Četinarske šume nacionalnog parka Prokletije na sjeveru Crne Gore, u blizini Plava i Rožaja, napadnute su insektom potkornjakom koji isušuje drveće.
Zbog toga je Vlada 13. juna naredila hitnu sanitarnu sječu osušenog drveća koje je izvor zaraze u devet sjevernih opština.
Vladina Agencija za zaštitu životne sredine ranije je postavila klopke koje služe za lov potkornjaka koji uništava uglavnom smreke.
No, dok iz Vlade ocjenjuje da imaju uspjeha u ovoj borbi, šumarski inspektor iz Plava Hakija Jasavić smatra da se bolest toliko proširila da je sada teško spriječiti dalje propadanje.
Po njegovoj procjeni, do sada je uništeno blizu sto hiljada kubika drveta:
"Mislim da nadležni sada ne smiju ni da prebroje uništena stabla", kaže Jasavić za Radio Slobodna Evropa (RSE).
Šta je potkornjak?
Potkornjak je insekt koji živi pod korom drveta, gdje se razmnožava i hrani, uništavajući zaštitni omotač stabla. To dovodi do brzog i kompletnog sušenja, što predstavlja ozbiljnu prijetnju šumskom ekosistemu.
Kako suvo drveće ostaje u šumi, potkornjak se dalje širi na druga slabija stabla, a u završnoj fazi je na meti čitava šuma smrče. I u Evropi postoji problem sa sušenjem šuma, a kako ne postoji hemijsko sredstvo koje bi suzbilo potkornjaka, jedina zaštita je uklanjanje osušenog stabla.
Sa njim su saglasni i u nevladinom sektoru.
Nedžad Cecunjanin iz nevladine organizacije "Drvoprerađivači" iz Plava kaže da se dosadašnja šteta mjeri milionima eura:
"Sto hiljada kubika treba pomnožiti sa 50 eura, koliko iznosi cijena kubika nezaraženog drveta."
Kad je potkornjak počeo da "jede" šume
Kako je za Radio Slobodna Evropa saopštio Jasavić novembra prošle godine upozorio je nadležne da se bolest širi i da treba reagovati sanitarnom sječom osušenih stabala.
"Po mojoj procjeni, do sada je uništeno blizu sto hiljada kubika drveta, odnosno zaraženo je između tri i tri i po hiljade hektara šume u oblasti Plava. Trebalo je posjeći i iznijeti sva zaražena stabla kada smo primijetili zarazu na manjoj količini od pet ili šest hiljada kubika. Tada bi se možda zaustavilo širenje," navodi Jasavić.
Umjesto predložene sječe osušenih stabala Agencija za zaštitu životne sredine se početkom godine odlučila za postavljanje feromonskih klopki koje služe za lov insekta.
Kažu da je klopkama od marta do danas uhvaćeno deset miliona jedinki, što direktor Agencije Milan Gazdić za RSE ocjenjuje izuzetnim uspjehom:
"Ako znamo da je dovoljno 100 do 150 jedinki da izazove sušenje jednog stabla, a da jedno stablo može biti izvor zaraze 50 do 60 novih stabala, milioni uhvaćenih potkornjaka predstavljaju veliki uspjeh."
Jasavić, na drugoj strani, procjenjuje da se klopkama može uloviti "svega četiri odsto insekata".
A i pored uspjeha sa klopkama po procjeni iz Agencije, Vlada je na sjednici od 13. juna ove godine, po hitnom postupku naredila sanitarnu sječu šume u devet opština na sjeveru.
"Kako je u 2023. i 2024. godini izraženo širenje potkornjaka u četinarskim šumama u opštinama Plav, Berane, Pljevlja, Gusinje, Kolašin, Petnjica, Rožaje, Bijelo Polje i Žabljak, neophodno je što prije sjeći stabla radi sprečavanja daljih štetnih posledica", navodi se u odluci Vlade.
Višemilionska šteta vidljiva i nevladinom sektoru
Nedžad Cecunjanin iz plavske NVO "Drvoprerađivači" navodi da je problem počeo 2020. kada je veliki broj stabala izvaljen zbog jakih vjetrova koja nijesu uklonjena što je bilo plodno tlo za potkornjaka:
"Upozoravali smo relevantne institucije. Prošle godine doveli smo i stručnjaka iz Nacionalnog parka 'Tara', koji je konstatovao da se radi o neurednoj šumi. Naglasio je da će ukoliko se počne sa strogim režimom zaštite i čišćenja, stanje biti haotično. To se ove godine pokazalo."
Kaže da se šteta mjeri milionima.
"Neka su područje proglasili Nacionalnim parkom, ali šumu smrče ne mogu spasiti bez sječe osušenih stabala."
Vlada od ranije znala za zaražena stabla
Sušenje šuma zbog širenja potkornjaka Vlada je konstatovala i u Izvještaju o zdravstvenom stanju šuma iz 2023. u kome je procijenjeno da se oko 20 posto crnogorskih šuma nalazi u raznim fazama degradacije.
Pitanje RSE Ministarstvu poljoprivrede i šumarstva ko je odgovoran što ranije nijesu preduzete adekvatne mjere za suzbijanje bolesti šuma ostalo je bez odgovora.
Odgovarajući na pitanje zbog čega ranije nije sprovedena sječa i uklanjanje osušenih stabala, direktor Agencije Milan Gazdić kaže da je to osjetljiv proces za koji nije bilo kapaciteta.
On naglašava da se ne može poći u Nacionalni park i posjeći sve što je suvo:
"Tako će se uništiti mlada susjedna stabla. Takođe, nijedna od drvoprerađivačkih firmi nema uslova za izvlačenje suvih stabala, a da ne oštete podmladak. Uz to nismo imali ni preciznu procjenu od uprava nacionalnih parkova o kojoj količini stabala se radi."
Navodi da je zato formiran tim stručnjaka - doktora nauka iz oblasti entomologije, od kojih su dobili uputstvo i akcioni plan za uništavanje potkornjaka koji se sprovodi.
Kako kaže godinama se malo ulagalo u zaštitu šuma jer je akcenat bio na njihovoj eksploataciji:
"Imamo decenijske ilegalne aktivnosti kada su jednostavno sjekli i izvlačili iz šuma ono što im odgovara, a ostavljali za sobom ono što je postajao izvor zaraze. I koncesioni sistem je uništio veliki dio šuma, jer nisu sprovođene sanitarne sječe."
U jednom su sagovornici RSE saglasni - sušenje ogromne količine stabala posljedica je dugogodišnje nebrige za zdravlje šuma, neadekvatnog postupanja tokom iskorištavanja drvnog resursa i klimatskih promjena.
Sa preko 60 posto teritorije pod šumama, Crna Gora je u samom vrhu zemalja Evrope. Veći procenat šuma imaju Švedska, Finska i Slovenija.
Na planeti Crna Gora zauzima 22 mjesto po površini šuma u odnosu na teritoriju, navodi se u rang listi formiranoj na osnovu podataka Svjetske organizacije za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija iz 2020. godine.
Facebook Forum