Web urednik Radija Slobodna Evropa.
Mada je prvenstveni zadatak Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju privođenje licu pravde onih koji su krivi za ratne zločine i kršenje humanitarnog prava, na osnovu brojnih procesa koje vodi ova institucija Ujedinjenih nacija, polako se sklapa mozaik onoga što se događalo tokom devedesetih na prostoru bivše Jugoslavije. Već sada se mogu nazreti obrisi hronologije, od prvih sukoba u Hrvatskoj pa do NATO intervencije u SR Jugoslaviji, a vremenom postaje sve jasnija i uloga pojedinih aktera rata. Ukoliko se dokažu pojedine optužnice Haškog tribunala, više neće biti samo pretpostavke podložne sumnji, već istorijske istine, da je, na primer, Srbija vodila rat u Hrvatskoj sa ciljem da se pojedina područja postanu deo nove države pod srpskom dominacijom, ili da cilj hrvatske akcije “Oluja” nije bio samo oslobađanja zemlje, već trajno uklanjanje srpskog stanovništva. Ništa manje sudbonosne nisu ni optužbe o angažavanju mudžahedina u Bosni i Hercegovini koji su bili spremni da vode sveti rat protiv neprijatelja bosanskih Muslimana (Bošnjaka, op. pr.), ili da su na Kosovu počinjeni organizovani zločini prema srpskom i drugom nealbanskom stanovništvu. Da li na ovaj način Haški tribunal ispisuje istoriju devedesetih, i koliko je ta slika u direktnoj suprotnosti sa zvaničnim interpretacijama tog perioda u svakoj od ovih sredina, za naš program govore: hrvatski istoričar Ivo Banac, inače dugogodišnji predavač na američkom univerzitetu Jejl (Yale), pisac i publicista sa Kosova Adem Demaći, profesor na Odseku za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu Olivera Milosavljević i predavač istorije na Filozofskom fakultetu u Sarajevu Dubravko Lovrenović.
Koliko god hrvatski mediji oživljavanje skupštine krajiških Srba svrstavali u rubrike sa naslovima „verovali ili ne“, nastavak parlamentarnog života jedne kvazi-države, bio je nešto više od jednokratne igrarije. Tim pre što su nakon formiranja takozvane Vlade Republike Srpske Krajine u progonstvu, usledile najave o daljem nastavku rada krajiškog parlamenta. Iz svega toga se može jasno razaznati da oni koji se smatraju političkim predstavnicima onoga što nazivaju Republikom Srpskom Krajinom, nisu odustali od svojih starih ciljeva. Bez obzira što se u tom sastavu nisu okupili skoro deset godina, koliko je prošlo od akcije „Oluja“, ova grupa krajiških Srba, ponovila je zahtev za državnom samostalnošću na delu teritorije Republike Hrvatske, tražeći za to pomoć od Ujedinjenih nacija i Evropske unije. Za to vreme se vlast u Srbiji ponašala kao da su teritorijalne pretenzije prema drugim zemljama nešto sasvim uobičajeno, ne nalazeći za shodno da se oglase povodom ovog nesvakidašnjeg skupa. Stoga je sudbina inicijative o krajiškom parlamentu, u atmosferi opterećenih srpsko-hrvatskih odnosa, tema i naše današnje emisije u kojoj između ostalih učestvuju: predsednik takozvane Skupštine Republike Srpske Krajine Rajko Ležajić, predsednhik Srpskog narodnog vijeća iz Zagreba Milorad Pupovac, čelnik Izvršnog odbora Srpske radikalne stranke Dragan Todorović, zagrebački politikolog, inače jedan od funkcionera stranke Hrvatskih socijaldemokrata, Zdravko Tomac
Rai Uno je nedavno emitovala kontroverzni film „Srce u bunaru“ Alberta Negrina, koji se bavi egzodusom i stradanjem italijanskog življa u Istri nakon dolaska partizana 1945. godine. Dokumentarac „Trijanon“ Gabora Koltaija otvara, s druge strane, pitanje tragične sudbine velikog broja Mađara koji su nakon potpisivanja Trijanonskog sporazuma ostali u granicama drugih država, uključujući tu i Srbiju. Dok su slovenački partizani u Negrinovom filmu prikazani kao zločinci koji hapse i ubijaju nedužne civile, čitava stvar postaje umnogome provokativnija, što borce sa petokrakama igraju upravo glumci iz Srbije. Da li ovakvi filmovi omogućavaju da se bolje razume ono što se dogodilo na ovim prostorima, ili samo gomilaju nova nerešena pitanja koja će opterećivati susede, tema je o kojoj govore: slovenački književnik i profesor na Fakultetu društvenih nauka u Ljubljani Aleš Debeljak, beogradski glumac Dragan Bjelogrlić, nosilac jedne od glavnih uloga u filmu „Srce u bunaru“, profesor Čaba Šešpšei, inače član Demokratske zajednice vojvođanskih Mađara, istoričar Jovan Pejin, savetnik u Arhivu Srbije.
O popularnoj muzici kao jednoj od tačaka političkih nesporazuma na Zapadnom Balkanu, za naš program govore Tereza Kesovija, Dušan Prelević, Nazif Gljiva, Velibor Miljković i Jura Stublić.
Već pomalo zaboravljena reč sankcije, koja je poput senke natkrivala teritoriju Srbije i Crne Gore tokom vladavine Slobodana Miloševića, ponovo je oživela i probudila stare strepnje kod građana ove zemlje. Sjedinjene Američke Države suspendovale su pre nekoliko dana deo svoje uobičajene pomoći Srbiji, kao direktnu posledicu odsustva potpune saradnje sa Haškim tribunalom. Koliko god su američki zvaničnici objašnjavali da Srbiji nisu uvedene sankcije, već da je to samo upozorenje vlastima zbog neispunjavanja međunarodnih obaveza, jasno je da je reč o početnim kaznenim merama. Za to je stigla i indirektna potvrda Evrope. Generalni sekretar Saveta Evropske unije, Havijer Solana, otkazao je dogovorenu posetu Beogradu, a negde između redova njegove naprasne odluke, pored nesređenih odnosa Srbije i Crne Gore, stoji vidno nezadovoljstvo odnosom srbijanskih vlasti prema Međunarodnom krivičnom sudu za ratne zločine. Da li zbog otvorenog odbijanja vlasti u Beogradu da hapse haške optuženike, Srbija srlja u novu izolaciju i sankcije, i kakve će biti posledice sadašnje strategije republičke Vlade, tema je o kojoj između ostalih govore: savetnik premijera Republike Srbije Vojislava Koštunice i profesor Fakulteta političkih nauka Slobodan Samaradžić, ambasador Srbije i Crne Gore u Meksiku Vesna Pešić, istoričar Veselin Đuretić, književnik Filip David.
Tragična pogibija mladog Dašnima Hajrulahua tokom njegovog pokušaja da ilegalno pređe srpsko-makedonsku granicu, u trenutku je raspršila sav privid lažnog mira iza koga se u poslednje vreme skrivalo pravo stanje koje vlada u Preševskoj dolini. Na tom području gde su Albanci u većini, metak ispaljen sa graničarske karaule u njihovog sunarodnika, odjeknuo je kao pucanj zvaničnog Beograda u čitavu ovu etničku zajednicu. „Sama Srbija pokazuje da Preševska dolina više nije njen deo“, izvikivalo se na protestima u Preševu, tokom kojih su građani u jednom trenutku provalili u zgradu lokalne Skupštine opštine, zahtevajući bezuslovno povlačenje vojske i policije iz ovog kraja. Bez obzira što su najviši državni čelnici činili sve da smire situaciju, pojedini albanski prvaci nisu se libili otvorenih sumnjičenja, da srpske vlasti nameravaju da pobiju Albance u ovom regionu, ili da ih u najmanju ruku zastraše kako bi se trajno iselili. Stoga su ove nove međuetničke tenzije i na posve trusnoj i osetljivoj tromeđi Srbije, Kosova i Makedonije, tema o kojoj između ostalih govore: lider Demokratske unije Albanaca iz Crne Gore Ferhat Dinoša, saradnik Istorijskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti Slavenko Terzić, predsednik Odbora Skupštine Srbije za Kosovo i Metohiju Dušan Proroković, gradonačelnik Preševa Riza Haljimi
Parlament Republike Srbije nedavno je izjednačio prava četnika i partizana, o čemu za naš program govore: bivši pripadnik Ravnogorskog pokreta, inače borac Druge mileševske brigade, Milomir Tanasković, nekadašnji politički komesar Prvog bataljona Prve proletereske brigade, partizan i narodni heroj Jovo Kapičić, pokretač skupštinske inicijative za izjednačavanje prava četnika i partizana, funkcioner Srpskog pokreta obnove Bogoljub Pejčić i hrvatski istoričar i publicista Slavko Goldštajn.
Kao da je optužnica Haškog tribunala za genocid i zločine protiv čovečnosti neki slučajni nesporazum koji će biti razrešen svakog trenutka, Karadžić poslednjih godina piše romane, memoare i šaljive komade, rugajući se u svojim dramama međunarodnoj zajednici i aktuelnim srpskim liderima. Pri tom se njegovi radovi ne objavljuju u Crnoj Gori, gde je rođen, ili u Bosni i Hercegovini, gde je Karadžić živeo, već u Beogradu, gde ih uredno štampa njegov ratni ministar informisanja Miroslav Toholj.
Zabrana ulaska košarkašu „Partizana“ u Hrvatsku i presuda dvama studentima zbog remećenja javnog reda i mira tema je o kojoj za naš program govore: voditeljica Centra za zaštitu ljudskih prava zatočenih i nestalih građana Hrvatske Zdenka Farkaš, Vojislav Mihailović, potpredsednik Skupštine Srbije, inače unuk četničkog komandanta Dragoljuba Mihailovića, beogradski psiholog Žarko Trebješanin, splitski sociolog Srđan Vrcan.
Dojučerašnji neprijatelji, borci koji su u ratovima tokom devedesetih bili u srpskim, hrvatskim ili bosanskim vojnim formacijama, odlučili su nakon svega da zajedno sednu za isti sto i otvoreno progovore o sukobu u kome su i sami učestvovali. U okviru projekta „Istinom u budućnost“ koji je pokrenula Hrvatska udruga razvojačenih branitelja Domovinskog rata iz Šibenika, oni će pre svega pokušati da razotkriju pravu prirodu tog rata, čije se žrtve penju i do više stotina hiljada stradalih i preko milion raseljenih, nastojeći da usaglase stavove oko onoga što se zbivalo tokom raspada nekadašnje Jugoslavije.
Mada gotovo svi akteri na javnoj i političkoj sceni horski ponavljaju da je otvaranje prema svetu jedan od prioriteta Srbije i Crne Gore, najava iz kabineta predsednika državne zajednice Svetozara Marovića da se priprema poziv papi Jovanu Pavlu Drugom da poseti ovu zemlju u trenutku je relativizovala ta deklarativna opredeljenja. Kao u neka vremena za koja se verovalo da su zauvek prošla, namah je iskrsnulo čitavo more zadrški, rezervi i nedoumica, sa posebnim akcentom na to da je papa pre svega verski, a tek onda i državni poglavar. To što je državni, naravno, ne bi trebalo da predstavlja problem ni za koga, jer Srbija i Crna Gora i Vatikan imaju normalne diplomatske odnose, ali je papino versko poglavarstvo i dalje kamen spoticanja za mnoge koji se zaklinju da nemaju nikakvih predrasuda u kontaktima sa drugima. Stoga su dileme koje je otvorila sama mogućnost da papa prvi put u novijoj istoriji poseti Srbiju i Crnu Goru, tema o kojoj govore: Nadbiskup beogradski Stanislav Hočevar, episkop budimljansko-nikšićki Joanikije Mićović, književnik Tiodor Rosić i Slobodan Karanović, savetnik za verska pitanja u Ministarstvu za ljudska i manjinska prava Srbije i Crne Gore.
Nakon “osamostaljivanja” hrvatskog, srpskog i bosanskog, nedavno u Crnoj Gori dopuštena upotreba i crnogorskog jezika. Naime u pojedinim osnovnim i srednjim školama je na tragu jedne ranije odluke tamošnjeg Ministarstva prosvete, omogućeno da se predmetu „maternji jezik i književnost“ doda naziv jezika koji će na kraju godine odabrati učenici ili njihovi roditelji. Izbor se može napraviti između srpskog, crnogorskog, bošnjačkog i hrvatskog jezika. Tako je na kraju i crnogorski jezik dobio institucionalni legitimitet, ali je na ovaj način otvoren front prema prosrpskim institucijama i političkim partijama, bilo da su one iz Srbije ili Crne Gore, čime je stvoreno još jedno polje raskola između dve članice državne zajednice.
Stalna nastojanja da se tragovi vlastitog postojanja otkriju u što daljoj prošlosti, tamo gde inače sežu jedino mitovi, ne prestaju da opsedaju balkanske narode.
Srbija nikad nije bila oaza mira, tolerancije i suživota za pripadnike manjinskih naroda koji čine znatan deo ovdašnje populacije, no poslednji incidenti u Vojvodini su potvrdili da takva atmosfera ne zavisi samo od imena onih koji su na čelu zemlje, već da li oni nešto zaista rade da se ta situacija promeni. Stoga su učestali incidenti između srpskog i mađarskog stanovništva u severnoj pokrajini probudili neprijatno sećanja na devedesete. kada su se preko noći osipale gotovo sve etničke zajednice, jer su njihovi pripadnici, a pre svega Hrvati, bežali iz svojih domova pred otvorenim pretnjama, u strahu za vlastite živote.
Počeo je konačni obračun sa preostalim simbolima socijalističke prošlosti. Smisao i značenja ovog koraka, koji ima sva obeležja trenda, tema su o kojoj između ostalih govore: hrvatski književni kritičar i izdavač Josip Pavičić, inače jedan od potpisnika apela za obnovu procesa Milu Budaku, dramski pisac Slobodan Šnajder iz Zagreba, istoričar Kosta Nikolić iz Beograda, koji se u svojim radovima indirektno zalaže za rehabilitaciju četničkog pokreta, i sarajevski pisac Marko Vešović
O često suprotstavljenim pogledima na ono šta treba uraditi sa tužbom Beograda protiv zemalja NATO-a pred Međunarodnim sudom pravde u Hagu govore: potpredsednik Srpske radikalne stranke Gordana Pop Lazić, predsednik Pravnog saveta u Ministarstvu spoljnih poslova Srbije i Crne Gore Radoslav Stojanović, muzikolog Slobodan Turlakov i predsednik Foruma za građanske inicijative, reditelj Miljenko Dereta
Najnovije ankete govore da u Srbiji 76 odsto stanovnika Haški tribunal ne doživljava kao pravnu instituciju, dok je u Hrvatskoj 69 procenata ispitanika smatra da je taj sud štetan za njihovu zemlju. To upadljivo nezadovoljstvo postojanjem i radom Haškog tribunala, tema je o kojoj, između ostalih, govore Tom Kačinari, predsednik Zajednice udruga dragovoljaca Domovinskog rata Hrvatske, hrvatska spisateljica i publicistkinja Slavenka Drakulić, član Međunarodnog odbora za istinu o Radovanu Karadžiću, pisac Branislav Crnčević, beogradski advokat Srđa Popović
Čelnici Srbije i Crne Gore u načelu su se saglasili da se napravi nova himna koja će se sastojati od dva dela - stare srpske himne „Bože pravde“ i tradicionalne crnogorske pesme „Oj, svijetla majska zoro“. Ova po mnogo čemu u svetu jedinstvena i retka zamisao, tema je o kojoj za naš program govore Žarko Mirković, Slobodan Marković, Zoran Žižić i Milivoje Pavlović.
Mada su, uz retke izuzetke, sveštenici Katoličke i Srpske pravoslavne crkve stajali dalje od epicentra nasilja koje se prelivalo iz eparhija u biskupije i obratno – pozivajući na mir, toleranciju i praštanje, ostali su zabeleženi prizori nekih crkvenih lica sa ukrštenim redenicima preko mantije i puškomitraljezom u rukama, dok su s one strane fronta neki drugi nosili pištolje zadenute za pojasom. No i te sumorne slike otišle su niz vodu zajedno sa nasiljem kome je ponestalo daha, tako da su poslednjih godina sve intenzivniji kontakti i susreti predstavnika Srpske pravoslavne i Katoličke crkve
U NEKIM KRUGOVIMA ISTORIČARA UMETNOSTI JAVLJA SE ZAMISAO DA BI MUZEJI I GALERIJE DRŽAVA NEKADAŠNJE JUGOSLAVIJE MOŽDA MOGLI DA IZVRŠE RAZMENU UMETNIČKIH DELA PREMA POREKLU POJEDINIH AUTORA. O TOME GOVORE ŠEF KATEDRE ZA MODERNU UMETNOST FILOZOFSKOG FAKULTETA U ZAGREBU ZVONKO MAKOVIĆ, DIREKORKA MUZEJA SAVREMENE UMETNOSTI U BEOGRADU BRANKA ANĐELKOVIĆ, DIREKTORKA UMETNIČKE GALERIJE BOSNE I HERCEGOVINE IZ SARAJEVA MELIHA HUSEDŽINOVIĆ, KUSTOS ZBIRKE JUGOSLOVENSKOG SLIKARSTVA NARODNOG MUZEJA U BEOGRADU LJUBICA MILJKOVIĆ
Učitajte više sadržaja...
