Vukovi se vraćaju u mnogim dijelovima Evrope nakon vijekova progona. Samo tokom protekle decenije prisustvo vukova u Evropi se povećalo za 25 procenata.
Povratak i sve veća brojnost vukova našla se u centru pažnje u septembru 2023. nakon kontroverzne izjave predsjednice Evropske komisije, Ursule von der Leyen koja je rekla da "koncentracija čopora vukova u nekim evropskim regijama postala je stvarna opasnost za stoku, a potencijalno i za ljude. Pozivam lokalne i nacionalne vlasti da preduzmu mjere gdje je to potrebno". Zašto?
Ova tema i lično je pogodila Von der Leyen kada je prošlog septembra vuk, mužjak ubio njenog ponija, Dolly, upavši u dobro čuvani kompleks imanja sa sjeverozapadu Njemačke.
Vrsta je trenutno strogo zaštićena prema Direktivi o staništima, usvojenoj 1992., koja zabranjuje namjerno hvatanje ili ubijanje vukova u divljini.
Ali, kako ispravno postupiti? Zašto se članice Evropske unije ne slažu po pitanju zaštite vukova? Kako je zaštita vukova postala političko pitanje u Evropi?
Evropska unija će razmatrati da li da produži status zaštićene vrste vukovima nakon zapanjujuće povećanog broja ovih mesoždera na kontinentu i nakon protesta poljoprivrednika i stočara čije su domaće životinje postale lak plijen.
Pritužbi na vukove je sve više, a neka udruženja i organizacije poljoprivrednika i stočara traže pravo da pucaju.
Šta sa vukovima?
Proces konsultacija osmišljen je tako da uravnoteži interese zaštite i porasta divljih životinja sa komercijalnom poljoprivredom i brigom za javno zdravlje. Tako da je Evropska komisija pozvala sve zainteresovane da dostavljaju podatke iz iskustava država članica kako bi se podaci o populaciji vukova ažurirali ali i o tome kako status zaštićene vrste funkcioniše u praksi.
Povratak vukova u Evropu postao je "prava opasnost" za stoku i ljudske živote, upozorila je nedavno Evropska komisija dok je najavljivala planove za reviziju specijalnog statusa zaštićene vrste. Prikupljanjem podataka iz lokalnih zajednica ušlo se u novu fazu u procesu odlučivanja da li da se ukine status očuvanja vukova, napisao je nedavno Guardian.
"Moramo imati ažurirane informacije i podataka o statusu vukova kako bismo mogli da poduzmemo dalje korake", rekao je glasnogovornik Evropske komisije.
Von der Leyen je pozvala lokalne i nacionalne vlasti "da poduzmu mjere gdje je to potrebno" provedbom odstupanja o Direktove o staništima.
Odstupanja od Direktive o staništima dopuštaju poljoprivrednicima da poduzmu ciljane mjere za zaštitu svojih usjeva i sredstava za život, kao što je korištenje "mekih" zamki za vukove.
"Povratak vukova u regije EU u kojima ga dugo nije bilo sve više dovodi do sukoba s lokalnim poljoprivrednim i lovačkim zajednicama, posebno tamo gdje nisu raširene mjere za sprječavanje napada na stoku", rečeno je iz Evropske komisije.
Poljoprivrednici i stočari smatraju da vukovima više ne treba status zaštićene vrste. Oni žele da Komisija revidira Direktivu o staništima koja je uvedena 1992. kako bi uticala na očuvanje vrste, posebno u alpskim i šumovitim regijama Skandinavije i centralne Evrope.
Kršenje EU zakona?
Austrija, Belgija, Češka, Francuska, Njemačka i Italija su među državama članicama EU u kojima se dramatično povećao broj stoke koju su ubili vukovi, piše Euronews.
U Austriji je broj stoke koju su ubili čopori vukova navodno porastao za 230 posto, na 680 takvih slučajeva u 2021., zbog čega je nekoliko regija kontroverzno dozvolilo ubijanje vukova kako bi se suprotstavilom negativnom efektu na poljoprivrednike.
S druge strane, ekolozi i nevladine organizacije tvrde da je takav odstrjel vukova kršenje EU zakona.
Vukovi igraju ključnu ulogu u održavanju zdravog ekosistema. Pomažu u kontroli populacije jelena i losova, što može koristiti mnogim drugim biljnim i životinjskim vrstama. Lešine njihovog plijena takođe pomažu u redistribuciji hranjivih tvari i osiguravaju hranu za druge vrste divljih životinja, poput grizlija i strvinara.
Ranije ove godine, 12 ministara okoliša EU pisalo je Virginijusu Sinkevičiusu, evropskom povjereniku za okoliš, pozivajući izvršnu vlast da "ne oslabi zakonsku zaštitu vuka". Pismo, koje je inicirala Slovačka, potpisali su ministri Bugarske, Njemačke, Grčke, Španije, Irske, Kipra, Luksemburga, Austrije, Portugala, Rumunije i Slovenije.
Pročitajte i ovo: Povratak divljih životinja s ivice izumiranja u Evropi"Spori oporavak populacije vukova u EU mora da se slaviti, a ne da se od njega strahuje", rekla je u septembru Reineke Hameleers, izvršna direktorica Eurogroupa za životinje, odgovarajući na saopštenje iz Evropske komisije.
Prema Međunarodnoj uniji za očuvanje prirode (IUCN), vuk je među vrstama koje "najmanje zabrinjavaju", a njegova se populacija u Evropi od 1970-ih "povećava u broju i širi područje staništa".
Razilaženja među državama
Zbog stoke koja slobodno šeta Alpama, gornji dom Švajcarske je glasao da se olabave restrikcije zaštite populacije od oko 200 vukova koliko ih ima u ovoj državi.
S druge strane, Španija, koja ima više od 2.000 vukova, ali takođe i raširen sistem za ispašu stoke, zauzela je suprotan stav.
Španska vlada je 2021. proglasila vukove strogo zaštićenom vrstom. Postavila je cilj da poveća populaciju vukova za 18 posto i ohrabrila je poljoprivrednike i stočare na nađu načine kako bi zaštitili stoku, kao što su zaštitne ograde ili držanje pasa čuvara.
Propitivanje motiva Španije za zaštitu vukova moglo bi dati određeni uvid u to šta potiče zemlje da usvoje tako različite pristupe koegzistenciji sa divljim životinjama, piše The Conversation.
Iberski vuk (Canis lupus signatus) u Kortezubi u Španiji, 8. februar 2021.
Koegzistencija sa vukovima
U ispitivanju koje se navodi u The Conversationu, govori se o tri različita pristupa tome šta je suživot sa vukovima. Tradicionalisti, protekcionisti i pragmatisti, to su tri grupe sa tri različite vizije za budućnost.
Tradicionalisti zastupaju ograničenu kontrolu vukova kojima, prema ovom stajalištu, ne treba dozvoliti da ometa aktivnosti stočara.
Protekcionisti bi da obnove divljinu i divlje životinje, "divlju" prirodu sa minimalnim uticajem čovjeka. Oni zapravo zastupaju stav da se čovjek treba kontrolisati kako ne bi remetio vukove.
Treći su pragmatičari su najviše lokalno orijentisani i za njih je najvazžina uravnoteženost grupa ražličitih vrsta.
Iz pristupa ove tri grupe, koje nude različite vizije postavljanja zakona u odnosu na zaštitu vukova, pitanje je postalo duboko politizovano.
Ideološke razlike u pristupu
Kako to izgleda u praksi očigledno je na primjeru Španije gdje su protekcionisti izašli sa prijedlogom zaštite vukova, što je opet bilo u skladu sa agendom aktuelne ljevičarske vlade.
Podemos, jedna od lijevih koalicionih partija, podnijela je prijedlog za strogu zaštitu vukova 2016. (kada su bili u opoziciji) u saradnji sa grupama koje zagovaraju zaštitu vukova.
Suprotno tome, španske desničarske političke stranke bile su čvrsto protiv. Ove stranke ciljaju na ruralne birače za koje je povratak vuka mesoždera predstavljao simbol propasti stočarstva.