Bezbednosni video nadzor se može videti na stubovima, koji se nalaze na javnim površinama u četiri opštine na severu Kosova sa većinskim srpskim stanovništvom – Severnoj Mitrovici, Leposaviću, Zubinom Potoku i Zvečanu.
Međutim, ne zna se ko je te kamere postavio, niti ko sa istih nadgleda.
Ove opštine bi trebale da budu predmet revizije kosovske Agencije za informacije i privatnost, koja bi trebala da utvrdi da li su kamere postavljene u skladu sa Zakonom o zaštiti podataka o ličnosti.
Nadzorne kamere na ulicama Zvečana, jul 2022.
Prema kosovskoj Agenciji za informacije i privatnost, javne površine mogu da budu pod video nadzorom isključivo za potrebe policije.
Iz Policije Kosova za region sever u pisanoj izjavi za Radio Slobodna Evropa (RSE) navode da je policija u sve četiri opštine na severu postavila nadzorne kamere samo na objektima policijskih stanica i da iste kontroliše.
"Sve ostale nadzorne kamere nisu u nadležnosti Policije Kosova i nad njima nema službeni nadzor", navodi se u odgovoru.
RSE se obratio opštinama na severu Kosova koje funkcionišu po kosovskom sistemu ali i privremenim opštinskim organima, koji se finansiraju iz budžeta Srbije, sa upitom ko je postavljao video nadzor u opštinama na severu Kosova i ko te kamere kontroliše.
Do objavljivanja ovog teksta niko nije odgovorio.
U opštinama na severu Kosova su kosovski i srpski sistem na neki način isprepleteni, jer iste osobe obavljaju funkcije u oba sistema.
Nadzorne kamere kod autobuske stanice u Severnoj Mitrovici, jul 2022.
RSE se obratio i Kosovskomitrovačkom upravnom okrugu, koji funkcioniše u sistemu Srbije i koji je nadležan za "organizovanje i vršenje poslova" u opštinama na severu.
Na čelu tog okruga je Vučina Janković, inače bivši gradonačelnik kosovske opštine Zvečan.
Odgovor na upit RSE ko je nadležan za video nadzor u opštinama na severu, nije stigao ni iz Kancelarije za Kosovo Vlade Srbije.
Video nadzor u ostalim kosovskim opštinama uglavnom nabavljaju i ugrađuju lokalne vlasti.
Zakon o policiji na Kosovu predviđa da je "policija ovlašćena da vrši preventivno osmatranje javnih mesta, uz korišćenjem opreme za video-akustične snimke i fotografsku opremu za osmatranje javnih mesta na kojima su se u prošlosti često događala krivična dela, ili gde postoje osnovani razlozi da se veruje da će javno promatranje smanjiti rizik javljanja krivičnih dela i da će poboljšati javnu bezbednost ubuduće, shodno Zakona o krivičnom postupku".
Građani ne znaju ko ih gleda
Iako se ne zna ko postavlja i ko kontroliše video nadzor u opštinama na severu Kosova, neki od meštana Severne Mitrovice, u razgovoru za RSE, kažu da se osećaju bezbednije kada su tu kamere.
"U čijem su vlasništvu ne znam... ne bi rekao da mi smeta ali nekako je bolje kad su kamere tu, ljudi u Mitrovici se osećaju sigurnije i sve mislim da je bolje kad su kamere, nego kad nema", kaže Miloš Nedeljković.
Ni Miljan Jakovljević ne zna ko ima kontrolu nad video nadzorom u njegovom gradu.
"Da treba da bude i treba da bude obzirom na sve ono što se dešava kod nas, bilo je puno nezgodnih situacija, kada su se otkrile neke ako mogu da kažem neke nevaljale osobe, dešavale tuče i nalazili raznorazni kriminalci, zašto da ne bude, treba da bude", kaže on.
Božidarka Perić, pak, smatra drugačije.
"Pa nema potrebe, zašto, mi ovde nismo neki lopovi. Ja za mene makar mislim, ja sam majka, baba takoreći, sasvim normalno živimo, normalno sve", navodi ona.
Zaplenjene kamere u Štrpcu
Nadzorne kamere u jednoj od šest opština sa srpskom većinom južno od Ibra – Štrpcu – su zaplenjene 7. jula u akciji Policije Kosova, zbog sumnje da su ih instalirale srpske paralelne strukture.
Na tu akciju je reagovala opština Štrpce, koja funkcioniše u kosovskom sistemu, uz navode da je video nadzor na teritoriji te lokalne samouprave “ugrađen u skladu sa važećim zakonskim procedurama i procesu javne nabavke, video nadzor”.
Kosovska Agencija za informacije i privatnost za RSE navodi da je obavila inspekciju oko kamera na javnim mestima u Štrpcu, odnosno da li su one ugrađene u skladu sa zakonima, te dodaju da će uskoro na tu temu objaviti izveštaj.
Ista revizija je 14. februara ove godine izvršena i na teritoriji opštine Gračanica kod Prištine, gde je većinsko stanovništvo srpsko.
Kamere u Gračanici
Iz Agencije dalje navode i da je opština Gračanica ispoštovala njihovu odluku od 20. aprila, kojom se zabranjuje korišćenje tog video nadzora na javnim površinama.
"Sada javne površine u ovoj opštini nadgleda Kosovska policija, kao nadležni organ", navode iz Agencije.
To isto je za RSE potvrdio i komandir Policijske stanice u Gračanici Bratislav Trajković, odnosno kaže da na teritoriji opštine Gračanica kamere nadgleda policija.
Agencija za informacije i privatnost navodi i da je do sada izvršila reviziju nadzornih kamera na javnim površinama u opštini Peć, Priština, Gnjilane, Đakovice, Uroševac, Prizren, Štrpce, Kosovu Polju, Ranilugu, Partešu, Lipljanu i Gračanici.
Upozorenje "Ulazite u zonu pod video nadzorom" na ulazu u Gračanicu, jul 2022.
U pojedinim opštinama, među kojima su Gračanica, Đakovica i Priština, zaključeno je da lokalne vlasti raspolažu video materijalom mimo Zakona o zaštiti podataka o ličnosti.
Ova Agencija bi do kraja godine trebala da obavi reviziju nadzornih kamera i u drugim opštinama na Kosovu.
Radio Slobodna Evropa je u decembru prošle godine pisao o kineskim kamerama sa američke crne liste, koje su preko Srbije ušle na Kosovo. Te kamere su bile namenjene za škole u 12 opština na Kosovu, a kako je moglo da se vidi iz dokumentacije, sistemi za video nadzor kineske marke Dahua su imale opciju prepoznavanja lica.
podsetite se Kineske kamere sa američke crne liste preko Srbije ušle na KosovoDahua Technology je kineska firma koja se od 2019. godine nalazi na crnoj listi Sjedinjenih Država zbog njihove povezanosti sa kršenjem ljudskih prava i kineskom kampanjom represije nad Ujgurima, pripadnicima kineske muslimanske manjinske grupe, u kineskoj provinciji Sinđijang, prema navodima američkog Ministarstva trgovine.
Saradnja na tekstu: Maja Fićović