"Nećemo to ovdje. Nećemo zbog naše djece imati spalionicu u centru grada. Ne pada nam na pamet."
Ovako za Radio Slobodna Evropa govori Siniša Purtić, stanovnik Vlasenice u kojoj opštinski načelnik Mirosav Kraljević planira otvoriti fabriku za preradu otpadne plastike.
Fabrika se nalazi u širem centru ovog gradića na istoku Bosne i Hercegovine, o čemu je Radio Slobodna Evropa pisao u januaru ove godine.
Pročitajte i ovo: Načelnik Vlasenice, optužen za ratni zločin, planira gradnju fabrikeJoš uvijek nije poznato kada će biti otvorena. U međuvremenu, oko 1.700 građana je potpisalo peticiju, protiveći se početku rada tvornice.
Među njima je i Purtić, koji sa porodicom živi na manje od 200 metara od fabrike.
On je i član Inicijativnog odbora Neformalne grupe građana “Eko aktivisti Vlasenica”, koju su građani osnovali da bi spriječili puštanje u rad spornog pogona.
Nakon što Opština nije željela da primi peticiju, poslali su je poštom.
U međuvremenu, mještani najavljuju održavanje mirnih protesta 15. aprila.
"Udaljenost objekta od jednog marketa je nekih pedesetak metara, a od drugog oko 150 metara. Od prve stambene zgrade do tog pogona ima možda nekih 70 metara vazdušne linije", kaže Purtić, dodajući da se građani plaše zagađenja i obolijevanja.
Njegov sugrađanin Ljubinko Milaković mišljenja je da bi sa radom te fabrike Vlasenica bila uništena kao potencijalno poželjno mjesto za razvoj ekološkog turizma.
"Od ovoga će uglavnom korist imati jedan čovjek koji je vlasnik 50 posto toga, direktor i strani investitor", kaže Milaković.
Ekolozi, koji se takođe protive fabrici, upozoravaju da plastika, kada se zagrije na više od 500 stepeni Celzijusa, proizvodi kancerogene materije.
One, po riječima ekologa iz Centra za životnu sredinu, mogu da utiču na respiratorni sistem, rad srca, pojavu kožnih oboljenja i izazivaju probleme sa fertilitetom.
Pritisci zbog peticije
Tokom prikupljanja potpisa za peticiju, građani su počeli dobijati pozive od policije za razgovor. Među ispitivanima je bio i Ljubinko Milaković. Kako kaže, policiju je zanimalo ko je "vođa" građanske inicijative.
"Uglavnom su istraživali ko vodi tu pobunu. Međutim, nema nas ko voditi, mi smo zajedno u to ušli. Nemamo zajedničkog vođu, niti nas ko finansira. Znači, narod se samoorganizovao i do sada smo sve dobro uradili", kaže Milaković.
Jedan od ispitanih bio je i Siniša Purtić.
"Konkretno su me pitali ko vodi i uređuje stranicu 'Eko aktivisti' na Fejsbuku i zašto su se dijelili leci, a razlog je, kao, uznemirenje ostatka građana time što je neko napravio letak", rekao je Purtić.
Iz Policijske uprave Zvornik, nadležne za Vlasenicu, za RSE nisu konkretno odgovorili na upit o ispitivanju građana te Opštine.
Naveli su da su 13. februara zaprimili pismene prijave opštine Vlasenica i pravnog lica iz tog gradića "zbog širenja lažnih informacija i unošenja nemira među stanovnike" te Opštine.
"O svemu navedenom je obaviješten dežurni tužilac Okružnog javnog tužilaštva Istočno Sarajevo, koji je naložio preduzimanje svih mjera i radnji u skladu sa zakonom, a nakon toga kompletiranje i dostavljanje Izvještaja o preduzetim mjerama i radnjama", navode u PU Zvornik.
Aktivisti su fotografisali dolazak dijela opreme u Kraljevićevu fabriku za preradu plastike, Vlasenica, 2022.
Krivična prijava Okružnom javnom tužilaštvu
Nakon što je opština odbila da primi peticiju, "Eko aktivisti" su uputili krivičnu prijavu Okružnom javnom tužilaštvu u Istočnom Sarajevu, kao i žalbu Vrhovnom sudu Republike Srpske.
Iz Tužilaštva nisu odgovorili na upit RSE kako su postupili po prijavi, a u Vrhovnom sudu RS su naveli da su žalbu za nepravilno postupanje Opštine Vlasenica zaprimili 27. marta, što se, kako naglašavaju, vodi i kao "stvarni početak predmeta".
Centar za životnu sredinu pokrenuo je apelaciju i pred Ustavnim sudom Bosne i Hercegovine s ciljem da se "zaštiti pravo na zdravlje stanovnika Vlasenice". Postupak pred Ustavnim sudom BiH će "mirovati" do odluke Vrhovnog suda RS.
Dragana Stanković, advokatica koja zastupa građane Vlasenice, navodi da bi Vrhovni sud RS u roku od 30 dana trebao da donese odluku po građanskoj žalbi.
"Sad, da li će se oni striktno držati tog roka ili neće, taj rok je propisan, pa vidjećemo pošto kod nas nemamo baš bogatu sudsku praksu u pogledu građanske inicijative", navodi Stanković.
Istovremeno, Inicijativni odbor "Eko aktivista" obaviješten je krajem marta da peticija poslana poštom, "nije usklađena" sa zakonom, te da će podnesak "biti odbijen ukoliko se nepravilnosti ne otklone".
Pogon opštinskog načelnika Vlasenice, koja prema posljednjem popisu ima oko 6.700 stanovnika, bi se trebao baviti hemijsko-termičkom obradom neopasne otpadne plastike, koju će katalitičkim postupkom pretvarati u polimerni vosak.
Ovaj vosak, poznat kao "depol 40" se može koristiti kao pomoćno gorivo u toplanama i energanama.
Kraljević, kome se sudi pred Sudom BiH za ratni zločin, nije odgovorio na upit RSE zbog čega opština ne prihvata građansku peticiju.
Nije odgovoreno ni na upit da li je lokalna skupština zauzimala stav u vezi sa fabrikom za preradu plastike, kao ni da li će se razmatrati stavovi građana u vezi sa pogonom.
I u građanskoj inicijativi navode da ih nikada nije kontaktirao opštinski načelnik, kako bi razgovarali o mogućnostima da se pogon barem izmjesti iz naseljene zone.
Ko je Miroslav Kraljević?
Miroslav, zvani Mićo Kraljević, 2020. godine je po drugi put izabran za načelnika Vlasenice, opštine od oko 12 hiljada stanovnika na istoku BiH.
Prije toga, u dva mandata je bio poslanik u Narodnoj skupštini RS, ispred Saveza nezavisnih socijaldemokrata, stranke Milorada Dodika.
Prema navodima iz imovinskog kartona, dostavljenog Centralnoj izbornoj komisiji BiH uoči izbora 2020. godine, Kraljević raspolaže sa imovinom vrijednijom od milion maraka (511 hiljada eura).
Najveći dio imovine čini suvlasnički udio u "Ecoplastu", vrijedan 800 hiljada maraka (oko 409 hiljada eura).
Tužilaštvo BiH je 2017. godine podiglo optužnicu protiv Kraljevića i još tri osobe za ratne zločine počinjene na teritoriji Vlasenice tokom rata u BiH, 1992. i 1993. godine.
U optužnici se navodi da su Kraljević, tada komandir Specijalnog voda u Stanici javne bezbjednosti Vlasenica, i drugi optuženi, vršili progon bošnjačkog stanovništva na političkoj, nacionalnoj, kulturnoj i vjerskoj osnovi.
Da li je bilo javne rasprave o izgradnji fabrike?
Siniša Purtić naglašava da su stanovnici Vlasenice o projektu saznali nakon pisanja Radija Slobodna Evropa i drugih medija u januaru, te da su pripreme projekta za izgradnju fabrike sprovedene tajno.
"Ono što je prvo simptomatično u svemu ovome je što je javna rasprava, da je tako nazovemo, održana za vrijeme (pandemije) korone, kada je bila zabrana okupljanja. Bilo je čak i na opštinskom sajtu, pa su to skinuli", kaže Purtić.
Sa druge strane, u Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju bh. entiteta Republika Srpska tvrde da je javna rasprava održana, uz oglašavanje, u oktobru 2020. godine.
Dodaju kako "javnost nije iskazala interes za učešće" u javnoj raspravi, te da su građani imali i 30 dana za dostavljanje primjedbi.
Prostor nekadašnje drvne industrije se nalazi u centru opštine, gdje ljudi svakodnevno prolaze
Šta se zna o Kraljevićevom postrojenju?
Da bi prerada otpadne plastike u Vlasenici proradila neophodna je još ekološka dozvola.
Članovi "Eko aktivista" iz Vlasenice tvrde da imaju saznanja da je postrojenje kompletirano.
"Mi smo uspjeli da saznamo da su ti reaktori već spojeni. Oni su prikopčani. Nije on ništa nanovo gradio, on je samo te reaktore za obradu već postavio u postojeću halu i samo čeka sirovinu, plastiku", kaže za RSE Siniša Purtić.
Izdavanje ekološke dozvole je zaustavljeno, nakon što je Centar za životnu sredinu iz Banjaluke pokrenuo, početkom godine, upravni spor pred entitetskim Vrhovnim sudom protiv Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS.
Traži se poništavanje studije uticaja na životnu sredinu u vezi sa pogonom u Vlasenici.
U Studiji, koju je odobrilo nadležno ministarstvo, navodi se da investitor ima dogovor sa preduzećem "Immod" iz Poljske, koje garantuje otkup do 1.500 tona depola mjesečno, te da imaju sertifikat o usaglašenosti sa direktivama Evropske unije.
Dnevni kapacitet prerade, kako se navodi u studiji, bio bi oko 288 tona otpadne plastike, a u fabrici bi radilo 20 osoba.
Godišnje bi, dodaje se, bilo proizvedeno maksimalno 68 hiljada tona tog energenta, od 105 hiljada tona otpadne plastike kao sirovine.
Pročitajte i ovo: Elektroprivreda BiH demantuje tvrdnje ekologa da će u Tuzli spaljivati evropski otpad