Crna Gora pridružila se Bosni i Hercegovini u "trci" za sjedište budućeg Bezbjednosnog i odbrambenog koledža Zapadnog Balkana (Western Balkan Security and Defence College – WBSDC).
Da je Vlada zvanično izrazila zainteresovanost da sjedište koledža bude u Crnoj Gori potvrđeno je Radiju Slobodna Evropa (RSE) iz Ministarstva odbrane.
O tome su pismeno obavijestili šefa evropske diplomatije Žozepa Borelja (Josep Borrell).
"Sada je na instancama Evropske unije da odluče o daljim koracima", kazali su iz Ministarstva.
Od ranije je "na stolu" i predlog da koledž bude u BiH, koji je podržalo više centralnoevropskih zemalja.
Ali analiza Austrijskog instituta za evropsku i bezbjednosnu politiku (AIES) ide u prilog Crnoj Gori.
"Ovaj zaključak počiva na njenoj stabilnoj ekonomiji, strateškoj i pristupačnoj lokaciji i čvrstom proevropskom stavu, što su faktori koji minimiziraju rizike koji bi mogli ometati osnivanje jedne ovakve ustanove", navodi se u analizi.
U ovom trenutku se ne zna kad će odluka o sjedištu biti donijeta i kada bi koledž trebalo da krene sa radom.
Koledžom do regionalne saradnje i otpornosti
Inicijativa o osnivanju bezbjednosnog koledža u regionu prvi put je pokrenuta u drugoj polovini 2018. godine, za vrijeme austrijskog predsjedavanja EU.
Priča je dobila na ozbiljnosti četiri godine kasnije, 2022, kada je na sastanku zemalja Centralnoevropske odbrambene saradnje (CEDC) predložen projekat formiranja takvog koledža na Balkanu.
CEDC je forum sedam zemalja – Austrije, Mađarske, Slovačke, Češke, Poljske, Hrvatske i Slovenije, na kome se raspravljaju bezbjednosna pitanja, uključujući jačanje regionalne sigurnosti.
Četiri od ovih zemalja su predložile da koledž bude u BiH, da nastava bude na engleskom jeziku i da se radi po evropskim standardima.
Koledž bi, poručuju, ne samo doprinio regionalnoj saradnji, već i ojačao državnu otpornost, ograničio uticaj trećih strana i razvio proevropski način razmišljanja vojnih elita i personala.
Crna Gora je takođe konkurisala da sjedište koledža bude na njenoj teritoriji.
"Koledž bi unapređivao saradnju i razumijevanje, jačao interoperabilnost (usaglašenost), što bi u konačnom osnažilo otpornost regiona u cjelini", kazali su iz crnogorskog Ministarstva na upit RSE o njegovom značaju.
Dodaju da bi to "na izvjestan način predstavljalo i potvrdu istinske posvećenosti Crne Gore implementaciji i promovisanju evropskih vrijednosti".
Međutim, iz Ministarstva odbrane Mađarske, koja ove godine predsjedava CEDC-om, za RSE su kazali da je "trenutno u toku pripremna faza uspostavljanja koledža".
Nisu odgovorili kada se očekuje odluka o sjedištu koledža i kada bi on trebalo da počne sa radom.
Analiza Austrijskog instituta
Predstavnici CEDC-a su na temu koledža marta prošle godine razgovarali u Sarajevu sa ministrom odbrane Bosne i Hercegovine.
Međutim, analiza Austrijskog instituta za evropsku i bezbjednosnu politiku (AIES), objavljena devet mjeseci nakon toga, ne ide u prilog Sarajeva.
U analizi se, između ostalog, ocijenjuje da BiH ima najniži stepen političkih sloboda i vojnih izdvajanja u regionu.
Takođe se ukazaje na etničke tenzije, komplikovan proces odlučivanja i mogućnost da bi ideja o koležu bila odbačena u samoj BiH.
"Međutim, ako bi koledž bio uspešan, mogao bi pomoći u jačanju bezbjednosne saradnje između entiteta i promovisanju stabilnosti u zemlji i širem regionu".
Analiza je pored BiH, obuhvatila sve zemlje regiona osim Kosova.
U slučaju Srbije ističe se njeno veliko iskustvo u vojnim obukama, ali i ukazuje da već ima vojnu akademiju. Navodi se i da ima problematične odnose sa Kosovom i veliku bliskost sa Rusijom.
U analizi Albanije se navodi njena proevropska orijentacija i članstvo u NATO, kao i činjenica da ima svoju vojnu obrazovnu ustanovu, da je bliska sa Kosovom i da ima slabu ekonomiju.
Prednost Sjeverne Makedonije je, prema toj analizi, proevropska orijentacija i to što je članica NATO, a kao nedostatak se navodi potreba mijenjanja ustava. Konstatuje se i da imaju vojnu akademiju.
Autori analize smatraju da bi Crna Gora bila najbolji izbor za koledž s obzirom na to da je centralno locirana u regionu, da ima dosljednu proevropsku orijentaciju, da nema problema u odnosima sa susjedima. Uz to su naveli da ima relativno stabilnu ekonomiju i euro kao valutu.
Jedini značajan rizik koji bi mogao da uspori uspostavljanje koledža u Crnoj Gori je "nedovoljna politička stabilnost u državi, što će se vjerovatno nastaviti u bliskoj budućnosti", navodi se u analizi.
Ipak, zbog najnižeg nivoa rizika, ona je najpogodnija za osnivanje koledža, zaključuje se na kraju nalaza AIES-a.
Koledž bi pomogao da se smanji strani uticaj u regionu
Koledž bi pomogao da se smanji ruski, kineski i turski uticaj u regionu, ističe se u analizi Austrijskog instituta za evropsku i bezbjednosnu politiku (AIES).
Kako se navodi, Zapadni Balkan je postao linija fronta za geopolitičku konfrontaciju Rusije sa Zapadom, a rat u Ukrajini je povećao fokus na region.
Spori procesi pridruživanja EU omogućili su Rusiji da poveća svoj uticaj u regionu.
"Rusija ne uspijeva da ponudi odgovarajuću političku alternativu onome što EU nudi u regionu, pa su glavni napori Moskve da opstruiše bilo kakvu dalju integraciju Zapadnog Balkana u EU, koja se uz to fokusira i na zaustavljanje širenja NATO".
Po baltičkom modelu
Kao model za budući koledž mogao bi da posluži Baltički odbrambeni koledž (BALTDEFCOL), čije je sjedište u Estoniji.
Osnovan 1999. od strane tri baltičke države – Letonije, Litvanije i Estonije, BALTDEFCOL je jedina institucija u kontinentalnoj Evropi koja pruža profesionalno vojno obrazovanje na engleskom jeziku.
Akreditovana je od strane NATO.
U početku je bila namijenjena samo polaznicima iz ove tri države, dok je danas koriste i partnerske države, uključujući i zemlje Zapadnog Balkana.
"Ukoliko projekat koledža na Balkanu bude pokrenut, mogli bismo podijeliti neko naše iskustvo, kao što to radimo sa institucijama ovog tipa u Ukrajini", kazao je za RSE dekan Zdislav Sliva.
Oblast istraživanja na BALTDEFCOL fokusirana je na studije regionalne bezbjednosti.
Koledž koristi najnovije obrazovne trendove za istraživanje savremenih sukoba i primjenu iskustava, ističe dekan.
"Shvatajući složenost bezbjednosnog okruženja u regionu, istraživanja usmjeravamo na realne prijetnje i ona obuhvataju istraživanje i studenata i koledža".
BALTDEFCOL svake godine organizuje konferenciju o Rusiji. Tema sljedeće, u martu 2025, su strateški putevi za okončanje rusko-ukrajinskog rata.
I u AIES-u ističu značaj Baltičkog odbrambenog koledža.
A da su im i teme interesovanja slične ukazuje i nalaz AIES-a:
"Dakle, zajednička prijetnja koju predstavlja Rusija može se analizirati i identifikovati iz perspektive različitih zemalja, kako bi se integrisala u nastavi i obuci".
Pojšnjavaju da je suštinski važno centralizovati vojne potrebe manjih zemalja, kako bi se udružili resursi, povećala interoperabilnost i omogućila intenzivna saradnja.
Koledž bi omogućio i obuku na jednom mjestu, s istim predavačima, po standardizovanom nastavnom planu i programu.