S porukama "Vratite adrese", Albanci iz Preševske doline, na jugu Srbije, okupili su se u nedjelju na protestima zbog, kako navode, diskriminatorskog odnosa srbijanskih vlasti prema albanskoj manjini u Srbiji.
U opštinama Preševo i Bujanovac većina stanovništva je albanske narodnosti, dok su u Medveđi u manjini.
Prema popisu iz 2022. godine u opštini Medveđa živi 5.000 Srba i 900 Albanaca.
Šaip Kamberi, jedini narodni poslanik iz redova albanske nacionalne manjine u Srbiji, rekao je Radiju Slobodna Evropa da je upravo u toj opštini problem pasivizacije adresa najizraženiji.
"Osnovni problem u Medveđi je pasivizacija adresa, čime se na perfidan način vrši etničko čišćenje ove opštine od Albanaca. A to se dešava u državi koja se nalazi na putu evrointegracija.To je u potpunoj suprotnosti sa evropskim načelima demokratije, ljudskih i manjinskih prava. Na svaki način se pokušava smanjiti broj Albanaca u Medveđi, ne znam zbog čijeg i kojeg interesa", rekao je Kamberi objašnjavajući zbog čega su se odlučili na protest u toj nerazvijenoj opštini na granici sa Kosovom.
On je rekao da ovaj problem traje duže od 20 godina i da država ništa ne preduzima da se zaustavi.
"To je tipičan primer etničkog čišćenja administrativnim merama, što je zabranjeno i Ustavom Republike Srbije, koji decidno kaže da se ne može izmeniti etnička slika stanovništva u jednoj opštini administrativnim merama koje država može da primeni", rekao je Kamberi. Dodao je da država to čini selektivno, navodeći primer susedne opštine Lebane u kojoj je procenat pasivizacije adrese 0,2 odsto, dok je u Medveđi čitavih 40 odsto.
"Očito je da je pasivizacija u Medveđi etnički motivisana i da je to vid administrativnog nasilja nad Albancima koje se mora sprečiti, jer ćemo se od sada organizovati i svaki slučaj sprovesti do Suda u Strazburu", rekao je Kamberi.
Kamberi je rekao da je 2018. godine u lokalnom parlamentu bilo 18 odbornika albanske narodnosti, a danas ih je samo dva.
"To je posledica pasivizacije, brisanja adresa i posledica direktnog brisanja iz biračkog spiska”, naglasio je Kamberi ocenivši to kao klasičan primer diskriminacije.
Šta je "pasivizacija adrese"?
Pasivizacija adrese je postupak regulisan Zakonom o prebivalištu i boravištu građana, kojim se lice odjavljuje sa adrese na kojoj je prijavljeno, bilo da je reč o prebivalištu kao mestu stalnog nastanjenja ili kao boravištu privremenog ili povremenog boravišta jednog lica u periodu dužem od 90 dana.
Zakon o prebivalištu i boravištu građana propisuje da Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) proverava činjenice stalnog stanovanja ili privremenog boravka lica na adresi na kojoj je prijavljeno.
Provere se preduzimaju po zahtevu suda, državnih organa ili organizacija, fizičkih i pravnih lica koja imaju opravdani pravni interes da se ova provera izvrši, na primer zbog nemogućnosti uručenja sudskog poziva, nemogućnosti naplate komunalnih računa, poreza ili drugih potraživanja pavnih i fizičkih lica.
Ukoliko se nakon provere utvrdi da se lice ne nalazi na naznačenoj adresi, MUP svojim rešenjem pasivizira adresu prebivališta ili boravišta lica.
Komplikovana procedura za obnovu
Ukoliko građanin nema prijavljeno prebivalište niti boravište u Republici Srbiji, a pritom je podneo zahtev za izdavanje lične karte, tom licu državni organ utvrđuje boravište te izdaje ličnu kartu sa oznakom boravišta, s tim da tako izdata lična isprava može trajati najduže dve godine od dana kada je utvrđeno boravište, odnosno dana kada je izdata lična karta na taj način.
Zakonom je propisano pravo građana da se u tom slučaju obrate MUP-u sa zahtevom da mu izdaju uverenje o njegovom prebivalištu ili boravištu, a koje uverenje predstavlja javnu ispravu i sadrži podatke iz evidencije prebivališta i boravišta.
Građanin takođe ima pravo da traži ispravku podataka koji su zastareli ili su netačni, ali samo podatke koji se odnose na njega samog.
Međutim, to u praksi izgleda mnogo komplikovanije.
Redžep Abazi, Albanac iz Medveđe rekao je Radiju Slobodna Evropa da su zbog pasivizacije adrese Albanci koji su u Medveđi rođeni, u njoj odrasli i u njoj i danas žive dovedeni u gotovo bezizlaznu situaciju, jer ne mogu da ostvare osnovna prava koja su im zagarantovana zakonima države Republike Srbije.
"Nemaju prava ni na jedan dokumenat, na lične dokumente, putne isprave, a često gube i ostvarena prava kao što su penzija, pravo na školovanje, zaposlenje, čak i pravo na sahranu, jer ni mrtvac se ne može sahraniti bez dokumenata. Mi smo sada u situaciji da ne znamo da li smo živi ili mrtvi", rekao je Abazi i ocenio da je to "slabost države jer pokazuje snagu nad slabijima od sebe – na manjinama".
Današnji protest Albanaca sa juga Srbije, pod nazivom "Vratite adrese" je, posle Bujanovca i Preševa, treći u nizu protesta koje organizuje Nacionalni savet Albanaca, pod zajedničkim sloganom "Stop diskriminaciji".
Održan je ispred policijske stanice u Medveđi, gde su bili istaknuti transparenti ispisani na albanskom jeziku sa porukama "Vratite adrese", "Stop diskriminaciji", "Ravnopravnost za sve"…, dok su okupljeni nosili zastave Republike Albanije.
Na ulazu u policijsku stanicu nalaze se dve grupe od po nekoliko policajaca, koji nisu imali razloga za intervenciju, jer je skup protekao mirno i bez ikakvih tenzija.
