Rezultati u Herceg Novom su prvi u istoriji lokalnih izbora u Crnoj Gori koji omogućavaju da se vlast na lokalnom nivou može formirati bez najjačih partija iz vlasti i opozicije - Demokratskog fronta (DF) i Demokratske partije socijalista (DPS), ocijenio je za Radio Slobodna Evropa (RSE) politički analitičar Zlatko Vujović, komentarišući rezultate izbora u tom gradu na jugu Crne Gore, koji su održani 9. maja.
Prema preliminarnim rezultatima Opštinske izborne komisije u Herceg Novom, najviše mandata osvojile su partije koje su i do sada bile na vlasti u tom gradu: Demokrate 10, Demokratski front i lokalna Novska lista po sedam, Građanski pokret URA dva, a Prava Crna Gora jedan. Jedina opoziciona lista, Demokratska partija socijalista osvojila je osam mandata.
Lokalni izbori u Herceg Novom su drugi po redu lokalni izbori u Crnoj Gori od promjene vlasti u avgustu 2020. kada su parlamentarnu većinu osvojili zajedno prosrpski Demokratski front (DF), Demokrate i građanski pokret URA. Nakon tri decenije vladanja, Demokratska partija socijalista predsjednika Mila Đukanovića prešla je u opoziciju.
Prvi lokalni izbori nakon promjene vlasti održani su, uz velike tenzije, u Nikšiću sredinom marta i na njima su pobijedile koalicija predvođene Demokratama i Demokratskom frontom.
Buduća vlast sa ili bez Demokratskog fronta?
Nakon poslednjih izbora u Herceg Novom 2017. godine Demokrate sa devet i DF sa četiri mandata su formirali vlast, sa nekoliko manjih stranaka. Na ovim izborima, iako partneri u vlasti na državnom nivou, Demokrate i DF su vodili oštru političku borbu za prevlast.
Oni su i na jučerašnjim izborima u ukupnom zbiru osvojili najviše mandata (17) ali su, kako ističe analitičar Zlatko Vujović, Demokrate sada u prilici da formiraju gradsku vlast bez DF:
“To je nešto što do sada nije zabilježeno i sada je pravo pitanje da li partije iz sadašnje vladajuće većine na državnom nivou mogu da naprave koaliciju na lokalnom nivou bez Demokratskog fronta”.
To je teoretski moguće jer ima više nego dovoljno drugih odborničkih lista sa kojim bi Demokrate mogle formirati vlast ali je pitanje, ističe Vujović, da li će se to dogoditi s obzirom na to da u koaliciji sa DF vladaju u Nikšiću i Budvi, “ali i zbog stabilnosti većine na državnom nivou”.
On ocjenjuje da je na uzlet Demokrata, ne samo u Herceg Novom nego i na izborima u Nikšiću, presudno uticala podrška Srpske pravoslavne crkve (SPC) i premijera Zdravka Krivokapića:
“Nakon otvorene podrške vladike Joanikija i premijera Krivokapića Demokratama, DF je nekako ostao sam. To, međutim, ne znači da taj tas neće preći na stranu DF ako, kako se očekuje, na čelo Mitropolije SPC u Crnoj Gori dođe kadar predsjednika Srbije Aleksandra Vučića“, navodi Vujović.
DF je u bliskim političkim vezama sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem dok je Demokrate i za izbore u Nikšiću i za one u Herceg Novom podržao aktuelni crnogorski premijer Zdravko Krivokapić, koji je na tu funkciju došao kao nestranačka ličnost.
Demokrate je podržao i glavni kandidat za budućeg mitropolita SPC u Crnoj Gori, vladika Joanikije, koji je aktuelni administrator SPC u Crnoj Gori, nakon Amfilohijeve smrti.
Kada će se birati mitropolit SPC za Crnu Goru i ko bi mogao biti izabran, da li Joanikije koji je blizak premijeru Krivokapiću i Demokratama ili neko drugi ko bi više bio po volji DF i zvaničnom Beogradu ostaje da se vidi.
Kozmetičke promjene skupo koštale DPS
Nakon gubitka vlasti na nivou države, avgusta prošle godine, DPS je u martu izgubio vlast i u Nikšiću, drugom po veličini gradu u Crnoj Gori.
Iako su u Herceg Novom bili opozicija i protekle četiri godine, gubitak glasova od preko tri hiljade donio im je četiri mandata manje.
U DPS kažu da je njihov lošiji izborni rezultat u Herceg Novom posljedica agresivne kampanje partija iz vlasti protiv DPS.
“Bili smo svjedoci dosta brutalne kampanje prosrpskih stranaka ali i onih koje su građanske a dio su većine na nacionalnom nivou. Takođe, lošijem rezultatu je doprinijela i činjenica da je DPS sada u opoziciji. Sve to je dovelo do određenog pada DPS u Herceg Novom”, kaže za RSE funkcioner te stranke Predrag Sekulić.
On ističe da su ipak zadovoljni činjenicom da “da su ovi izbori pokazali rast građanske opcije u odnosu na ono što predstavlja Demokratski front“.
A u DF su bili zadovoljni što je DPS dodatno izgubio na političkoj snazi.
Nosilac lokalne liste koalicije DF, Ivan Otović kazao je da su zadovoljni, a da je glavna poruka da je DPS "poslat u prošlost".
Zlatko Vujović smatra da je DPS u Herceg Novom platila cijenu kozmetičkih promjena nakon posljednjeg kogresa te partije čiji je lider aktuelni predsjednik države Milo Đukanović, a koji je održan u januaru ove godine.
“DPS je mislio da može nekim manjim pozitivnim promjenama popraviti svoj izborni rezultat. Ovo je poruka da to nije dovoljno i da se mora pristupiti nekim radikalnim promjenama, a ne ovakvim koje bih nazvao kozmetičkim. Greška te partije je što još uvijek među poslanicima ima ljude koji izazivaju veliko podozrenje i nepovjerenje i bijes građana”, smatra Vujović.
Lider Građanskog pokreta URA Dritan Abazović je na Tviteru napisao da su izbori u Novom pokazali da jača građanska opcija
Vujović kaže da rezultat lokalne Novske liste, koja je osvojila isto koliko i vladajući DF, pokazuje da fokusiranosti na lokalne teme a ne na visoku politiku može donijeti uspjeh:
“To su građani prepoznali i na prošlim ali pogotovo na ovim izborima i dali im glas. Oni su kao političari potekli iz te prosrpke struje ali su pokazali da se može uspjeti umjerenim i praktičnim pristupom.”
Nijedna od partija nije imala ozbiljnijih prigovora na regularnost izbora niti problematizovala pitanje biračkog spiska u koji je, prema Državnoj izbornoj komisiji, upisano 1.973 birača sa biračkim pravom i u Srbiji.
Do podataka DIK je došla poređenjem hercegnovskog i jedinstvenog biračkog spiska Ministarstva državne uprave i lokalne samouprave Srbije, dostupnom na njihovom portalu.
Crnogorski zakoni ne dozvoljavaju postojanje dvojnog državljanstva i prebivališta. Osobe koje imaju prebivalište u drugoj državi, ne mogu ga imati i u Crnoj Gori i moraju biti izbrisane iz registra prebivališta, a samim tim i biračkog spiska.