Agencija za elektronske medije je u preliminarnom izvještaju o medijskom predstavljanju, tokom izborne kampanje za predsjednika Crne Gore, saopštila da kandidat Andrija Mandić ima najveći medijski prostor, od 34 procenta zastupljenosti.
Izbori su zakazani za 19. mart. Učestvuje sedam kandidata.
Mandić je kandidat najbrojnijeg saveza parlamentarne većine, prosrpskog i proruskog Demokratskog fronta (DF), blizak je Srbiji i predsjedniku Aleksandru Vučiću.
Iako to u kampanji ne naglašava, njegov DF se od ranije zalaže za ukidanje sankcija Rusiji, izlazak iz NATO-a i povlačenje priznanja Kosova.
Iz portala Raskrinkavanje i Centra za monitoring i istraživanje (CEMI), organizacija koje prate medijska izvještavanja u predizbornoj kampanji u Crnoj Gori, ukazuju da elektronski mediji većinom favorizuju Mandića.
"S obzirom na to da se finansiraju srbijanskim kapitalom, otvoren je značajan medijski prostor za kandidate koji dominantno zastupaju prosrpske narative", ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa Ana Nenezić iz CEMI-ja, koji decenijama prati izborne procese.
Ukazuje da četiri od pet televizija sa nacionalnom frekvencijom u Crnoj Gori imaju strane vlasnike, dominantno iz Srbije.
Ovi mediji nemaju obavezu poštovanja Pravilnika o pravima i obavezama emitera tokom predsjedničke kampanje koji je propisala Agencija za elektronske medije.
Tim dokumentom je predviđeno da svi kandidati moraju biti jednako medijski zastupljeni.
U praksi na poštovanje ovog pravila "osuđen" je jedino Javni servis Crne Gore dok privatne televizije nemaju tu obavezu.
Ko su vlasnici televizija u Crnoj Gori?
Od pet televizija sa nacionalnom pokrivenošću, samo je Javni servis, Radio Televizija Crne Gore (RTCG), u vlasništvu Crne Gore.
Nova M je članica Junajted Media grupe (United Media), čiji je osnivač srpski biznismen Dragan Šolak, a vlasnik međunarodni investicioni fond (BC Partners).
Ova kompanija, koja osim u Srbiji, djeluje u BiH i Hrvatskoj, ima većinski paket i u crnogorskoj televiziji Vijesti.
Oni su jedan od rijetkih medija u Srbiji koji preispituje poteze vlasti u toj državi predvođenih predsjednikom Vučićem, zbog čega su na udaru kritika njegovih naprednjaka.
Srpski biznismeni, bliski Vučiću, vlasnici su dvije televizije u Crnoj Gori.
Vlasnik Prve je Srđan Milovanović ofšor biznismen, čije brat povjerenik Vučićeve Srpske narodne stranke u Nišu.
Vlasnik televizije Adria je srpski biznismen Bratislav Stoiljković. Njemu je prošle godine Agencija za nacionalnu bezbjednost, uz još tridesetak osoba, uključujući šest ruskih diplomata, zabranila ulazak u Crnu Goru. Policija je tada navela da su "indicirani kao nosioci malignog uticaja za interese stranih službi".
Čiji narativi se favorizuju?
Nakon lidera DF-a Mandića, prema zastupljenosti iz izvještaja slijede Jakov Milatović iz pokreta Evropa sad, aktuelni predsjednik države Milo Đukanović i Aleksa Bečić iz partije Demokrata.
Za Anu Nenezić ovi podaci nisu iznenađujući, iako ističe da Milatović i Bečić imaju umjereniji narativ u odnosu na Mandića.
"Jesu umjereniji, ali sa izletima i u pravcu onog što je politika prosrpskog Demokratskog fronta", navodi Nenezić.
Jakov Milatović i Aleksa Bečić bliski su Mitropoliji Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori.
Bečićeve Demokrate su inicirale da se u Kolašinu, na sjeveru Crne Gore, podigne spomenik mitropolitu Amfilohiju, za života jednom od predvodnika tvrde nacionalističke struje u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Milatović je u politiku ušao kao ministar Vlade Zdravka Krivokapića, prve nakon pada Đukanovićeve Demokratske partije socijalista (DPS), na čije je formiranje dominantno uticala Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori.
Sam Krivokapić ministre je nazivao apostolima.
Evropski parlament je u martu prošle godine Srpsku pravoslavnu crkvu označio kao promotera narativa o Rusiji kao zaštitnici tradicionalnih porodičnih vrijednosti.
Dio kampanje vodi se iz regiona
Nenezić ukazuje da se dio kampanje za predsjedničke izbore 19. marta vodi i iz regiona, prije svega iz Srbije.
"Naš Zakon o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja zabranjuje finansiranje iz inostranstva. Međutim, nema propisa šta ukoliko se kampanja vodi van Crne Gore. Ko je u tom slučaju nadležan i da li je iko?", pita Nenezić.
Iz beogradskog Biroa za društvena istraživanja (BIRODI), pak, smatraju da je Regulatorno tijelo Srbije za elektronske medije nadležno da uspostavi monitoring, za medije pod njihovom jurisdikcijom, u periodu izbora u Crnoj Gori.
Monitoring je tražen "shodno obavezama iz Zakona o potvrđivanju Evropske konvencije o prekograničnoj televiziji", koji služi da se "spreči vođenje kampanje iz države u kojoj se izbori ne dešavaju u državi u kojoj se dešavaju, čime se urušava izborni integritet", objasnio je BIRODI.
Prema navodima BIRODI-ja, ta obaveza proizilazi iz članstva Srbije u Savjetu Evrope.
Da su mediji u Srbiji veoma zainteresovani za predstojeće izbore i da utiču na njih narativom o sigurnoj pobjedi Andrije Mandića, ocijenjeno je i iz portala Raskrinkavanje, platforme za provjeru informacija, u okviru nevladine organizacije Centar za demokratsku tranziciju.
Kao primjer navode da su pojedini mediji iz Srbije, Mandića, u momentu dok je bila potvrđena jedino njegova kandidatura, proglašavali pobjednikom.
"Kako su Mandića proglašavali za pobjednika kada još uvijek nije imao protivnike, tako su Đukanovića proglašavali za poraženog, iako tada nije bio ni objavio kandidaturu", kaže za Radio Slobodna Evropa urednica portala, Jelena Jovanović.
"Đukanovićevoj strahovladi došao kraj", "Đukanović se mora ukloniti", Milo nema šanse, nakon izbora on i DPS idu u istoriju?!", neki su od naslova u srbijanskim medijima, navodi Raskrinkavanje.
Iz Raskrinkavanja kažu da se drugi kandidati, poput Jakova Milatovića, u srpskim tabloidima pojavljuju isključivo kao meta kritika.
Milatović je zbog ekonomskog programa Evropa sad, kojim su u Crnoj Gori povećane plate stekao veliku popularnost i, prema istraživanjima, Mandiću je najveća prijetnja za prolazak u drugi krug izbora.
Ukoliko nijedan kandidat ne osvoji većinu u prvom krugu, dvije nedelje kasnije organizovaće se drugi u koji ulaze dva kandidata sa najvećim brojem glasova.
Koliko su mediji iz Srbije zainteresovani za izbore u Crnoj Gori pokazuju lokalni izbori u Nikšiću, u martu 2021, o kojima je objavljeno više od 5.000 tekstova u srpskim medijima.
Bili su to prvi izbori nakon pada Demokratske partije socijalista u avgustu 2020.
Na Televiziji Happy, koja u Srbiji ima nacionalnu frekvenciju i koja je naklonjena vladajućim snagama predvođenim Vučićem, se emitovao serijal Bitka za Nikšić.
"Pandan tome bio bi da se u Crnoj Gori kreiraju posebne emisije i rubrike za, recimo, izbore u Leskovcu i da ih ovdašnji mediji obilježe kao 'bitku za Leskovac'", navodi Jelena Jovanović.
Evropski parlament prepoznao ruski uticaj
Osim miješanja Srbije u predsjedničke izbore u Crnoj Gori, Nenezić ukazuje da je Evropski parlament notirao i ruski uticaj.
"U Izvještaju Evropskog parlamenta ističe se da se Crna Gora može naći u sukobima zbog nacionalne netrpeljivosti kao i da Rusija kroz proksije vrši uticaj", ističe Nenezić.
Kako je precizirala, oni su prepoznali da se taj uticaj ostvaruje najviše kroz Srpsku pravoslavnu crkvu i medije čije je sjedište u Srbiji.
"To je po prvi put da se formalno u izvještaju neke evropske institucije konstatuje ruski uticaj", ističe.
I prema analizi Digitalnog forenzičkog centra (DFC) od 13. marta, ruski mediji se okreću Crnoj Gori, sa fokusom na predsjedničke izbore.
Promocija proruskih i prosrpskih narativa
"Ruska novinska agencija TASS objavila je 20. decembra 2022. izjavu Olega Bondarenka da će ruski faktor uticati na izbore u inostranstvu 2023. godine, gdje se pominju i predsjednički izbori u Crnoj Gori u", navodi DFC.
Kako ukazuju, direktna najava miješanja ruskog faktora u predstojeće izbore prošla je ispod radara medija, ali i vlasti i opozicije u Crnoj Gori.
Kako su saopštili iz DFC-a, najznačajniju ulogu u promociji proruskih i prosrpskih narativa u Crnoj Gori ima neregistrovani portal IN4S, koji osim u Podgorici ima redakcije u Beogradu, Novom Sadu, Nikšiću, Sjevernoj Mitrovici i ukrajinskom Donbasu.
"Portal IN4S služi kao produžena ruka ruskih državnih medija i interesa u regionu", kaže se u analizi DFC-a.
Navode i da postoji jak proruski sentiment i među novinarima u samoj Crnoj Gori ukazujući na aktivnosti Udruženja novinara.
Ta organizacija je 20. januara 2023. godine posthumno dodijelila nagradu za životno djelo Darji Duginoj, ubijenoj ćerki ruskog ultranacionalističkog ideologa i Putinovog savjetnika, Aleksandra Dugina.
Godišnje nagrade Udruženje novinara je dodijelilo i Igoru Damjanoviću, dopisniku IN4S, Ljubici Gojković Vukićević, novinarki TV Prva, i Bratislavu Stoiljkoviću, vlasniku televizije Adria.
Nagradu za najbolji portal dobio je Sputnik Srbija koji se finansira iz Kremlja, a posluje u Srbiji.
Facebook Forum