odnose na vojne stanove, Monika Mijić kaže:
„Prema informacijama dobijenih od strane Suda, pred Sudom je oko 50 tužbi koje se odnose na povrat stanova. Još uvijek te tužbe nisu dostavljene Bosni i Hercegovini na očitovanje. One su zaprimljene pred Sudom, ali još nije krenuo neki aktivni postupak po tim tužbama.“
U Strazburu oko 120 tužbi zbog neizvršenja presuda domaćih sudova
Još jedna presuda je veoma karakteristična, a to je “Čolić i drugi" (tužbu je podnijelo 16 osoba, nakon što im RS nije isplatila ratnu štetu u iznosu od 300.000 KM, kako su presudili domaći sudovi). Takvih tužbi je u bh. sudovima na hiljade, ali ih ima i pred Sudom u Strazburu, kaže Mijić:
„Pred Sudom se nalazi oko 120 tužbi koje se odnose na problem neizvršenja presuda domaćih sudova u svezi naknade ratne štete. Mislim da se u Federaciji BiH više odnosi na oduzeta materijalna sredstva, dok u Republici Srpskoj su dosuđivane naknade štete i zbog duševne boli, zbog pogibije bliskog srodnika i slično. Broj presuda koje se odnose na naknadu ratne štete u RS znatno je veći nego u FBiH, te je za RS to izuzetno ozbiljan financijski problem, tako da će Republika Srpska morati iznaći mjere kako da riješi ovaj problem, a da ne ugrozi makroekonomsku stabilnost.“
Dosadašnjih 14 presuda protiv BiH, govori mnogo više od konkretnog slučaja, upozorava Mijić.
„Naravno da se preko presuda Evropskog suda za ljudska prava otkrivaju svi nedostaci u domaćem pravnom sustavu. Pa čak i kada naši domaći sudovi, poput Ustavnog suda, ocijene neku situaciju kao pozitivnu, kao opravdanu sa stanovišta Evropske konvencije, dešava se da Evropski sud u svojim presudama zauzme potpuno različit stav. Recimo, u slučaju „Đokić“, Komisija za ustavna prava pri Ustavnom sudu je smatrala da u slučaju „Đokić“ nema povrede prava, međutim, Evropski sud je zauzeo drugačiji stav i smatrao da postoji povreda prava. U slučaju „Čolić i drugi“, Ustavni sud BiH, kao domaći sud, je ocijenio da je način izvršenja presuda, koje se odnose na ratnu štetu, u skladu sa Konvencijom, i to kada je Republika Srpska smanjila broj godina otplate tog duga po tim presudama, međutim, Evropski sud je zauzeo potpuno suprotan stav. Sjetimo se, također, da u predmetu „Pilav“, vezano za pravo kandidiranja za člana Predsjedništva Bošnjaka koji živi u RS, Ustavni sud je odlučivao o toj apelaciji 2006. godine i zauzeo je stav da je još uvijek opravdano imati na snazi ustavne odredbe koje ograničavaju pasivno biračko pravo apelanta, a Evropski sud je u slučaju „Sejdić i Finci“ smatrao da postojanje takvih odredbi u današnje vrijeme nema nikakvih opravdanja. Dakle, preko presuda Evropskog suda na vidjelo izlaze svi nedostaci u našem pravnom sustavu. Na kraju krajeva, Evropski sud putem svojih presuda vrši harmonizaciju pravnih sustava i zakonodavstava u cijelom Vijeću Evrope kada je riječ o poštivanju ljudskih prava“, navodi Mijić.
Na osnovu presuda koje je donio Evropski sud za ljudska prava, oštećenima u BiH do sada je isplaćeno oko tri miliona KM, ili milion i po eura. Međutim, otklanjanje povreda prava u odnosu na sve osobe u istoj situaciji daleko više košta i taj proces traje mnogo duže. To potvrđuje i presuda u slučaju „Sejdić i Finci“, koja, ni nakon godinu dana od donošenja, u BiH nije provedena.
