Predlog Rezolucije o priznavanju genocida počinjenog u Srebrenici, koji je inicirala Bošnjačka stranka u crnogorskom parlamentu, za istoričara profesora Šerba Rastodera predstavlja legitiman i dijelom politički motivisan čin.
Profesor Rastoder smatra da, bez obzira da li neko u Crnoj Gori priznaje ili negira postojanje genocida u Srebrenici, bitno je da je genocid verifikovan u okviru međunarodnih institucija.
Negiranje genocida od strane dijela nove vlasti
Negiranje srebreničkog genocida u crnogorskom parlamentu čulo se 4. decembra u diskusiji prilikom izbora nove Vlade, koju podržava parlamentarna vrećina tri koalicije, pobjednice izbora od 30. avgusta, u kojoj je više od polovine poslanika prosrpskog i proruskog Demokratskog fronta:
Jovan Vučurović iz članice vladajuće koalicije, Demokratskog fronta otvoreno negira genocid:
„Vi plamtite kad se govori o Srebrenici i još nekim zločinima, koji nisu genocid. Ovdje će se govoriti i o srpskim žrtvama iako to do sada nije bio slučaj i naviknite se i na ovu Crnu Goru“.
Dvije nedelje kasnije, 16. decembra, Vučurović je izabran za predsjednika Odbora za ljudska prava. Kako je i tom prilikom otvorena debata da li je Srebrenica genocid ili ratni zločin, njegov partijski kolega Slaven Radunović iz Demokratskog fronta pojasnio je da je to stav koji ima širu podršku:
„Iza onog što izgovara gospodin Vučurović, a što ste pomenuli kao problematično, u najvećoj mjeri stoji svaki poslanik iz ovog kluba i svaki građanin koji nas glasa. Osuđujemo itekako svaki zločin uključujući i onaj u Srebrenici. Ali se sa političkom kvalifikacijom da je to genocid, a ne nešto što se događalo i našim građanima i našem narodu, ne slažemo“.
Na drugoj strani Kenana Strujić Harbić poslanica iz Bošnjačke stranke je poručila:
„Od nula godina, do 90 godina je ubijeno u jednom danu. To nije zločin, to je genocid“.
Negiranje – motiv za novu Rezoluciju?
Šest dana kasnije poslanik Bošnjačke stranke Ervin Ibrahimović je najavio podnošenje Rezolucije o priznavanju genocida u Srebrenici, kojom bi bilo zabranjeno negiranje genocida u Srebrenici. On je pojasnio da Skupština treba jasno da se odredi o tom događaju, da konačni tekst Rezolucije treba da zajedno izrade svi poslanički klubovi, a da bi dio teksta trebalo da glasi:
„Ovom Rezolucijom Skupština Crne Gore potvrđuje da se u Srebrenici desio genocid, jula 1995. godine. Skupština potvrđuje da je stradalo preko 8.000 civila islamske vjere; proglašava 11. jul Danom sjećanja na Srebrenicu; zabranjuje javno negiranje ili umanjenje genocida u Srebrenici“.
Istoricar Šerbo Rastoder ne očekuje da bi usvajanjem te inicijative prestalo negiranje:
„Ali negiranje apsolutno ne znači ništa, osim odbijanja da se prihvati stvarnost. Potpuno je nebitno da li neki politički subjekt negira da je Srebrenici bio genocid, koliko je vrlo bitno da je na nivou međunarodne zajednice i najvišim pravnim institucijama to djelo verifikovano kao takvo“, kaže profesor Rastoder za Radio Slobodna Evropa.
Deklaracija iz 2009. nije dovoljna
Skupština Crne Gore je u julu 2009. godine, kada je na vlasti bila Demokratska partija socijalista sa koalicionim partnerima, uključujući Bošnjačku stranku, usvojila Deklaraciju o prihvatanju Rezolucije Evropskog parlamenta (EP) o Srebrenici. Deklaracijom se osuđuje "masovni zločin u tom bosanskohercegovačkom gradu, kao i druga zlodjela počinjena tokom sukoba na prostorima bivše Jugoslavije". A Rezolucijom EP se osuđuje genocid počinjen u Srebrenici 1995. godine i obavezuje na afirmaciju istine i doprinos postizanju pravde.
Iako u Deklaraciji koju je usvojila Skupština Crne Gore 2009. godine nije pomenut genocid, Crna Gora je bila prva država u regionu koja je prihvatila i verifikovala Rezoluciju EP o Srebrenici u kojoj se genocid jasno pominje.
Nova inicijativa, da crnogorski parlament usvoji Rezoluciju o priznavanju genocida u Srebrenici, motivisana je učestalim negiranjem postojanja genocida, kako u dijelu javnosti tako i u samoj Skupštini Crne Gore.
Šta kažu partije vladajuće koalicije
Predsjednik parlamenta Aleksa Bečić, koji je ujedno i predsjednik Demokratske Crne Gore, takođe članice vladajuće koalicije, saopštio je da je Deklaracijom iz 2009. sve rečeno i usprotivio se inicijativi Bošnjačke stranke da parlament ponovo raspravalja o genocidu u Srebrenici:
„Ja sam jedan od onih koji smatra da je Međunarodni sud pravde, kao mjerodavan, utvrdio pojedinačnu a ne kolektivnu odgovornost. A smatram da ovaj visoki dom u ovom sazivu ne treba da bude poligon za hiperinflaciju raznih deklaracija, rezolucija o raznim događajima koji su dio naše zajedničke tragične istorije koja je iza nas“.
Odgovarajući na pitanje da li će poslanici Građanskog pokreta URA, treće članice vladajuće koalicije prihvatiti predlog Rezolucije o priznavanju genocida u Srebrenici na inicijativu Bošnjačke stranke, portaparol Zoran Mikić kaže za Radio Slobodna Evropa da čekaju da predlog bude formalno predat.
Goran Danilović iz Ujedinjene Crne Gore koja pripada vladajućoj koaliciji, optužio je Bošnjačku stranku za licemjerstvo konstatujući da je ta stranka godinama unazad bila u koalicionoj vlasti sa Demokratskom partijom socijalista i da nikada nije potegla to pitanje.
„Licemjerno je, po ko zna koji put, potezati mrtve, da bi se pokrila vlastita politička golotinja ili nesporazumi u stranci", ocijenio je Danilović, spočitavši im da su se tokom svih godina dok su bili na vlasti najviše interesovali za dobijanje namještenja i funkcije.
Bošnjačka stranka dugogodišnji je koalicioni partner Demokratske partije socijalista koja je, nakon tri decenije na avgustovskim izborima izgubila vlast.
Motivi ipak politički?
Profesor Šerbo Rastoder ocjenjuje da Bošnjačka stranka inicijativom, ima potrebu da se ponovo legitimiše kao manjinska stranka jednog naroda time što će problematizovati ključna pitanja za koja ona misli da su od interesa za narod koji predstavlja.
„Ja tu inicijativu doživljavam i malo kao gubljenje vremena na nešto što bi na potpuno drugačiji način trebalo predstaviti. U tom kontekstu bih sve ovo razumio kao dio dnevnopolitičke borbe, i u tom smislu inicijativa je potpuno legitimna. I vrlo je bitno za trenutne političke aktere kako će se neko odrediti prema toj incijativi, ali dugoročno ona nema nikakav efekat“, kaže profesor Rastoder podsjećajući da je genocid u Srebrenici verifikovan u međunarodnim institucijama.
Podsjetimo nakon parlamentarnih izbora održanih 30. avgusta, kada je promjenjena vlast u Crnoj Gori, došlo je i do nacionalističkih incidenata, naročito u Pljevljima. Tada su između ostalog kamenovane prostorije Islamske zajednice i ostavljena prijeteća poruka sa sadržajem: “Polećela crna ptica, Pljevlja biće Srebrenica”.
Akteri tih nereda nijesu identifikovani.
Prema posljednjem istraživanju Akcije za ljudska prava iz 2019. godine, o odnosu građana Crne Gore prema ratnim zločinima na prostoru bivše Jugoslavije 67,9 odsto građana smatra da se dogodio genocid. Od tog broja, 32,1 odsto ispitanika, koji su se samostalno izjasnili da se u Srebrenici dogodio genocid smatraju da su žrtve bili Bošnjaci, odnosno Muslimani, a počinioci Srbi.
Međunarodni sud pravde u Hagu je 2007. donio je presudu kojom masakr u Srebrenici kvalifikuje kao čin genocida.