Crnogorski grb na kapiji navodne vile ruskog predsednika Vladimira Putina. Greška se potkrala u filmu antikorupcijskog tima ruskog opozicionara Alekseja Navaljnog, objavljenog pre nego što je smešten iza rešetaka, odmah po povratku u domovinu sa lečenja zbog trovanja za koje optužuje rusku tajnu službu.
Film “Putinov dvorac” na mrežama su pogledali milioni. U videu se govori o navodnoj Putinovoj palati u odmaralištu Gelendžik, izgrađenoj na obali Crnog mora, navodno neovlašćenim sredstvima članova užeg kruga Vladimira Putina, uključujući šefove naftnih kompanija i milijardere.
Kako piše Radio Slobodna Evropa na engleskom jeziku, pozivajući se na nalaze istrage tima, dvorac i veliki dio zemljišta oko njega su navodno u vlasništvu ruske tajne službe (FSB), koja tvrdi da ih koristi za "aktivnosti iz oblasti istraživanja i obrazovanja". FSB je, prema tim podacima, iznajmila vilu i zemljište kompaniji Binom.
U želji da diskredituje prikazano u filmu, odgovor iz Kremlja ignoriše upozorenja Navaljnog da su greške moguće, pa se između ostalog, fokusira na detalj sa kapije raskošnog zdanja - grb Crne Gore.
“Dakle, ulazimo u jedan informacioni rat koji se vodi na relaciji Navaljni – Putin. Smatram da se Crna Gora u ovom kontekstu slučajno našla upravo greškom ljudi koji su radili 3D rendering u samom materijalu”, ocjenjuje Milan Jovanović iz Digitalnog forenzičkog centra u Podgorici (DFC), koji se bavio analizom sporne situacije.
Film i upozorenje na greške
Skoro dvočasovni dokumentarni film, koji je u posljednjih desetak dana pogledalo više od 100 miliona korisnika društvenih mreža, govori o navodnoj Putinovoj palati koja se gradi u odmaralištu na Crnom moru, a čiju izgradnju finansiraju ruski milijarderi, odnosno vlasnici naftnih kompanija.
U dva navrata u kadru se pojavljuje crnogorski grb, inače vrlo sličan ruskom (59:15 i na 1:04 minutu).
Milan Jovanović kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) da je sam autor upozorio na moguće greške u filmu:
„Sam Navaljni, neposredno pred kadar kapije sa crnogorskim grbom, ističe da su za kompletan prikaz palate koristili 3D kompjutersku grafiku odnosno rendere na osnovu arhitektonskog plana, za koji su provjerili da je tačan i pouzdan, ali da može doći do sitnih grešaka.”
Jovanović precizira da na 59-om minutu dokumentarca Navaljni govori:
“Nakon što smo se uvjerili da je arhitektonski plan koji posjedujemo apsolutno tačan i pouzdan, naručili smo 3D vizualizaciju i rekreirali cjelokupan enterijer. Tamo gdje postoje fotografije, rekonstrukcija 100 posto odgovara originalu, ali gdje nema fotografija, mali detalji se mogu razlikovati, poput boja ili dezena na zidovima.”
Generička grafika
Pojašnjavajući kakva je digitalna tehnika korišćena za izradu dokumentarca, Jovanović kaže da se, CGI ili computer generated imagery tehnika godinama unazad koristi u video igrama, filmovima, TV programu i najčešće podrazumjeva 3D generisanu računarsku grafiku uz pomoć softvera, za kreiranje scena, karaktera i specijalnih efekata, poput prikaza navodne Putinove palate.
Međutim, kaže Jovanović, ovo je sve samo ne sitna greška, koja se ponavlja dva puta. Prvi put na kapiji, drugi put prilikom prikaza enterijera palate:
„Jasno je da dokumentarac Navaljnog ne možemo tretirati kao 100 odsto siguran jer se zasniva na djelovima koji su generisani putem kompjutera. Dakle, nije realan video snimak prilikom prikaza palate. Trebalo bi uzeti sa rezervom stvari koje on iznosi. Zato moramo iskazati jednu sumnju u vjerodostojnost samog videa.”
Rusko ministarstvo skeniralo grešku
Sporni detalj prvo su uočili iz Ministarstva vanjskih poslova Rusije koje je na Twiteru objavilo pitanje:
„Da li su zapadni istraživački novinari već istražili zašto je u američko-njemačkom filmu ulaz u takozvanu Putinovu palatu ukrašen grbom Crne Gore?“
Na pitanje da li su u ruskom Ministarstvu vanjskih poslova prenebregli upozorenje u filmu Navaljnog o mogućim greškama, kako bi politički profitirali i pokušali da kompromituju sam video, Milan Jovanović kaže:
„Ko god je pogledao dokumentarac, nije mogao a da ne zapazi riječi Navaljnog o mogućim greškama, pogotovo ne Ministarstvo vanjskih poslova koje je sigurno više puta i detaljnije pregledalo film. Logično objašnjenje njihove reakcije jeste da su na taj način pokušali da diskredituju prikazani materijal i dovedu u pitanje njegov preostali sadržaj.”
Dodatno, kaže Jovanović, propustili su da ukažu na činjenicu da se u jednom od kadrova pojavljuje i fotografija kapije navodne Putinove palate na kojoj se nalazi ruski carski orao odnosno grb, koju je napravio jedan od zaposlenih, kako se u filmu tvrdi.
Uloga crnogorskih medija
Dio crnogorskih medija koji je izvijestio o objavi Ministarstva vanjskih poslova Rusije ustvrdio je da je rusko ministarstvo umetnulo sliku crnogorskog grba, tvrdeći da je Moskva na taj način pokušala da uruši međunarodni kredibilitet Crne Gore.
Kako je došlo do ove greške, pitali smo Jovanovića:
„Primjetio sam na Twitteru veliki broj ljudi koji su tvrdili da je Ministarstvo vanjskih poslova Rusije zapravo namontiralo naš grb u sporni kadar filma, a za dokaz su navodili skrinšot jednog od komentara ispod tvita. To je bio eklatantan primjer koji demonstrira ljudsku težnju da se govori o stvarima u koje nismo baš najbolje upućeni. Takve objave su se množile nevjerovatnom brzinom, da je bilo pitanje kada će se naći na radaru medija.
Ono što nisam očekivao je da će redakcije samo pokupiti takve objave sa mreža i priložiti identičan skrinšot kao dokaz, bez dublje i temeljnije provjere o, bez sumnje, osjetljivim stvarima“, ocjenjuje Jovanović i dodaje da su nakon saopštenja DFC-a, mediji objavili demanti.
Iz Digtalnog forenzičkog centra su kontaktirali i produkciju filma „Putinov dvorac”. Očekuju zvanične odgovore od autora ili produkcije filma o crnogorskom grbu u filmu.
Kako se Crna Gora našla u informativnom ratu?
“Svakako je video jedan odgovor Navaljnog na torturu koju trpi u Rusiji”, smatra Jovanović, ocjenjujući da se Crna Gora greškom autora našla usred informativno-političkog rata u Rusiji, ali da smatra da to “nije namjerno učinjeno da bi se Crna Gora uvukla u kompletnu priču“.
Tim Alekseja Navaljnog objavio je video 19. januara, dva dana poslije njegovog povratka u Moskvu i hapšenja. Navaljni se do 17. januara oporavljao od trovanja nervnim agensom koje je, prema njegovim rečima, sproveo FSB (Federalne službe bezbjednosti) po nalogu ruskog predsednika Vladimira Putina.
Kremlj je odbacio opsežne dokaze da su agenti FSB otrovali Navaljnog i odbio pozive za njegovo puštanje. Dan nakon povratka u Rusiju, improvizovani sud u policijskoj stanici naložio je Navaljnom da ostane u zatvoru 30 dana do početka suđenja, koje bi trebalo da počne 2. februara. Tužioci tvrde da je prekršio uslovnu kaznu iz 2014. godine u slučaju pronevjere.
Tokom posljednjeg protesta za vikend, 31. januara, policija u Rusiji je uhapsila više od 4.000 ljudi širom zemlje. Demonstranti su izašli na ulice tražeći puštanje Alekseja Navaljnog iz pritvora.
