'Dan D' za Vladu Dritana Abazovića

Crnogorski parlament će u petak, 19. avgusta, drugi put u pola godine odlučivati o padu ili opstanku Vlade Crne Gore.

Kao što je krajem februara odlučivano o padu Vlade Zdravka Krivokapića, pred poslanicima Skupštine Crne Gore se nalaze dva predloga o obaranju Vlade Dritana Abazovića.

Obje vlade su formirane na osnovu rezultata parlamentarnih izbora iz avgusta 2020. godine, kada smijenjena tridesetogodišnja vlast Demokratske partije socijalista (DPS) Mila Đukanovića.

Za manje od dvije godine, Crna Gora je prošla kroz svojevrsni politički eksperiment, formiranja ekspertske i manjinske Vlade, kojima su podršku davale ideološki i politički raznorodne stranke.

Parlamentarne većine koje su podržavale dvije dosadašnje Vlade obećavale su građanima da će raditi na deblokadi evropskog puta Crne Gore, da će se obračunati sa organizovanim kriminalom, poboljšati ekonomski status građana i spustiti nacionalne i vjerske tenzije.

Dvije Vlade, Krivokapića i Abazovića su ipak bile uzdrmane drugim pitanjima, a prva je i pala, nakon otvaranja teme odnosa sa Srpskom pravoslavnom crkvom (SPC).

Zbog odnosa prema SPC pale već dvije vlade

Vlada Demokratske partije socijalista (DPS) crnogorskog predsjednika Mila Đukanovića, nakon tri decenije vladavine izgubila je izbore u avgustu 2020. godine. Između ostalog, zbog prethodnog izglasavanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti koji nije bio u interesu SPC.

Izborima su prethodile višemjesečne masovne protestne litije, predvođene sveštenicima SPC na čelu sa tadašnjim mitropolitom Amfilohijem, a uz podršku opozicionih stranaka, predvođenih prosrpskim Demokratskim frontom.

Zainteresovana da se promijeni Zakon o slobodi vjeroispovijesti, SPC se direktno uključila u izborni proces 2020. godine.

To je uticalo da novu parlamentarnu većinu formira dotadašnja opozicija, a DPS i njeni partneri, uključujući i manjinske nacionalne stranke Albanaca i Bošnjaka, su otišli u opoziciju.

Uz posredovanje tadašnjeg mitropolita SPC Amfilohija, nosilac izborne liste Demokratskog fronta Zdravko Krivokapić je postao je premijer.

• 'Apostolska' vlada mandatara Krivokapića
• Krivokapić predstavio program Vlade, za Đukanovića ekspoze kontradiktoran

U njegovoj Vladi, ministri su bile vanstranačke ličnosti, osim potpredsjednika Dritana Abazovića.

Ekspertska Vlada je formirana u decembru 2020. godine, a jedan od prvih poteza je bio izmjena Zakona o slobodi vjeroispovijesti u skladu sa interesima SPC.

Iako bliska crkvi i Vlada premijera Zdravka Krivokapića, koja je došla na vlast nakon DPS-a, pala je upravo na crkvenom ispitu.

Uvod u pad Vlade bili su nemiri prilikom ustoličenja mitropolita Joanikija u Cetinjskom manastiru 5. septembra 2021. godine.

Krivokapić je insistirao da policija po svaku cijenu omogući ustoličenje Joanikija u Cetinjskom manastiru, bez obzira na masovni protest.

Opozicione političke partije predvođene DPS-om, nacionalne crnogorske organizacije su se usprotivili ustoličenju Joanikija u Cetinjskom manastiru, jer tvrde da SPC negira crnogorsku naciju i pokušava da u Crnoj Gori sprovede ideologiju "srpskog sveta".

Uprkos svemu, ustoličenje je održano uz intervenciju jakih policijskih snaga na Cetinju.

Ipak to je dovelo do sukoba unutar Vlade, odnosno između premijera Krivokapića i potpredsjednika Abazovića koji je koordinisao bezbjednosnim sektorom.

Pola godine kasnije, na inicijativu Abazovića, Krivokapić i njegova Vlada su oboreni.

Podršku su dali Đukanovićev DPS i ostale stranke opozicije.

Abazovićev mandat od nešto više od 100 dana

Dritan Abazović je izabran za premijera 28. aprila.

U ekspozeu Abazović je naglasio da je cilj nove Vlade deblokada procesa evropskih integracija Crne Gore i jačanje borbe protiv organizovanog kriminala. Među ciljeve je uvrstao i smirivanje nacionalnih i vjerskih tenzija u društvu.

Tokom Abazovićevog mandata prvi put u istoriji pravosudnog sistema Crne Gore dogodilo se hapšenje osoba koje su bile rukovodioci sudskih institucija, a sada su osumnjičene za određena krivična djela zbog čega se protiv njih vodi istraga.

Uhapšeni su bivša predsjednica Vrhovnog suda Crne Gore Vesna Medenica i predsjednik Privrednog suda Blažo Jovanić, koje tužilaštvo sumnjiči za više teških krivičnih djela.

Evropski zvaničnici su apelovali na crnogorsku vlast da ubrza reforme pravosuđa, odnosno da političke partije pronađu konsenzus za izbor čelnika pravosuđa kako bi institucije izašle iz v.d. stanja.

• EU poručila da crkva ne treba da se miješa u državne poslove u Crnoj Gori
• Blokada u pravosudnom vrhu blokira evrointegracije Crne Gore

Nijedan od konkretnih zadataka koje se tiču imenovanja u pravosuđu, bez kojih je nemoguć napredak u pregovaračkim poglavljima 23. i 24, nije obavljen. Nisu izabrane sudije Ustavnog suda, članovi Sudskog savjeta, Vrhovni državni tužilac.

Umjesto toga premijer Abazović se odlučio da prihvati i potpiše Temeljni ugovor sa SPC čiji je sadržaj sporan za najveći dio stranaka vladajuće većine.

I pored brojnih apela DPS-a Socijaldemokratske partije i drugih stranaka, da Abazović otvori javnu raspravu o tekstu Temeljnog ugovora i uprkos brojnim primjedbama pravnih stručnjaka iz nevladinog sektora, do dijaloga nije došlo.

Temeljni ugovor je nenajavljeno potpisan 3. avgusta, jedan dan prije obilježavanja 100 dana rada Vlade.

Nekoliko sati nakon potpisivanja Temeljnog ugovora, DPS i dio suverenističkih stranaka su podnijeli zahtjev Skupštini za obaranje Abazovićeve Vlade, pod obrazloženjem da je Temeljni ugovor štetan po nacionalne interese Crne Gore.

• Može li SPC spasiti Abazovićevu Vladu
• Vlada Crne Gore usvojila Temeljni ugovor sa SPC, Abazović gubi podršku većine

Potpisivanjem Temeljnog ugovora su zadovoljni prosrpski Demokratski front, Socijalistička narodna partija, Demokrate i još jedan broj manjih stranaka, koje u svojim programima snažno podržavaju SPC.

Vladom nezadovoljno 84 odsto poslanika

Osim inicijative o nepovjerenju Vladi dijela parlamentarne većine predvođene DPS-om i opozicioni Demokratski front i Demokrate su takođe uputili zahtjev za obaranjem Abazovićeve Vlade.

Ta sjednica će biti održana 2. septembra, ukoliko 19. avgusta Vlada ne bude oborena.

Dvije inicijative za izglasavanje nepovjerenja Vladi potpisalo je 68 poslanika, od ukupno 81, što pokazuje da je 84 odsto parlamentaraca nezadovoljno radom izvršne vlasti.

Premijer Abazović je najavio , u slučaju da Vlada ne padne, da je spreman da otvori razgovore o rekonstrukciji, sa opozicionim Demokratskim frontom, Demokratama, manjinskim strankama i onima koji ne budu glasali za obaranje Vlade.