Priredila: Kristyna Foltynova
Savjet Evropske unije je 9. septembra potpuno suspendovao ugovor između Evropske unije i Rusije u vezi viznih olakšica kao dio sankcija nametnutih zbog ruske invazije na Ukrajinu. Putovanje u Evropsku uniju je za ruske turiste tako postalo teže i skuplje.
Neke istočnoevropske, baltičke i nordijske države predložile su da se uvede totalna zabrana izdavanja viza. S obzirom na trenutnu situaciju, tvrdili su, ruskim turistima ne bi se smjelo dopustiti da bez ograničenja posjećuju Evropu. Ali Evropska unija (EU) je u tom trenutku bila previše podijeljena da bi se dogovorila o potpunoj zabrani.
Nekoliko država, kao što su Estonija i Litvanija odlučile su da zabrane ulazak ruskim državljanima na nacionalnom nivou. Druge, Latvija i Finska, na primjer, rekle su da neće pomagati Rusima koji bježe od vojne mobilizacije koju je ruski predsjednik Vladimir Putin najavio 21. septembra.
EU je konačno odlučila da još više pooštri vizna pravila kao odgovor na sve veći broj Rusa koji pokušavaju da uđu u Blok.
Pogledajmo šta govore podaci o Rusima koji putuju u Evropu.
Koliko Rusi putuju?
Prema podacima koje je objavio Levada centar, broj Rusa koji putuju u inostranstvo je u stabilnom porastu u proteklih nekoliko decenija. U anketi iz 1996., 16 posto ispitanika je odgovorilo da su bili u inostranstvu.
Do 2022. taj procenat se povećao na 41 posto. Najveći procenti su zabilježeni u Moskvi (62 procenta) i gradovima koji broje više od pola miliona stanovnika (45 procenata).
Turska je 2019. godine bila najčešća destinacija za Ruse. Bilo je gotovo sedam miliona odlazaka zabilježenih te godine. Rusi su takođe napravili 16 miliona putovanja u zemlje Evropske unije, dok su Finska, Estonija i Njemačka bile destinacije na vrhu liste.
Kako Rusi ulaze u Evropu?
Kako bi putovali u Evropsku uniju, Rusi moraju da se prijave za kratkoročne vize. Ako je država u koju putuju članica Schengen zone, onda se prijavljuju za kratkoročnu Schengen vizu. Aplikacija, pasoš, plan puta i drugi dokumenti su potrebni, kao i termin za vizu u jednom od schengenskih konzulata u Rusiji.
Pet članica EU, Bugarska, Hrvatska, Kipar, Irska i Rumunija, nisu članice Schengen zone i stoga ne mogu izdavati vize za cijelo područje. Zahtjevi za vizu su slični, ali viza vrijedi samo za zemlju u kojoj se izdaje.
S druge strane, Island, Norveška i Švajcarska nisu članice EU ali su članice Schengen zone. Tako da one mogu da izdaju vize za cijelu regiju Schengena.
Između 2012. i 2021., ugrubo računato, 123 miliona kratkoročnih Schengen viza izdato je u konzulatima po cijelom svijetu država članica zone.
Gotovo 38 miliona (ili oko 30 procenata) bili su izdati u konzulatima u Rusiji, mnogo više nego bilo kojoj drugoj državi tokom istog vremenskog perioda. Konzulati u Kini, na primjer, izdali su oko 14 procenata svih viza za Schengen zonu.
Između 2014. i 2021. još četiri miliona viza je izdato širom svijeta kako bi se ušlo u Bugarsku, Hrvatsku i Rumuniju. Od kojih je gotovo polovina bila izdata u Rusiji. Te vize ne dozvoljavaju da se sa njim ulazi u države članice Schengen zone.
Najveći broj Schengen viza izdatih u Rusiji bio je 2013. godine, gotovo sedam miliona. Najniži broj bio je 2016., gotovo 3,5 miliona. Čak i manje viza (oko 600.000) izdato je 2020. i 2021., najviše zbog restrikcija putovanja povezanih s pandemijom COVID-19.
Kratkoročne Schengen vize mogu se izdati u svrhu jednog ulaska i mogućnosti višestrukog ulaska u zemlju. Kao što i samo ime govori, oni koji imaju vizu s jednokratnim ulaskom (SEV) mogu da uđu u zonu Schengena jednom i moraju da dobiju novu vizu za svako putovanje, dok oni koji imaju vize s višestrukim ulaskom (MEV) mogu da ulaze i izlaze iz Schengen zone koliko god puta žele dok viza traje.
Pravilo 90/180, koje dozvoljava onima koji imaju vizu da provedu do 90 dana u zoni u okviru perioda od 180 dana, uvijek se primjenjuje.
Globalno, udio svih viza s mogućnošću višestrukog ulaska povećala se sa 42 procenta 2012. godine na 59 procenata 2019. godine, a išto se i do 72 procenta 2021. Vize izdate u konzulatima u Rusiji bile su MEV. Ovaj procenat se 2016. povećao na 80 posto, a 2021. gotovo na 88 posto.
Činjenica da se MEV dobija obično kada se iskoristi i dobije nekoliko SEV, sugeriše da su oni koji apliciraju za vize u Rusiji prije česti putnici, nego oni koji putuju povremeno.
Schengen vize generalno važe za sve države članice Schengen zone. Međutim, posjetioci moraju da imaju na umu da se moraju prijaviti u konzulatu zemlje koju imaju namjeru da posjete (ili njihovu primarnu destinaciju, ako planiraju da posjete nekoliko zemalja).
Između 2012. i 2021., Finska je bila primarna destinacija za one koji su se prijavljivali za Schengen vize u konzulatima u Rusiji, dok su je slijedile Španija i Grčka.
Bugarski konzulati u Rusiji takođe su izdali značajan broj viza, oko 1,8 miliona, između 2014. i 2021. (podaci od prije nisu dostupni). Ove vize su bile validne samo nacionalno, pošto Bugarska ne može da izdaje Schengen vize.
Rusi u Evropi nakon invazije
Od početka ruske invazije na Ukrajinu 24. februara, više od 1,36 miliona Rusa legalno je ušlo zonu Schengena preko kopnene granice, uglavnom preko Finske i Estonije (kako pokazuju podaci do 5. oktobra). Više od 1,31 milion Rusa se vratilo u Rusiju preko svojih kopnenih granica sa EU.
Prema podacima Frontex-a, ovi putnici su najvjetovatnije nalazili alternativne rute zbog restrikcija u vezi avioputovanja.
Nakon što je ruski predsjednik Vladimir Putin najavio djelimičnu mobilizaciju 21. septembra broj ulazaka kopnenim putevima se povećao za 30 posto (u sedmici od 19. do 25. septembra u poređenju s prethodnom), kako navodi Frontex.
Takođe je došlo do skoka u pretraživanju Google-a za načine kako napustiti Rusiju, a izvještaji o kartama u jednom pravcu iz Rusije su enormno skočili. Frontex predviđa da će doći do povećanja ilegalnih prelazaka granice i ilegalnog boravka.
Zatvaranje granica
Mišljenja o tome da li ruskim turistima treba zabraniti ulazak u Evropsku uniju su podijeljena. Argumentacija za zabranu uključuje iskazivanje podrške za Ukrajinu i smanjenje sigurnosnih prijetnji. Oni koji su protiv zabrane navode potrebu da se pomogne ljudima koji bježe iz Rusije i tako ne doprinositi propagandi Kremlja da okrivljuje Zapad.
Od 19. septembra, Estonija, Latvija, Litvanija i Poljska gotovo su upotpunosti ograničile prelazak granice za ruske državljane sa Schengen vizama. Finska je u avgustu najavila da će smanjiti ruske vize do 90 procenata, a kasnije je zatvorila granicu zbog nedavnih razvoja događaja, uz samo nekoliko izuzetaka.
Posljednji preostali dio kopnene granice sa schengenskim područjem, u Norveškoj, sada se čuva uz pojačanu sigurnost i takođe bi mogao biti zatvoren u budućnosti. Druge zemlje, poput Češke i Slovačke, rekle su da neće izdavati humanitarne vize Rusima koji pokušavaju izbjeći mobilizaciju.
Nakon izvještaja o hiljadama Rusa koji su bježali u Gruziju, Kazahstan i druge susjedne zemlje, njemačke ambasade u regionu su prijavile povećani broj upita za vize. Međutim, prema posljednjim smjernicama EU, države članice ne bi trebale da prihvataju aplikacije za vize od Rusa u trećim državama, što dalje zatvara prostor mogućnosti da se dođe do Evropske unije.