Kraj Prvog svjetskog rata i formiranje jedinstvene države Jugoslavije koja je trajala 72 godine i danas je tema koja dijeli političko javno mnjenje u Crnoj Gori. Odnos prema dvije Jugoslavije, odnosno Kraljevine Jugoslavije i Socijalističke Jugoslavije u Crnoj Gori se doživljava potpuno različito. Oni koji Kraljevinu Jugoslaviju doživljavaju kao tamnicu naroda, socijalističku Jugoslaviju vide kao zemlju prosperiteta. Na drugoj stani, oni koji Kraljevinu Jugoslaviju vide pozitivan dio istorije Crne Gore, Socijalističku Jugoslaviju doživljavaju kao totalitarnu zemlju.
Dominantni dio crnogorskog političkog javnog mnjenja prvu Jugoslaviju - onu kralja Aleksandra i Nikole Pašića, koja je trajala od kraja Prvog pa do početka Drugog svjetskog rata, doživljava kao negativan period u istoriji države Crne Gore. Odnosno, period kada je država Crna Gora bila izbrisana sa evropske mape i njena dinastija Petrović Njegoš protjerana iz zemlje. Istovremeno, socijalistički period Jugoslavije, od 1945. pa do takozvanog Trećeg balkanskog rata devedesetih godina prošlog vijeka, smatra se periodom kulturne i ekonomske emancipacije Crne Gore.
Istoričar Miloš Vukanović za Radio Slobodna Evropa ovako komentariše politički ambijent u Crnoj Gori u dva perioda jugoslovenske države:
"U nastanku prve Jugoslavije, Kraljevina Crna Gora i sve njene institucije i svi ljudi vezani za institucije i sav državni ponos, a da ne pričam o borbi Crnogoraca koja je trajala dva i po vijeka za ostvarivanje nezavisnosti Crne Gore - bila je izbrisana. Generalno sva kultura, zastupljeni identitet bili su izbrisani ili integrisani u srpstvo i kao takvo se ušlo u Kraljevinu Jugoslaviju. Sa druge strane nakon 1945. godine Crna Gora je bila ravnopravno priznata kao politički entitet i njeno nacionalno biće je bilo izdignuto na ravnopravan nivo sa ostalim državama članicama."
Kada je riječ o ekonomiji, Crna Gora je kao prisajedinjena Srbiji ostala bez ratnih reparacija i bez bilo kakvog pokušaja industrijalizacije. U cijeloj Kraljevini Jugoslaviji se veoma teško živjelo, a posebno u Crnoj Gori kaže istoričar Vukanović.
"Narod je itekako loše živio u prvoj Jugoslaviji. Crna Gora je imala velika razaranja tokom Prvog svjetskog rata, kao i Kraljevina Srbija. Isplate reparacija Crnoj Gori nije bilo. Samo podatak da je u odnosu na čitavu Jugoslaviju, žito bilo najskuplje u Crnoj Gori, dovoljno govori o tome. Nakon 1945. godine Crna Gora je doživjela ogromnu industrijalizaciju, ogroman razvoj i napredak, a uz to jedan veliki broj Crnogoraca je doživio i određene političke uspjehe. To nije bio slučaj sa Crnogorcima u Kraljevini Jugoslaviji", navodi Vukanović.
Dio Crne Gore ipak glorifikuje Kraljevinu Jugoslaviju, a među njima su uglavnom politički predstavnici srpske nacionalne zajednice u Crnoj Gori. Dok Kraljevinu Jugoslaviju smatraju "odrazom vjekovne težnje srpskog naroda za ujedinjenjem", socijalističku Jugoslaviju doživljavaju kao totalitarnu komunističku zemlju u kojoj je suzbijen srpski nacionalni identitet. Istoričar Vukanović kaže da je, da bi se objasnio ovaj stav, potrebno ući u postojeći dualizam u Crnoj Gori koji se odnosi na nacionalni identitet.
"U periodu od 1918. do 1941. godine je došlo do kompletne integracije crnogorskog kulturnog identiteta u srpski. Iako dio građana smatra da je srpstvo u Crno Gori razvijeno tokom Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, ali ne. Za vrijeme Kraljevine Jugoslavije su elementi crnogorstva - Njegoš, Gorski vijenac... i ostali elementi u potpunosti integrisani i našli su svoje mjesto u srpstvu. Zbog toga oni smatraju Kraljevinu Jugoslaviju itekako bitnom. Sa druge strane smatraju da su socijalističke vlasti nakon 1945. godine itekako izgradile kulturne ustanove u Crnoj Gori koje su propagirali zaseban crnogorski identitet i zbog toga taj period smatraju negativnim", kaže Vukanović.
Rasprava o efektima i posljedicama prve i druge Jugoslavije je nerijetko tema i u Skupštini Crne Gore. Negativan odnos srpskih političkih predstavnika prema Socijalističkoj Jugoslaviji je iskazan nedavno kada je najavljeno podizanje spomenika Josipu Brozu Titu u Podgorici. Jovan Vučurović, poslanik Nove srpske demokratije, je povezao sadašnju vlast sa komunističkim periodom.
"Kada je već planirano podizanje spomenika diktatoru i masovnom ubici Josipu Brozu, onda se ne treba čuditi onima koji slijede njegovu vladavinu, a koji donose zakon(o eksproprijaciji) u njegovom duhu. Ovo je klasični recidiv vremena kada je država bez mnogo ustezanja, silom svoga aparata, golom silom od građana uzimala njihovu svojinu", komentariše Vučurović.
Na drugoj strani, zastupnici vladajuće većine ponavljaju tezu da neće dozvoliti ponavljanje istorije kakva je bila 1918. godine kada je Crna Gora bila obrisana sa mape.
"Mi kritikujemo politiku koja se prije svega bazira na forsiranju bjelaške i četničke ideologije. Mi ćemo se boriti protiv tih ideologija. Jer ne može se predstaviti kao borba za srpska prava u Crnoj Gori, ako želite da se ponovi Podgorička skupština, ako želite da u Crnoj Gori zavlada četnička ideologija. To nije borba za nacionalna prava, već je to borba da se ova država, ustrojena građanski i antifašistički, uništi", kaže poslanik Demokratske partije socijalista Dragutin Papović.
Facebook Forum