U julu 2016. drevni jermenski grad Ani, koji sada pripada istočnoj Turskoj, upisan je na UNESCO-vu listu svetske baštine. Za Jermene, narod koji još uvek živi u senci onoga što smatraju "prvim genocidom u 20. veku" a što se dogodilo njihovim precima pod Otomanskim carstvom, ova lista znači zaštitu malog ali dragocenog dela njihovog nasleđa. Međutim, dovoljno je posetiti ovaj region i zaključiti da je ono što je preostalo od jermenske kulture u Turskoj van zidova Anija u opasnosti da potpuno nestane. Foto: Amos Chapple
Devastirano nasleđe Jermenije
1
U klisuri koja razdvaja Jermeniju (u pozadini) od Turske, manastir Hripsimian Virgins danas je jedna od trošnih građevina Anija, grada koji se nekada zvao “gradom 1.001 crkve”.
2
Ruševine katedrale u Aniju. Tokom svog gotovo milenijumskog postojanja Ani je bio pod vlašću Rusije, Otomanskog carstva i Jermenije pre nego što je završio u granicama novoformirane Turske republike 1920. godine. Ani je bio napušten vekovima ali za današnje Jermene predstavlja simbol nekadašnjeg sjaja.
3
Ruševine Kizkal crkve gledaju na granicu koja poput delića slagalice razdaja Jermeniju (levo) i Tursku. Davne 1914. godine na ovom prostoru, koji danas pripada istočnoj Turskoj, a tada Otomanskom carstvu, živelo je više od dva miliona Jermena. Do 1922. više od tri četvrtine Jermena odatle je nastradalo ili pobeglo od organizovanog iskorenjivanja Jermena sa Otomanske teritorije.
4
Kanjon koji odvaja Tursku i Jermeniju. Od 1915, nakon što su otomanske vlasti pozvale na “deportaciju” čitave jermenske populacije, širom regiona počelo je frenetično ubijanje.
5
Crkva Svetog Gregorija. Mnoge od fresaka unutra su bukvalano ostale bez lica. Ruiniranju Anija možda je došao kraj sada kada je UNESCO nadležan za ove ruševine. Ali van UNESCO-ovog sajta jermensko nasleđe u Turskoj je prepušteno na milost državi koja je, čini se, voljna da zaboravi da su Jermeni ikada živeli tu.
6
Kars, grad na sat vremena vožnje od Anija. Nekada su 85 odsto stanovništva tog grada činili Jermeni. Ali danas tek pokoji meštanin zna nešto o „jermenskom groblju“ koje leži u ruševinama stenovitog brda iznad grada.
7
Kuća u Karsu, u kojoj je navodno živeo čuveni jermenski pesnik Yeghishe Charents.
8
Katedrala u Karsu (dole desno) bila je stecište obožavanja i okupljanja Jermena do 1915. godine. U džamiju je pretvorena 1993. godine.
9
Kizil Kilise crkva u selu Jagkesen. Selo koje je nekoliko kilometara udaljeno od Anija pripadalo je Jermenima do 1920. kada su stanovnici jermenskog porekla bili primorani da izbegnu u Sovjetsku Jeremeniju.
10
Enterijer Kizil Kilise crkve. Drevna građevina sada je dom kokoškama. Krst koji se nalazio na ulazu u crkvu je odnešen daleko.
11
Kavkaski ovčar prikovan za crkvu.
