Nagrada Saharov Navaljnom daje i dozu zaštite

Već mjesecima Kremlj pokušava da ubijedi svoje građane i druge da je lider ruske opozicije Aleksej Navaljni zločinac koji je vodio ekstremističku organizaciju.

Navaljni je zatvoren u februaru na dvije i po godine zbog kršenja uslovnog otpusta povezanog sa starim privrednim kriminalom koji on odbacuje kao politički motivisan slučaj, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RSE) na engleskom jeziku.

Kremlj je zatim ugasio njegovu popularnu Fondaciju za borbu protiv korupcije - koja se borila protiv korupcije izazivajući Putinovu stranku Jedinstvena Rusija - na osnovu tvrdnji da je to ekstremistička organizacija.

Međutim, odluka Evropskog parlamenta da 45-godišnjem ruskom aktivisti dodijeli nagradu Saharov za slobodu mišljenja - najprestižniju nagradu EU za ljudska prava - podriva strategiju Kremlja, kažu njegove kolege i analitičari.

„To je snažno priznanje da Aleksej Navaljni nije ekstremista ili terorista, već je zapravo borac za slobodu“, kaže za RSE Alina Polijakova (Polyakova), predsjednica i izvršna direktorica Centra za analizu evropske politike.

Nagrada ga uzdiže do "svjetske ličnosti nasuprot tome da je samo ruska ličnost" i neki ljudi će ga "sada gledati u potpuno drugačijem svjetlu", kaže ona.

Evropski poslanici izabrali su Navaljnog 20. oktobra nakon što je ušao u uži izbor zajedno sa grupom Afganistanki i zatvorenim bolivijskim opozicionim političarem.

Prethodni dobitnici nagrade, nazvane po sovjetskom disidentu Andreju Saharovu, uključuju bivšeg predsjednika Južne Afrike Nelsona Mandelu i Malalu Jusafzai (Yousafzai), pakistansku aktivistkinju za ženska prava i obrazovanje.

Kremlj nije odmah komentarisao odluku Evropskog parlamenta.

Marat Gelman, ruski aktivista, kaže za RSE da izbor Navaljnog vjerovatno izluđuje Kremlj, ali da će moći da iskoristi svoju dominaciju u medijima da neutrališe svaki uticaj kod kuće.

"To neće promijeniti mišljenje o Navaljnom", kaže on. Ljudi koji poštuju Navaljnog će biti zadovoljni, ali "ljudi koji gledaju [rusku državnu] televiziju ... dobiće još jednu potvrdu da je Navaljni nitkov, američki agent".

"Odnos snaga se neće promijeniti", kaže Gelman.

Ruska državna televizija nije odmah izvijestila o nagradi.

Ruslan Šavedinov, saradnik Navaljnog, kaže da Putin želi da „svi brzo zaborave“ na aktivistu.

Objavljujući odluku da se nagrada dodjeljuje Navaljnom, Hajdi Hautula (Heidi), potpredsjednica Evropskog parlamenta, rekla je da je ruski aktivista pokazao „veliku hrabrost“ u osporavanju sve veće autoritarne vladavine Kremlja.

„Niz godina se borio za ljudska prava i osnovne slobode u [Rusiji]. To ga je koštalo slobode i skoro života”, rekla je tokom govora u Evropskom parlamentu.

Navaljni, koji je bio osuđen na kraći boravak u zatvoru više od 10 puta prije nego što mu je izrečena presuda u februaru, umalo je umro prošle godine nakon što je otrovan vojnim nervnim agensom u napadu koji su, kako kaže, izvele ruske službe bezbjednosti.

Hautula je pozvala rusku vladu da odmah oslobodi Navaljnog.

Kolege, aktivisti za ljudska prava i analitičari kažu da je to malo vjerovatno. Međutim, neki kažu da bi nagrada mogla zaštititi Navaljnog od povreda dok je iza rešetaka.

Ruski zatvori su poznati po lošim uslovima.

„Trenutno mu je najvažnije da preživi u zatvoru i izađe iz njega. I takva prestižna nagrada, naravno, trebalo bi da bude bezbjednosni certifikat “, kaže za RSE Zoja Svetova, aktivistkinja za ljudska prava.

Navaljni prisustvuje putem video linka na ročištu u maju na kojem je razmatrana njegova tužba protiv kažnjeničke kolonije zbog uslova u pritvoru.

S tim se slaže i bivši politički savjetnik Kremlja Gleb Pavlovski.

Nagrada „jača položaj Navaljnog u zatvoru -- štiti ga u određenoj mjeri“, kaže on.

Svetova se ipak nada u prijevremeno oslobađanje Navaljnog, ističući da je Kremlj oslobodio ukrajinskog režisera Olega Sencova u razmjeni zatvorenika s Kijevom otprilike godinu dana nakon što je osvojio nagradu Saharov 2018.

Rusija je uhapsila Sencova 2014. godine zbog protivljenja moskovskom zauzimanju njegovog rodnog Krima ranije te godine. Osuđen je na 20 godina zatvora po optužbi za terorizam u procesu koji su grupe za ljudska prava i zapadne vlade kritikovale kao politički motivisan.

Treći ruski dobitnik nagrade

Navaljni je treći dobitnik nagrade koja dolazi iz Rusije od kada je nagrada ustanovljena 1988.

Anatolij Marčenko, sovjetski disident, pisac i aktivista za ljudska prava, rođen u Sibiru-koji je više od jedne trećine svog života proveo u zatvoru ili internom izbjeglištvu-osvojio je nagradu posthumno 1988. godine zajedno s Mandelom.

Memorijal, ruska grupa za ljudska prava koju je krajem osamdesetih vodio Saharov, osvojila je nagradu 2009.

Oleg Orlov

Oleg Orlov, predsjednik Memorijala, rekao je tada da nagrada predstavlja prijeko potrebnu moralnu podršku tokom teškog perioda za aktiviste za prava u Rusiji.

Ali pritisak na ruske grupe za ljudska prava se od tada samo eksponencijalno povećao. Kremlj je desetine organizacija, uključujući Memorijal, označio kao „strane agente“, što je oznaka koja plaši potencijalne donatore i lišava ih finansiranja.

Mnoge druge grupe za zaštitu prava u Rusiji raspale su se pod pritiskom. Iako je Memorijalu 2014. prijetilo zatvaranje, organizacija se održala. Nejasno je kakvu je ulogu, ako je ikakvu, imao prestiž nagrade Saharov u opstanku Memorijala.

Polijakova napominje da u kasnom sovjetskom periodu Kremlj nije povlačio "teške poteze" protiv disidenata ili političkih zatvorenika koji su imali globalno priznanje kako ne bi ugrozili određene ekonomske i političke odnose koji se smatraju "važnijim od tih nekoliko pojedinaca".

Ona kaže da Putin radi po istom scenariju i da je sklon da koristi političke zatvorenike u razmjeni za nešto vrjednije. Navaljni ne bi bio izuzetak.

„Što je Navljalni više prepoznat, što je više međunarodno poznat, on postaje sve dragocjeniji za Kremlj kao neka vrsta taoca i pregovarački čip za buduće poduhvate i buduće poslove“, kaže Polijakova.

Sve uloge Alekseja Navaljnog u Rusiji