Piše: Danil Belovodjev
Tajne jurišne jedinice pod nazivom "Olujni gladijator", sastavljene od osuđenika koje je rusko ministarstvo odbrane izvuklo iz zatvora da bi se borili u Ukrajini, učestvovale su u nekim od najbrutalnijih sukoba u ratu i pretrpjele teške gubitke, otkrila je istraživačka jedinica Ruskog servisa Radija Slobodna Evropa.
Istraživačka redakcija Sistema razgovarala je sa bivšim članovima, njihovim rođacima i drugim ljudima koji znaju za Olujnog gladijatora, kako bi sklopila detaljnu sliku o istoriji, komandantima i praksama regrutovanja, jedinice, kao i o njenom položaju među ostalim jurišnim jedinicama pod ministarstvom odbrane Rusije, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RSE) na engleskom jeziku.
- Ministarstvo odbrane Rusije mijenja zakon kako bi se regrutovali zatvorenici
- Strogi ruski zatvori neiscrpan izvor plaćenika, kaže aktivistkinja za prava
"Gladijator" se smatra elitnom jedinicom specijalnih snaga i potpada pod ostale vojne jurišne jedinice, takođe sastavljene od osuđenika, pod kolektivnom oznakom "Oluja Z".
Dodatno, Sistema je otkrila snažne naznake da se Gladijator i druge vojne jurišne jedinice, koje čine osuđenici, reorganizuju prema zakonu koji je potpisao predsjednik Vladimir Putin u junu 2023. Moguće je da je Gladijator u procesu raspuštanja.
Vaš browser nepodržava HTML5
Ukrajinski bolničar spašavao živote u ruskom zatvoru, gdje je i sam mučen
U jesen 2023. Rusija je istovremeno pokrenula ofanzivne operacije na nekoliko tačaka duž fronta u Ukrajini u pokušaju da osigura nove položaje prije početka zime. Vojne jurišne jedinice Oluja Z, uključujući Gladijator, igrale su vodeću ulogu u borbama.
"Prvo smo trenirali sa Olujom Z", rekao je jedan bivši vojnik za Sistemu. "Tada su se pojavili (komandanti) i odabrali momke za podjedinicu Gladijator. Svi smo bili iz zatvora."
Dmitrij Knajev, ruski vojnik koji je zarobljen u Ukrajini i intervjuisan u videu objavljenom na pro-ukrajinskim društvenim medijima u decembru 2023. ispričao je sličnu priču, rekavši da je služio sedmogodišnju zatvorsku kaznu zbog ubistva, kada je regrutovan i poslat u Oluju Z, iz koje je izabran za Gladiator.
Izvori bliski Gladijatoru rekli su da su birali neoženjene muškarce i to na osnovu njihove fizičke kondicije i vojnog iskustva ili iskustva u sprovođenju zakona. Početnu obuku vodili su instruktori iz plaćeničke grupe Vagner ili odreda specijalnih snaga Ahmat sa sjedištem u Čečeniji.
"Daju im se 'teške mete'", rekao je rođak borca Gladijatora koji je, kao i nekoliko drugih ljudi iz ovog članka, govorio pod uslovom da ostane anoniman zbog straha od posljedica.
Gladiator je učestvovao u borbama oko sela Robotine, u južnom ukrajinskom regionu Zaporožje, gdje su ukrajinske snage pokušale da se, preko ruskih linija, probiju prema obali Azovskog mora u kontraofanzivi koja nije ispunila svoje prošlogodišnje ciljeve.
"Glavni posao obavile su naše komšije, kolege i suborci iz Olujnog gladijatora", napisao je Danil Tulenkov, bivši robijaš i borac u Oluji Z, u objavi na Telegramu od 20. decembra 2023.
"Oni su takođe Oluja Z, pridruženi su našem puku, ali djeluju kao zasebna jedinica. Gladijatori su glavna jurišna snaga. Naša jedinica je bila nešto nižeg ranga. Slikovito rečeno, mi smo kao leopard i ris."
Oluja Z se, nastavio je, uglavnom bavila transportom i logistikom, dok su vojnici Gladijatora bili "žestoki napadači".
Kao rezultat toga, Gladijator je pretrpio teške gubitke, rekli su izvori za RSE. Jedan borac Gladijatora kazao je da je jedinica izgubila do 60 odsto svojih pripadnika tokom tri mjeseca intenzivnih borbi prošle jeseni. Taj bilans uključuje poginule ili ranjene borce, ali ne i one nestale u akciji ili odvedene u ratne zarobljenike. Od početka 2024. dokazi sugerišu da je Gladijator raspušten, a da su njegovi preživjeli vojnici raspoređeni u druge jedinice.
'Voljeni gladijatori'
U junu 2023. general-major Ivan Popov poslao je poruku svojim jedinicama u kojoj je obznanio svoju smjenu sa dužnosti komandanta 58. armije. Obraćanje je na Telegramu objavio Andrej Guruljov, advokat iz vladajuće stranke Jedinstvena Rusija koji je služio kao zamjenik komandanta ruske južne vojne oblasti od 2016. do 2019. godine.
Sistema je, uvidom u dokumentaciju Gladijatora, potvrdila da je ta jednica bila dio 58. armije.
"Dobro veče, moji voljeni gladijatori, voljena porodice", rekao je general koji koristi vojni pseudonim Spartak. Kazao je da je smijenjen s dužnosti nakon što se vojnom zapovjedništvu požalio na "problematična pitanja" koja po njegovom mišljenju treba riješiti.
Prema američkom Institutu za proučavanje rata, Popov se požalio načelniku Glavnog štaba, generalu Valeriju Gerasimovu da je potrebno rotirati jedinice na prvoj liniji fronta. Ubrzo nakon toga poslat je u Siriju, gdje Rusija ima veliku vojnu prisutnost.
Popova je na mjestu komandanta 58. armije zamijenio general-pukovnik Denis Ljamin, koji je bio jedan od potpisnika dokumenta Ministarstva odbrane "O Oluji Z", čije je fragmente objavio istraživački medij IStories u oktobru 2023.
Istraživačka jedinica Ruskog servisa RSE je došla do kompletnog dokumenta, od februara 2023. godine, u kojem se opisuje proces formiranja jurišnih grupa od osuđenika. Dokument daje ovlašćenja komandantima da pucaju na vojnike "kako bi se osigurala disciplina i red" u slučaju da odbiju da slušaju naređenja ili napuste svoje položaje bez ovlašćenja.
U novembru 2023. novine Večernji Stavropolj objavile su članak u kojem se kaže da je oficir kojeg su opisali kao komandanta Gladijatora, pukovnik Aslan Šurdumov, došao u grad kako bi primio dvije kutije toplih čarapa koje je isplela 88-godišnja penzionerka Valentina Potiomkina i njena kćerka.
Penzionerka daje Gladijatorima kutiju čarapa.
"Stvarno sam želio da se lično rukujem sa ovom bakom", rekao je Šurdumov. "Razumijem da (u ovim čarapama) ima brige, boli i emocija. One neće samo zagrijati stopala naših ratnika, nego što je još važnije, njihove duše."
Ta scena nije ni nalik onoj koja se odvila u novembarskoj noći 2013. kada je 23-godišnji muškarac ubijen a njegovo tijelo je spaljeno u automobilu u sjeverno-kavkaskom regionu Kabardino-Balkariјa. Šurdumov je u novembru 2015. proglašen krivim za zločin i osuđen na 12 godina zatvora, što je procesom žalbe smanjeno na deset godina.
Krajem oktobra 2023. vojnici Gladijatora okupili su se na proslavi rođendana šefa osoblja jedinice, majora sa vojnim pseudonimom Kornet. Snimak tog događaja objavljen je na Telegramu. Sistema je uspjela da identifikuje Korneta kao Vladislava Olenskog, bivšeg advokata i istražioca Federalne bezbjednosne službe koji je 2019. osuđen na 12 godina zatvora zbog podmićivanja i iznude.
Od Z do V
U februaru 2023, Jevgenij Prigožin, šef Vagnera koji je kasnije u avgustu poginuo u sumnjivoj avionskoj nesreći nakon što je vodio kratkotrajnu pobunu protiv vojnog vođstva, najavio je da Vagner više neće da regrutuje borce iz ruskih zatvora. Regruti Ministarstva odbrane već su radili u zatvorima od jeseni 2022. do aprila 2023. Ministarstvo je željelo da regrutuje najmanje 1,4 hiljade zatvorenika u borbene jedinice Z, od kojih se svaka sastoji od oko 100 ljudi.
Osuđenici-vojnici imali su lošije plate i benefite od ostalih vojnika po ugovoru ili mobilisanih vojnika, ali im je nakon završetka ugovora osigurana amnestija od predsjednika države.
Međutim, 24. juna 2023. Putin je potpisao zakon o regrutovanju osuđenika na ugovornu službu sa Ministarstvom odbrane, a novi sistem postao je operativan u septembru. Prema BBC-evom ruskom servisu, zatvorenici koji su regrutovani prema novom zakonu raspoređivani su u jedinice pod novom oznakom, Oluja V. Prema novom zakonu, umjesto amnestije, osuđenici-vojnici dobijaju uslovno prijevremeno puštanje na slobodu, a imaju slične plate kao i regularni vojnici, oko 200 hiljada rubalja (što je 2.050 eura) mjesečno.
Pročitajte i ovo: Život u prljavštini: Ukrajinske snage u rovovima blizu KupjanskaNovi ugovori formalno se daju na godinu, ali budući da se regrutovani osuđenici posmatraju "isto kao i vojnici po ugovoru", njihova služba može da se produži do završetka invazije, koju Kremlj naziva "specijalnom vojnom operacijom".
U januaru, Mediazona i BBC izvijestili su da je više od 7,8 hiljada regrutovanih ruskih osuđenika ubijeno boreći se u Ukrajini od početka invazije u februaru 2022.