Dan uoči isteka programa ekonomskog državljanstva, 31. decembra, čije ukidanje Evropska unija traži od Crne Gore, Vlada se nije izjasnila o njegovoj sudbini.
Program je 2019. godine uvela vlast Demokratske partije socijalista, smijenjena na izborima u avgustu 2020. Ni vlade koje su je naslijedile, uprkos najavama nisu ga ukinule. Aktuelnom Uredbom Vlade važi do 31. decembra 2022.
Ni aktuelna Vlada Dritana Abazovića, kojoj je u avgustu izglasano nepovjerenje, nije prekinula ovu praksu. Štaviše, najveći broj ekonomskih državljanstava, od početka primjene, dodijeljen je u tom periodu.
Naime, od kraja avgusta do početka novembra ove godine dodijeljeno je još 287 državljanstava, prvenstveno državljanima Rusije i Kine.
Portparolka EU Ana Pisonero pozvala je Crnu Goru da ukine dodjelu državljanstva po ovoj osnovi.
Kako je kazala je za Radio Slobodna Evropa 30. decembra: "Zbog rizika poput pranja novca, finansiranja terorizma i organizovanog kriminala".
Prethodno, u Izvještaju iz decembra Evropska komisija je eksplicitno navela da Crna Gora nije uskladila politiku viznog režima sa EU, koja se odnosi na građane trećih zemalja.
Damir Suljević iz Centra za građansko obrazovanje kaže za RSE da brinu odluke Vlade koje su u suprotnosti s preporukama EU.
"Vlada Abazovića, umjesto da uđe u fazu gašenja ovog programa smanjila je finansijske kriterijume, odnosno bankarsku garanciju sa 2,5 miliona eura na milion eura, za prijem po osnovu ovog programa, ali i dodala neke druge privilegije podnosiocima zahtjeva", kaže Suljević.
Državljanstvo se dobija ulaganjem u neki projekat, u visini od 250.000 na sjeveru, odnosno 450.000 eura na primorju.
Vlada nevoljna da ukine program
Kako su više puta iz Vlade istakli, ovaj model je donio državi investicije od 300 miliona eura, a 70 miliona eura je otišlo u budžet od plaćenih naknada.
Većina ministara je, zbog značajnih prihoda, protiv ukidanja programa ali je sredinom decembra premijer Dritan Abazović naveo da Vlada mora da ga ukine na zahtjev Evropske unije, "iako bi od njega mogla da izgradi cijeli auto-put".
"Tražimo alternativu kako bi sličan program nastavili na način da bude prihvatljiv EU, a koji bi zadovoljio interese Crne Gore o ekonomskom razvoju", rekao je Dritan Abazović sredinom decembra.
I početkom decembra, kada je Evropska unija tražila da se u Crnoj Gori bez odlaganja ukine šema ekonomskog državljanstva, ministar finansija Aleksandar Damjanović je kazao da bi po tom osnovu 2023. država prihodovala 70 miliona eura.
"Svjesni smo da Evropska komisija insistira da se sa ovim završi ali bi bilo dobro da se nađe prostor da se nastavi", rekao je ministar Damjanović.
RSE od Vlade nije dobio odgovor šta će biti nakon 30. decembra sa ekonomskim državljanstvom. Umjesto toga, pitanja su, kako su nam kazali, proslijedili resorima ekonomskog razvoja i unutrašnjih poslova odakle, takođe, nije stigao odgovor.
Pisonero je jasna da Crna Gora treba da se uzdrži od mjera koje joj ugrožavaju evropsku perspektivu, uključujući dodjelu državljanstva:
"Pomno pratimo situaciju uključujući razvoje koji se mogu shvatiti kao zaobilaženje mjera koje se primjenjuju u okviru spoljne i bezbednosne politike EU".
Ujedno i u Izvještaju u okviru mehanizma suspenzije viza, Evropska komisija je preporučila Crnoj Gori da što prije ukine šemu ekonomskog državljanstva.
"Jasno je da Vlada svjesno dovodi u pitanje ukidanje bezviznog režima za građane i građanke Crne Gore i ignoriše ozbiljna upozorenja iz EK zarad određenih partikularnih interesa", ukazao je Suljević.
Kako napominje, u CGO-u nemaju podatak od 8. novembra do danas o broju dodjeljenih ekonomskih državljanstava ali, kako kaže "imajući u vidu ovu dinamiku pretpostavljamo da je broj značajno veći od dostupnih podataka".
Među licima koja su ovako stekla crnogorsko državljanstvo su i državljani Bjelorusije, Saudijske Arabije, Kine, Pakistana, Egipta...
Prije Programa o ekonomskom državljanstvu, svjetski ali kontroverzni biznismeni su mogli da dođu do crnogorskog pasoša, preko takozvanog počasnog državljanstva, koji je dodjeljivano od 2010. godine u vrijeme vlasti DPS-a Mila Đukanovića.
Osim glumaca, sportista, profesora, vlasnici počasnog državljanstva su bili tajlandski biznismen Taksin Šinavatra, Malezijac Vei Seng Pua, zakupac odmarališta Sveti Stefan Petros Statis, kao i nekadašnji palestinski ministar Mohamed Dahlan.
Tačan broj državljanstava dobijenih po ovom osnovu se ne zna.
