Crna Gora je, na samom izmaku 2010. godine, dobila zvaničan status kandidata za članstvo u Evropskoj uniji, što je posljednja stepenica prije početka pred-pristupnih pregovora, čija finalizacija prethodi samom učlanjenju. Sa tim statusom nije stigao i datum početka pregovora, ali jeste nekoliko uslova za njihov početak.
Pored unapređenja medijskih sloboda, bolje zaštite od diskriminacije i usvajanja izbornog zakona, tu su, vjerovatno i najvažniji - primjena zakona, stvaranje efikasnog i depolitizovanog pravosuđa, borba protiv organizovanog kriminala i korupcije. Međutim, osnovni preduslov za rješavanje ovih društvenih problema je promjena svijesti i formiranje autentičnog evropskog duha u dominantnom dijelu društva.
Istoričar umjetnosti, Aleksandar Čilikov, primjećuje izvjestan progres, ali formalan napredak u evro-integracionom procesu ocjenjuje kao nesrazmjeran suštinskom.
„Ne možemo negirati da se posljednjih godina u Crnoj Gori dešavaju neke kvalitetne stvari. Sigurno da evropski predstavnici ne bi prihvatili tu kandidaturu da nije ponešto urađeno. Bojim se mnoge stvari kod nas nisu izraz nekih stvarnih reformi i promjena“, kaže Čilikov.
Proces približavanja Evropskoj uniji, ali i neselektivno prihvatanje evropskih vrijednosti, u Crnoj Gori se, očigledno, odvija na dva kolosjeka: brži, političko - formalni i suštinski, koji je značajno sporiji.
Funkcioner vladajuće Demokratske partije socijalista, Miodrag Vuković, kaže da su ta dva procesa komplementarna, ali da se ne poklapaju:
„I danas imamo vrlo spor proces izrastanja institucija a posebno povećanje njihove kompetentnosti i spremnosti na donošenje odluka. Iako smo prešli taj trnovit put do statusa kandidata, u našoj državi ima puno navike, koja je skoro dominantna, da preskačemo institucije i rješavamo vlastite probleme. Šta je to drugo nego oblik koruptivnog ponašanja, koje je u suštini našeg mentalnog sklopa“, ocjenjuje Vuković.
Partijski interes ispred društvenog
Autentična politička volja, odnosno, iskrena odlučnost vlasti da reformiše društvo, je pitanje koje se najčešće označava kao glavna prepreka suštinskoj transformaciji crnogorskog društva u evropsko.
Na pitanje - koliko su političari skloni kompromiserskom pristupu reformama, odnosno, stavljanju partijskih interesa iznad društvenih - odgovorio je funkcioner opozicione, Nove srpske demokratije, Slaven Radunović, koji je počeo riječima - Mislim da se i dalje partijski interes stavlja ispred društvenog.
„Kod nas javno mnijenje nema veliki uticaj, posebno ne na vladajuću strukturu. Vidjeli smo koliko su puta određene novine ili elektronski mediji uspjeli da dokažu vrlo krupne neregularnosti, ali nikada od toga nije bilo rezultata. Tako su lokalni i državni političari na vlasti ohrabreni da nije ni bitno što će da izađe u novinama jer proći će dva dana i to će se zaboraviti. Opozicionim političarima je bitno šta misli javno mnijenje i mi se svi trudimo da se ponašamo u skladu sa opštim građanskim interesima. Strah me je da bi mnogi od nas, kada dođu na vlast, mogli sa se ponašaju kao i ovi iz vlasti“, navodi Radunović.
Građani Crne Gore su, čini se, svjesni dostignute ljestvice na usponu ka evropskim vrijednostima, duhu i opštem ambijentu. Sa Nikšićanima je razgovarala koleginica Lela Šćepanović:
„Možda smo čak i napredniji od njih u mnogim stvarima.“
„Nećemo biti u Evropskoj uniji ni za 100 godina. Ako za 10 godina uđemo u Evropsku uniju, to neće biti to. Naša svijest, u odnosu na evropsku, ne može se uporediti. To je ogromna razlika.“
„Jesmo teritorijalno, ali ne mislim da smo ikako drugačije Evropljani.“
„Daleko smo mi od Evrope.“
„Na kulturnom nivou smo daleko od Evropljana. Obrazovni sistem nam nazaduje. Ljudi koji vode ovu državu su gori od ljudi koji vode afričke zemlje. Gledaju samo svoj interes, a narod se pomirio sa time.“
„Kako? Sa 50 eura plate da budemo Evropljani?! Tamo je socijala po 400-500 eura. Oni uživaju. Treba prvo svijest da proradi, pa da idemo u Evropu. Mi smo zreli da sjedimo ovdje i da nas klepaju po ušima.“
Pored unapređenja medijskih sloboda, bolje zaštite od diskriminacije i usvajanja izbornog zakona, tu su, vjerovatno i najvažniji - primjena zakona, stvaranje efikasnog i depolitizovanog pravosuđa, borba protiv organizovanog kriminala i korupcije. Međutim, osnovni preduslov za rješavanje ovih društvenih problema je promjena svijesti i formiranje autentičnog evropskog duha u dominantnom dijelu društva.
Istoričar umjetnosti, Aleksandar Čilikov, primjećuje izvjestan progres, ali formalan napredak u evro-integracionom procesu ocjenjuje kao nesrazmjeran suštinskom.
„Ne možemo negirati da se posljednjih godina u Crnoj Gori dešavaju neke kvalitetne stvari. Sigurno da evropski predstavnici ne bi prihvatili tu kandidaturu da nije ponešto urađeno. Bojim se mnoge stvari kod nas nisu izraz nekih stvarnih reformi i promjena“, kaže Čilikov.
Proces približavanja Evropskoj uniji, ali i neselektivno prihvatanje evropskih vrijednosti, u Crnoj Gori se, očigledno, odvija na dva kolosjeka: brži, političko - formalni i suštinski, koji je značajno sporiji.
Funkcioner vladajuće Demokratske partije socijalista, Miodrag Vuković, kaže da su ta dva procesa komplementarna, ali da se ne poklapaju:
„I danas imamo vrlo spor proces izrastanja institucija a posebno povećanje njihove kompetentnosti i spremnosti na donošenje odluka. Iako smo prešli taj trnovit put do statusa kandidata, u našoj državi ima puno navike, koja je skoro dominantna, da preskačemo institucije i rješavamo vlastite probleme. Šta je to drugo nego oblik koruptivnog ponašanja, koje je u suštini našeg mentalnog sklopa“, ocjenjuje Vuković.
Partijski interes ispred društvenog
Autentična politička volja, odnosno, iskrena odlučnost vlasti da reformiše društvo, je pitanje koje se najčešće označava kao glavna prepreka suštinskoj transformaciji crnogorskog društva u evropsko.
Na pitanje - koliko su političari skloni kompromiserskom pristupu reformama, odnosno, stavljanju partijskih interesa iznad društvenih - odgovorio je funkcioner opozicione, Nove srpske demokratije, Slaven Radunović, koji je počeo riječima - Mislim da se i dalje partijski interes stavlja ispred društvenog.
„Kod nas javno mnijenje nema veliki uticaj, posebno ne na vladajuću strukturu. Vidjeli smo koliko su puta određene novine ili elektronski mediji uspjeli da dokažu vrlo krupne neregularnosti, ali nikada od toga nije bilo rezultata. Tako su lokalni i državni političari na vlasti ohrabreni da nije ni bitno što će da izađe u novinama jer proći će dva dana i to će se zaboraviti. Opozicionim političarima je bitno šta misli javno mnijenje i mi se svi trudimo da se ponašamo u skladu sa opštim građanskim interesima. Strah me je da bi mnogi od nas, kada dođu na vlast, mogli sa se ponašaju kao i ovi iz vlasti“, navodi Radunović.
Građani Crne Gore su, čini se, svjesni dostignute ljestvice na usponu ka evropskim vrijednostima, duhu i opštem ambijentu. Sa Nikšićanima je razgovarala koleginica Lela Šćepanović:
„Možda smo čak i napredniji od njih u mnogim stvarima.“
„Nećemo biti u Evropskoj uniji ni za 100 godina. Ako za 10 godina uđemo u Evropsku uniju, to neće biti to. Naša svijest, u odnosu na evropsku, ne može se uporediti. To je ogromna razlika.“
„Jesmo teritorijalno, ali ne mislim da smo ikako drugačije Evropljani.“
„Daleko smo mi od Evrope.“
„Na kulturnom nivou smo daleko od Evropljana. Obrazovni sistem nam nazaduje. Ljudi koji vode ovu državu su gori od ljudi koji vode afričke zemlje. Gledaju samo svoj interes, a narod se pomirio sa time.“
„Kako? Sa 50 eura plate da budemo Evropljani?! Tamo je socijala po 400-500 eura. Oni uživaju. Treba prvo svijest da proradi, pa da idemo u Evropu. Mi smo zreli da sjedimo ovdje i da nas klepaju po ušima.“