Antifašizam je u Crnoj Gori čvrsto utemeljen i, osim sporadičnih slučajeva, ne dovodi se u pitanje. To, međutim, ne znači da nije bilo pokušaja relativizacije istorijskih uloga političkih i vojnih pokreta tokom Drugog svjetskog rata, preko kog se pojam antifašizma neizbježno prelama.
Ako poslijeratne generacije imaju dilemu u vezi sa shvatanjem fašizma i antifašizma, i to ne samo sa ideološkog aspekta, nego i sa određivanjem istorijskih uloga ideoloških, političkih i vojnih formacija, koje su bile aktivne tokom Drugog svjetskog rata na prostoru Jugoslavije, borci Narodno-oslobodilačkog rata su sa tim pojmovima načisto.
Potpredsjednik crnogorskog SUBNOR- a, Ljubo Sekulić, kaže da se, kada su u pitanju državni organi koji reprezentuju karakter ideološko-političkog sistema u Crnoj Gori, a naročito antifašizam, nijedna država bivše Jugoslavije ne može uporediti sa Crnom Gorom.
"Ona je referendumom iz 2006. godine utemeljena na antifašizmu i njeni organi se tako i ponašaju. Svijest građana sve više narasta i sve je više vjerovanja da je socijalistički sistem, koji je funkcionisao do devedesetih godina prošlog vijeka, bio bolji od današnjeg, naročito kada je u pitanju socijalna solidarnost. U Crnoj Gori ima pokušaja prekrajanja istorije. Prisutni su pokušaji prevrednovanja vrijednosti NOB-a, naročito rehabilitovanja saradnika zločinaca i okupatora. To se može primijetiti kroz aktivnost nekih političkih stranaka u Crnoj Gori i u Parlamentu. Posebno u tome imaju ulogu protagonisti SPC-a u Crnoj Gori koji bez mjere i straha stalno omaložavaju NOB i njene rezultate", kaže Sekulić.
U Crnoj Gori, preispitivanje uloga Narodno-oslobodilačkog i četničkog pokreta već dugo nije aktuelna tema. Tome je vjerovatno doprineo slučaj od prije desetak godina kada se pokušalo sa podizanjem spomenika četničkom vojvodi Pavlu Đurišiću, na privatnom imanju kod Berana.
Ali, sve se završilo tako što su ga nadležne državne službe, u vrlo kratkom roku, digle u vazduh i tako, na način koji nije ostavljao prostor za nedoumice, poručile da se neće dozvoliti rehabilitacija četnika.
Nakon toga, s vremena na vrijeme, javnost je obavještavana da su pojedinačni spomenici pripadnicima Narodno-oslobodilačkog, partizanskog pokreta, bili meta vandala, ali nikad nije do kraja razjašnjeno da li su ovi sporadični slučajevi imali političku dimenziju.
Pojmovi fašizma i antifašizma, u Crnoj Gori su prošle godine aktuelizovani na pomalo bizaran način. Crnogorska Vlada je na osnovu, prije nekoliko godina potpisanog sporazuma sa zvaničnim Berlinom, pokrenula aktivnosti da se posmrtni ostaci vojnika Hitlerovog Wehrmachta, koji se nalaze u Crnoj Gori, sahrane u krugu nekog od vojnih objekata crnogorske Vojske. Prvobitno je određen krug kasarne Milovan Šaranović u Danilogradu, ali pošto su se boračke organizacije i porodica narodnog heroja Šaranovića izjasnili protiv te ideje, Vlada se opredijelila za Vazduhoplovnu bazu VCG u Golubovcima.
Protiv toga je bila i NVO Generalni konzulat SFRJ iz Tivta, a prvi čovjek ove NVO, Marko Perković, nije zadovoljan odnosom crnogorske države i društva prema antifašizmu.
"Odnos prema antifašizmu je nažalost, ne samo u Crnoj Gori, nego u svim bivšim EX YU republikama, čisto deklarativan. Jasno je svima da se u Evropu ne može bez antifašizma, ali obzirom da stanovit dio evropskih zemalja nema u svojim zvaničnim politikama antifašizam, kao svoj osnov, antifašizam ne postoji u Evropskom ustavu. Dan pobjede je u stvari Dan pobjede nad prošlim fašizmom jer ćemo nad novim fašizmom, koji je aktuelan, teško izaći kao pobjedici. Na žalost i omladina je podložna tim novim vrijednostima koje se kao takve javljaju i veoma ih je teško prepoznati. Najsvjetliji događaj u porobljenoj Evropi 1941. godine je bio ustanak protiv fašizma, koji je pokazao svijetu kojim putem treba da ide. Na žalost, ovim putevima, kojim se ide danas, se sve to relativizuje i žele se izjednačiti pobjeđeni i poraženi", navodi Perković.
"U Crnoj Gori, za razliku od drugih bivših jugoslovenskih republika, antifašističko naslijeđe koje se vezuje za Narodno-oslobodilački pokret i Komunističku partiju (1941-1945), uglavnom je ostalo neokrnjeno jer su, prije svega, na vlasti partije koje baštine to naslijeđe", kaže istoričar, Dragutin Papović, te dodaje:
"U opoziciji postoje političke partije koje žele da afirmišu četnički pokret, koji je bio na strani fašističkih sila u Crnoj Gori. Postoje i partije koje žele da afirmišu zelenaški pokret, koji je bio u kolaboracija sa fašističkim okupatorima i koji je u odnosu na četnički pokret bio znatno slabiji. Političke partije, koje nastoje da se predstave kao naslijednici partizanskog pokreta, antifašističkog naslijeđa, imaju jak uticaj u svim sferama društva, uključujući i obrazovnu politiku. Shodno tome, u školskim udžbenicima iz istorije, nije došlo do te nenaučne revizije. I dalje je u školskim udžbenicima zastupljen stav koji nije politički, nego i naučni - da je partizanski pokret u Crnoj Gori, tokom Drugog svjetskog rata, bio jedini antifašistički pokret. S druge strane, postoji tendencija da se taj pokret idealizuje, odnosno da se o tom pokretu ne može govoriti sa kritičkog stanovišta."
