Pišu: Shema i Systema, projekti za istraživačko novinarstvo Radija Slobodna Evropa
Ruska vojna obavještajna služba koristi fiktivnu privatnu vojnu kompaniju (PMC) kao paravan za regrutovanje i raspoređivanje vojnika za rat koji Kremlj vodi u Ukrajini, otkrila je istraga Radija Slobodna Evropa (RSE).
Pseudo prvatna vojna kompanija, Redut, koja je dobila ime po ruskoj riječi za odbrambenu vojnu utvrdu ili uporište. Naširoko se opisuje kao plaćenička kompanija bliska grupi Wagner koju je vodio Jevgenij Prigožin prije nego što je nastradao u avionskoj nesreći u avgustu. Washington je čak uveo sankcije istoimenom ruskom pravnom licu.
Od Wagnerove kratkotrajne pobune u junu i Prigožinove smrti dva mjeseca kasnije, analitičari su ukazivali na Redut kao Wagnerovu potencijalnu zamjenu i najistaknutiju rusku privatnu borbenu snagu.
Ali ruske snage koje djeluju pod okriljem Reduta u Ukrajini nisu dio stvarne korporativne mreže kakvu je Prigožin koristio da upravlja Wagnerom i za koju ruski predsjednik Vladimir Putin tvrdi da je finansirana sa oko milijardu dolara od države.
U stvarnosti, ono što je poznato kao Redut je sistem za regrutovanje borbenih jedinica koji koordiniše i finansira ruska vojska, tačnije njena obavještajna agencija poznata kao GRU, na šta je ukazao dokumentarac koji su napravile istraživačke jedinice Ruskog i Ukrajinskog servisa Radija Slobodna Evropa.
Jedinice Reduta su raspoređene u ključnim ruskim ofanzivama u Ukrajini nakon invazije koju je Putin pokrenuo u februaru 2022.
Zajednička istraga RSE temelji se na arhivu ekskluzivnih zapisa s ratišta jedne od ovih jedinica Reduta, kao i na intervjuima s borcima Reduta i njihovim rođacima, razgovorima s regrutima te analizi ugovora Reduta, profila plaćenika Reduta na društvenim mrežama, te slika i metapodataka s njihovih mobilnih telefona.
Prikupljeni dokumenti dolaze iz Redutovog bataljona koji se naziva Vukovi i čije pripadnike su zarobili Ukrajinci u istočnoj regiji Harkiv u septembru 2022. Zarobljeni ruski borci su osuđeni za mučenje ukrajinskih civila.
Nakon optužbe u januaru 2023. dvojica ovih boraca su u intervjuima za istraživačku jedinicu RSE iz zatvora rekla da su u borbu otišli kao dio specijalne brigade GRU-a.
Dva ista borca, Valentin Bič i Maksim Volvak, su rekli da je njihov bataljon bio pod direktnim vođstvom oficira GRU-a kojeg su zvali "Amur" koji je takođe izdao naređenja da se zarobe lokalni civili zbog ispitivanja. Za nekoliko civila sud u Ukrajini je utvrdio da su bili mučeni.
Prema navodima osuđenih boraca, poslani su u Ukrajinu iz centra za obuku u regiji Tambov, sela Triguljaj koje pripada 16. brigadi za specijalne namjene GRU-a.
Interni dokumenti iz bataljona Vukova takođe se direktno referišu na jedinice Vukova kao na dio GRU-a, dok su dvojica pripadnika bataljona koji su osuđeni za mučenja civila rekla da se u Ukrajini bore kao dio Reduta.
Dokument izdat pripadniku bataljona Vukovi koji je povezan sa Redutom pokazuje povezanost jedinice s vojnom postrojbom GRU-a i bazom za obuku GRU-a u regiji Tambov.
Rukom pisana poruka jednog od pripadnika bataljona Vukovi, ubrzo nakon što su ih zarobile ukrajinske snage u septembru, sadrži akronim GRU ispisan štampanim slovima.
Vukovi su samo jedna od 20 formacija koje se bore u Ukrajini pod pokroviteljstvom Reduta, kako je pokazala analiza RSE.
Rukom pisana poruka koju su ostavili članovi bataljona Redut poznatih kao Vukovi moli za pomoć nakon što su izolovani od ruskih snaga u istočnoj ukrajinskoj regiji Harkov. U donjem lijevom ćošku nalazi se akronim od tri slova za rusku vojnu obavještajnu službu: GRU.
Novinari RSE nazvali su brojeve navedene u oglasima za regrutovanje kako bi vidjeli šta obični Rusi mogu saznati o tobože privatnim bataljonima Reduta koji se bore u Ukrajini. Pet od tih regruta jasno je izjavilo da rusko ministarstvo odbrane i GRU stoje iza finansiranja i rada sistema Redut.
"Većina onih koji se bore za ono što novinari nazivaju "privatnim vojnim kompanijama" jednostavno su vojnici koji se bore pod kontrolom ministarstva odbrane", rekao je jedan izvor blizak GRU-u za RSE na pitanje o Redutu.
Izvor je govorio pod uslovom da ostane anoniman, rekavši da nema odobrenje da komentariše upravu ruske vojne obavještajne službe.
Ni rusko ministarstvo odbrane niti portparol Kremlja, Dmitri Peskov nisu odgovorili na pismene upite o Redutu.
Jedinice Reduta i nagrada za Putina
Među ograncima koji se u Ukrajini bore pod Redutom nalaze se i drugi koji su povezani GRU-ovom 16. odvojenom specijalnom brigadom, kao i formacije Kozaka i jednice povezane sa grupom koja se zove Ujedinjeni dobrovoljci Donbasa, poluzvanične ruske organizacije koja regrutuje borce za rat u Ukrajini i koja je pod sankcijama Sjedinjenih Država.
Oružane formacije koje imaju veze sa Redutom
Ove jedinice nemaju ni jednu dodirnu tačku po pitanju strukture ili ideologije. Umjesto toga, ono što oni imaju zajedničko je shema za regrutovanje u kojoj borci potpisuju ugovore sa nepostojećom kompanijom, raspoređuju se u vojne jedinice, često samo na papiru, i primaju isplate od ruskog ministarstva odbrane.
Mihail Ivanov, jedan od boraca iz bataljona Vukova, optužen za mučenje u Ukrajini, rekao je za Sheme da je druga strana u njegovom ugovoru kompanija sa ograničenom odgovornošću koja se zove Redut, čiji direktor se ove Širokov ili Širokih.
RSE je odvojeno nabavio kopije dva druga ugovora sa Redutom za muškarce koji su išli da se bore u Ukrajini. Oba dokumenta navode kao direktora navodne kompanije Igora Ivanoviča Širokova. Rodbina nekoliko drugih boraca rekla je da se isto ime pojavljivalo na ugovorima sa Redutom, iako su odbili da daju kopije ovih dokumenata.
Redut ugovori do kojih je došao RSE navode ime Igora Ivanoviča Širokova. Borac Reduta koji je razgovarao sa redakcijom Shema prisjetio se da je na ugovoru koji je potpisao vidio isto prezime.
RSE istraživačka redakcija je pronašla gotovo 50 ljudi u Rusiji sa imenom Igor Ivanovič Širokov, od kojih nijedan nije ima dokumentovane veze sa registrovanim pravnim subjektom koji sadrži ime Radut.
Kompanije koje su izlistane u ugovorima, identifikovane kao "RLSPI Redut" i "OO Redut (RCPS)", ne postoje kao legalno registrovani subjekti u Rusiji.
Reporteri su takođe prikupili ugovore koji uključuju podatke o tome u koje vojne jedinice su borci u ovim formacijama raspoređeni. Jedna od tih jedinica je vojna jedinica pod brojem 35555, koja nije izlistana u ruskom registru pravnih subjekata. Međutim, ta jedinica se spominje u više otvorenih izvora kao dio tajnog 78. obavještajnog centra GRU-a sa sjedištem u Rostovu na Donu.
Druge vojne jedinice povezane s borcima Reduta uključuju jedinicu GRU-a br. 54607, takođe poznatu kao 16. odvojena brigada za specijalne misije, čije postrojenje za obuku izvan Tambova koriste borci Reduta; i vojna jedinica br. 06512 koju je ukrajinska obavještajna služba povezala s GRU-ovom 3. odvojenom specijalnom brigadom.
Jedan od regrutera povezanih s Redutom s kojim je razgovarao RSE otvoreno je nazvao Redut "lažnom kompanijom".
Ruska vojska i visoki zvaničnici nikada javno nisu spominjali postojanje navodne privatne vojne kompanije koja se zove Redut. Sam Putin je 5. oktobra rekao da u Rusiji ne postoji nijedna privatna vojna kompanija.
Ali ekskluzivni dokumenti koje su prikupili novinari pokazuju da je Putin odobrio državnu nagradu za čovjeka za kojeg su ruski vojni tužioci rekli da ga je plaćao Redut.
Dokumenti se tiču sudbine Aleksandra Kopilcova, borca iz bataljona Vukova koji je iza sebe ostavio arhivu zapisa u Ukrajini do koje je kasnije došala redakcija Sheme. Kopilcov, snajperista koji je koristio kodno ime "Nemo", ubijen je u borbi krajem marta 2022. u blizini Kijeva.
Tokom kafkijanske potrage koja je uslijedila da bi se ostvarili benefiti od ruske vlade za smrt člana porodice, njegova rodbina je primila najmanje pet pisama od ruskog ministarstva odbrane i vojnih tužilaca u kojima se navodi da nema dokaza da se borio u Ukrajini pod okriljem ministarstva odbrane ili "dobrovoljačkih" grupa.
Interesantno, četiri od pet pisama bila su datirana nakon što mu je posthumno u novembru 2022. dodijeljeno odlikovanje Orden za hrabrost, državna nagrada, koju daje Putin.
Konačno, u julu ove godine, ruski vojni tužioci obavijestili su porodicu Kopilcova da je već primila odštetu sedmicama nakon njegove smrti od "privatne vojne kompanije Redut".
To je jedini put da je RSE našao da ruske vlasti službeno spominju navodnu privatnu vojnu grupu Redut. Nejasno je kako je ruska vlada saznala za isplatu od Reduta ako nije imala evidenciju da je Kopilcov bio ruski vojnik ili dobrovoljac.
Istraga RSE takođe je otkrila da Redut ima dodirne tačke sa političkim moćnicima i uticajnim ličnostima u vojnim obavještajnim strukturama Rusije.
Redut i lutkari GRU-a
Ujedinjeni volonteri Donbasa su 4. februara 2023. održali kongres u Mariupolju, ukrajinskom gradu pod ruskom okupacijom, na obali Azovskog mora. Više od 450 boraca, od kojih su mnogi "došli pravo sa fronta" učestvovalo ne u događaju, kako su prenosili ruski državni mediji.
Tokom okupljanja, organizatori su najavili da se sve "dobrovoljne" vojne milicije koncentrišu u jednu grupu koja se zove Ruski dobrovoljački korpus, što je očigledno pokušaj da se uvede red u slabo povezane formacije. Više regrutera je reklo za istraživačke redakcij RSE da je mreža Reduta postala nukleus ove nove grupe.
Redakcija Systema je prikupila dokument koji je izdat borcu Reduta kako bi se potvrdila njegovo učešće u onome što ruska država zove "specijalna vojna operacija" u Ukrajini. Taj dokument navodi da je Ruski dobrovoljački korpus osnovan 27. februara "po naređenju ministarstva odbrane Ruske Federacije". Dokument nosi pečat ministarstva odbrane.
Dokument potpisuje pukovnik A. Kondratjev, koji je identifikovan kao "komandir borbene jedinice Dobrovoljačkog korpusa". Potpis pripada Alekseju Kondratjevu, penzionisanom pukovniku GRU-a i bivšem gradonačelniku Tambova, kojeg je takođe predstavljao u ruskom parlamentu. Potpis odgovara potpisima Kondratjeva koji se nalaze na javno dostupnim parlamentarnim dokumentima.
Dokument koji je potpisao penzionisani pukovnik GRU-a Aleksej Kondratjev u kojem stoji da je grupu poznatu kao Ruski dobrovoljački korpus napravilo rusko ministarstvo odbrane.
Kondratjev je bio jedan od najmanje tri osobe na visokom položaju povezane s ruskim ministarstvom odbrane a koje su bile prisutne na okupljanju Ujedinjenih dobrovoljaca Donbasa u februaru 2023.
Druga dvojica su bili pukovnik Sergej Drozdov, koji je bio uključen u službeno regrutovanje za rusku vojsku i koji je radio za vojnu akademiju Glavnog štaba u Moskvi još 2021., i general-pukovnik Vladimir Aleksejev, zamjenik šefa GRU-a.
General-pukovnik Vladimir Aleksejev, zamjenik načelnika GRU-a (zaokružen narandžastom), stoji pored ruskog zastupnika Aleksandra Borodaja (lijevo), bivšeg vođe separatista u istočnoj Ukrajini, i tajkuna povezanog s Kremljem Konstantina Malofejeva (drugi slijeva) u februaru 2023.
Telegram kanal koji se povezuje sa poginulim Jevgenijem Prigožinom i grupom Wagner nazvao je Aleksejeva "jednim od osnivača" Wagnera a tokom Prigožinove pobune u junu 2023. Aleksejev je objavio video u kojem je pozvao plaćenike da obustave "puč". On je takođe bio jedan od visoko pozicioniranih zvaničnika ministarstva odbrane koji su tokom pobune održali pregovore sa Prigožinom na jugu Rusije.
Aleksejev se nije pojavljivao u javnosti od tih pregovora sa Prigožinom 24. juna koji su održani u centrali južnog ruskog vojnog distrikta na Rostovu na Donu.
Ideja da se formira Redut bila je Aleksejeva, kako navode izvori citirani u zajedničkom izvještaju iz maja 2023. koji su sklopili The Insider, njemački Der Spigel i istraživačka grupa Bellingcat.
Ni Aleksejev, niti Drozdov i Kondratjev nisu odgovorili na zahtjev za komentar iako je Aleksejev označio da je primio k znanju upit koji je postan preko njegovog Telegram kanala.
Izvori, uključujući borce Reduta koje je intervjuisala Shema, naveli su da je regrutovanje pod sistemom Reduta počelo u drugoj polovini 2021.
Ivanov, borac iz bataljona Vukova koji je optužen za mučenje nakon što je zarobljen u Ukrajini, rekao je Shemi da je pristupio u decembru 2021. nakon što je od prijatelja čuo za tu mogućnost.
Od kada je Putin pokrenuo invaziju na Ukrajinu, medijski izvještaji su povezivali Redut sa privatnom sigurnosnom kompanijom iz Moskve koja je ranije obezbjeđivala ruska energetska postrojenja u Siriji.
Kompanija koja se zove Redut-Security, čak se našla na listi sankcija vlade Sjedinjenih Država koja je opisuje kao "privatnu vojnu kompaniju" koja se "bori u Ukrajini" i koja je "povezana sa GRU-om" i u širem smislu sa ruskim ministarstvom odbrane.
Redut-Security je u vlasništvu Jevgenija Sidorova, bivšeg ruskog plaćenika u Siriji i poslovnog saradnika Konstantina Mirzajanca, oficira specijalnih snaga u ruskom vazduhoplovstvu. Za njega su novine Novaja gazeta ranije pisale kako je predvodio privatnu vojnu grupu koja je bila uključena u obezbjeđuvanje energetskih postrojenja u Siriji, a koju je kontrolisao milijarder Genadi Timčenko koji opet ima veze sa Kremljem.
Medijski izvještaji i anonimna svjedočenja u britanskom parlamentu povezala su Redut sa Timčenkom, koji nije odgovorio na upit za komentar.
Međutim, RSE nije otkrio nikakve jasne veze Redut-Seciritya ili Timčenka sa snagama Reduta koje su raspoređene u Ukrajini pod pokroviteljstvom GRU-a i ruskog ministarstva odbrane.
Sidorov je odbio da komentariše kada smo ga kontaktirali telefonom, dok Mirzajanc nije odgovorio na pismeni upit.