Od trenutka kada je “Otvoreni Balkan” predstavljen zvanična Crna Gora, tada sa Vladom Demokratske partije socijalista (DPS) odbijala je učešće u ovoj regionalnoj inicijativi.
Predsjednik države i lider DPS Milo Đukanović tokom čije je tridesetogodišnje vladavine Crna Gora postala članica NATO-a i kandidat za članstvo u Evropskoj uniji (EU)ovaj projekat smatrao je pokrivalicom za realizaciju projekata velikodržavnih srpskih ambicija.
“Srbija je vrlo u zamahu da po istom receptu po kojem je to radio Milošević 90.- ih godina odigra paternalističku, zaštitničku ulogu u odnosu na Srbe u susjednim državama, ne mareći što time ruši suverenitet države", kazao je Đukanović za Antenu M.
Nakon smjene Đukanovićevog DPS avgusta 2020. ni Vlada Zdravka Krivokapića, koju su izglasali prosrpski Demokratski front, Demokrate i Građanski pokret URA, nije pokazala namjeru da pristupi ovoj inicijativi. Partije većine imale su donekle različite stavove, prosrpski Demokratski front je bio snažno za ulazak, pokret URA ga je smatrao dobrom ali loše predstavljenom idejom dok se Demokrate o tome nijesu javno izjašnjavale.
Do promjene dolazi nakon što je pokret URA 17. januara ponudila koncept manjinske vlade kao način prevazilaženja aktuelne političke krize i deblokade evropskih integracija Crne Gore.
Otvoreni Balkan se nalazi visoko u agendi modela manjinske Vlade, koja bi ukoliko se formira zamijenila aktuelnu Vladu Zdravka Krivokapića o čijoj će se smjeni, na prijedlog URA, glasati 4. februara u Skupštini.
Nekadašnja ministarka evropskih integracija Gordana Đurović kaže da se Otvoreni Balkan u agendi manjiske Vlade našao pod pritiskom mađunarodne zajednice da bi se odblokiro problem integracija ali da je on problematičan za malu državu poput Crne Gore.
“Mi smo malo tržište. Nama ne može neko predstaviti priču Otvorenog Balkana kao nešto što je za nas dobro. To je politički projekat”, rekla je Đurović.
Regionalnu inicijativu Otvoreni Balkan su 2019. godine pod nazivom “Mini-Šengen” pokrenuli predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, premijer Albanije Edi Rama i tadašnji premijer Sjeverne Makednonije Zoran Zaev u cilju unapređenja slobode kretanja roba, usluga i ljudi između ove tri zemlje.
Crna Gora, Bosna i Hercegovina i Kosovo nijesu pristupile ovoj inicijativi.
Zašto međunarodna zajednica forsira Otvoreni Balkan
Gordana Đurović smatra da se ova inicijativa zagovara zbog zastoja na polju vladavine prava u Crnoj Gori i blokade regionalnih integracija, u koje je EU uložila mnogo novca.
„Zašto sad međunarodna zajednica vrši otvoreni pritisak na nas da mi to prihvatimo. EU i SAD počinju da bivaju malo nervozne, jer se ništa u regionu ne dešava i u ukupnoj političkoj destabilizaciji i sad idemo i u ekonomsko integraciono nazadovanje. I onda oni kažu bolje išta nego ništa. I zato je pritisak na Otvoreni Balkan“, rekla je Đurović.
Podsjetimo, Gabrijel Eskobar (Gabriel Escobar) izaslanik Sjedinjenih Američkih Država (SAD)za Zapadni Balkan kazao je 24. novembra prošle godine da regionalne inicijative moraju biti jednako otvorene za sve države.
“Ukoliko u inicijativi Otvoreni Balkan nije svih šest zapadnobalkanskih država - ona neće uspjeti”, kazao je Eskobar.
Komesar za proširenje EU Oliver Varhelji ocijenio je 21. decembra prošle godine da je svaka regionalna saradnja, na osnovama vrijednosti EU, dobrodošla i korisna i za Balkan, i za EU. On je pozvao Crnu Goru, BiH i Kosovo da se priključe „Otvorenom Balkanu“.
„Ono što treba naglasiti da je ovo inicijativa koja ne tjera države da prinudno i prisilno na nešto pristaju, niti da učestvuju u regionalnom integrisanju u oblastima koje ne žele“, kaže za Radio Slobodna Evropa Jovana Marović, potpredsjednica pokreta URA, koji je aktivirao ovu temu u sklopu modela manjinske Vlade.
Ona dodaje da će ideja imati potpuni smisao kada je sve države regiona prihvate.
Nikolaidis : Ekonomija ne može pacifikovati nacionalizam
Govoreći u Podgorici na jednoj od brojnih javnih debata na ovu temu književnik i kolumnista Andrej Nikolaidis ocijenjuje da se od Crne Gore očekuje “akt beskrajne vjere“ ovoga puta u SAD i EU da uđemo u Otvoreni Balkan:
“Iako ništa racionalno tu ne sugeriše da bilo šta može biti dobro... Mi ulazimo u nešto za šta sigurno ne znamo šta je, ali je svejedno to u vrhu prioriteta. To je potuno suluda pozicija. Ovdje se radi o nečem drugom”.
Teza da će ekonomija pacifikovati etničke sukobe i političke tenzije je suluda smatra Nikolaidis.
“Budući da ne znamo ništa o projektu, da li imamo bilo kakvu garanciju da tzv. otvoreno tržište sjutra neće podrazumijevati i zajednički parlament. A sve naravo iz ekonomskih razloga, ne iz političkih ... Ali ovako -onako mic po mic eto nama zajedničkog parlamenta, zajedničke bezbjednosne politike, zajedničke kontrole granica- koliko se ja razumijem to je država“, kaže Nikolaidis.
Demokratski front na fonu zvaničnog Beograda
Lideri Demokratskog fronta, Andrija Mandić i Milan Knežević, razgovarali su 27. januara u Beogradu s predsjednikom Srbije, Aleksandrom Vučićem, o aktuelnoj situaciji u regionu, i ocijenili da Crna Gora treba da bude članica Otvorenog Balkana.
Smonida Kordić iz vladajućeg prosrpskog Demokratskog fronta za RSE kaže da podržavaju pozitivnu inicijativu, koja nudi mogućnost ubrzanog razvoja i regionalne saradnje.
“Svi mi koji se zalažemo da Crna Gora uđe u EU logički slijedimo i sve ono što su i regionalne inicijative. Kad se osvrnemo na kritičare Otvorenog Balkana postavlja se pitanje, kako je moguće biti za evropsku saradnju a protiv regionalne. One jedna drugu podrazumijevaju. Stvaranje ambijenta u kojem za naše robe postoji veće tržište, bez granica, za naše građane veća mogućnost zaposlenja- može biti samo pozitivna inicijativa”, kaže Kordić.
I u pokretu URA misle slično. Otvoreni Balkan je početak zajedničkih napora država Zapadnog Balkana da se međusobno integrišu i rade na uklanjanju barijera za slobodno kretanje ljudi, roba i kapitala, kaže Jovana Marovć.
Gordana Đurovic pak, smatra da su prihvatljive i slobodna trgovina i minimalne kontrole, ali ne prolazak bez kontrole.
„Da li je to rizik po vladavinu prava i borbu protiv organizovanog kriminala, šta sa tranzitom i da li se on kontroliše - neka su od otvorenih pitanja“, kaže Đurović.
Ona ocjenjuje da Srbija ima motiv da se kao najveći trgovinski partner u regionu pokaže i kao neko ko inicira dalju integraciju:
„I Albanija je našla interes jer njoj ne odgovara trenutna politika Kosova i želi da predstavlja jednu etničku grupaciju u širem kontekstu. Imamo taj miks različitih motiva, pa je teško razlučiti šta je u toj inicijativi ekonomija, što je dobro za biznise i građane, a šta čista politika“.
Uz to kaže Đurović, Otvoreni Balkan je primjer gdje se ekonomija ne vidi od politike.
Otvoreni Balkan sadrži velikodržavne projekte?
Nikolaidis problematizuje tajming za ovu inicijativu jer dolazi u trenutku kada su, smatra, u regionu i dalje prisutni veliko državni projekti koji su po njemu inkorporirani u Otvorenom Balkanu:
„Iz perspektive Beograda i Tirane, iz perspektive političkih elita koje su teško oboljele od nacionalizma iz perspektive političkih elita, koje nikada nijesu odustale od veliko državnih projekata to je samo jedan način, ovoga puta, da se mirnim putem ostvari ono što se nije moglo uraditi ratom“.
Za Jovanu Marović iz pokreta URA Otvoreni Balkan je prije svega incijativa koju podržava EU kojoj teži i Crna Gora.
„Postoje pozitivni signali o ovoj inicijativi i iz same EU. Otvoreni Balkan nije i ne može biti zamjena za članstvo u EU, jer u suprotnom niti jedna država regiona ne bi bila spremna da u njoj učestvuje. EU može i treba da u tome pomogne, definisanjem, da su regionalne inicijative dio politike uslovljavanja”, smatra Marović.
Crna Gora je pregovore za članstvo u Evropskoj unji počela 2012. godine.
U međuvremenu je otvorila sva pregovaračka poglavlja a privremeno zatvorila tri. Posljednje poglavlje 8 – Konkurencija, otvoreno je u junu 2020. godine.
Facebook Forum