Nekadašnji državnik SFRJ Mirko Tepavac promovisao je u utorak u prepunoj sali beogradskog Centra za kulturnu dekontaminaciju svoju nedavno objavljenu knjigu autobiografskih zapisa „Moj Drugi svetski rat i mir“.
Knjiga nosi podnaslov „O ratu posle rata“ i pokriva period od kraja 1930-ih, preko Narodnooslobodilačkog rata, u kojem je autor učestvovao na strani partizanskog pokreta, i završava se sedamdesetim godinama čistkom liberala, zbog koje je Tepavac iz protesta napustio mesto visokopozicioniranog političara.
O značaju knjige pred pred brojnom publikom govorili su, pored autora, istoričarke Olivera Milosavljević i Dubravka Stojanović, novinar Tomislav Jakić, Mira Šuvar, iz izdavačke kuće „Razlog“, i profesor Zagrebačkog sveučilišta Lino Veljak.
U kratkom obraćanju prisutnima, devedesetjednogodišnji Tepavac se zahvalio svom izdavaču iz Zagreba, naglasivši da je vrlo teško da govori o sopstvenoj knjizi.
„To je jedno malo delo, memoarska literatura, prvobitno namenjena samo porodici. Da nije bilo Mire Šuvar i Tomislava Jakića to bi i do danas ostalo u porodičnom krugu“, rekao je autor.
Već kao srednjoškolac, Tepavac je uhapšen zbog aktivnosti u komunističkom pokretu, a potom je po ondašnjem Zakonu o zaštiti države od komunizma isteran iz svih škola na području Beograda. Kao dvadesetogodišnjak je zarobljen od strane ustaša u čijim je logorima surovo mučen godinu dana. Pored detaljnih opisa ratovanja u partizanskom pokretu, Tepavac opisuje i postratno oslobođenje tokom kojeg je ponovo bio predmet isleđivanja, ovog puta od strane svojih drugova, koji su istraživali kako se držao kao zarobljenik ustaša.
Prema rečima uglednog spoljnopolitičkog novinara Tomislava Jakića, Tepavčevi zapisi su značajni jer govore istinu o jednom vremenu i ljudima toga vremena. On dodaje da je ova knjiga potrebna podjednako Srbiji, Hrvatskoj i Bosni i Hecegovini.
„Njezina je jedinstvenost, ja bih se usudio reći i najveća vrijednost, u tome da kroz autorova sjećanja prezentira vrijeme Drugog svjetskog rata na tlu Jugoslavije, ali i neke aspekte poslijeratnog razdoblja u pravom svjetlu. Bez uljepšavanja i bez demoniziranja bilo koga. Mislim da bi za današnje mlade – ako bi htjeli saznavati o tome kakva je bila Narodnooslobodilačka borba, a još više o tome kakvi su bili ljudi koji su je vodili, kakav je bio njohov moral, motivacija, u kakvim je uvjetima ta borba vođena – da bi, dakle, bilo apsolutno dovoljno da posegnu za sjećanjima Mirka Tepavca“, ističe Jakić.
Subverzivni impuls današnjem društvu
Autor knjige se u svojim zapisima priseća i četničkog pokreta o čijim pripadnicima, između ostalog piše: „Oni mrze Nemce, mi fašiste. Oni za kralja i otadžbinu, mi za oslobođenje i socijalizam.“
Istoričarka Dubravka Stojanović ističe da knjiga „Moj Drugi svetski rat i mir“ nosi jak subverzivni impuls u današnjem srpskom društvu, u kojem se u pojedinim istoriografskim krugovima pravi otklon od antifašističkih vrenosti narodnooslobodilačke borbe. Prema njenim rečima, autor na stranicama koje ispisuje nudi jasnu političku, ali i etičku alternativu.
„Dok sam čitala ovu knjigu razmišljala sam o zakonima usvojenim u našoj Skupštini, koji izjednačavaju prava četnika i partizana; o sudskim procesima i odlukama rehabilitacije i restitucije; o srušenim spomenicima i promenjenim imenima ulica koje su izgubili neki od heroja koje srećemo na stranicama ove knjige; o skandaloznim udžebenicima koji su u potpunosti izvrnuli istoriju Drugog svetskog rata i o tome da ova knjiga zbog toga zvuči subverzivno danas u Srbiji, jer ruši temelje današnje Srbije i govori o onima koji su danas proglašeni herojima“, ističe Dubravka Stojanović.
Promociji je, pored brojnih ličnosti iz intelektualnih krugova, prisustvovao i bivši predsednih Hrvatske Stjepan Mesić koji je u izjavi novinarima rekao da Mirko Tepavac demistifikuje jedan period istorije koji danas mnogi, kako je istakao Mesić, žele da zaborave.
„On je dao jedan segment te veličanstvene Narodnooslobodilačke borbe. Mnogi sada atakiraju, mnogi žele gubitnike iz Drugog svjetskog rata pretvoriti najprije u žrtve, a kasnije u pobjednike. Međutim, ovakva knjiga može biti i motiv za druge da izađu sa svojom istinom i da mlade generacije shvate veličinu te Narodnooslobodilačke borbe“, rekao je bivši hrvatski šef države.
U današnjem vremenu u kojem su, kako kaže istoričarka Olivera Milosavljević, poništeni i antifašizam i ideali o društvu jednakih, autor je pokazao ne samo da se ne stidi svojih ideala iz davne mladosti, već da i danas misli i oseća isto.
„Možda se zato autor na dve slike na koricama knjige – jedne iz 1940-ih godina i druge nastale sedamdeset godina kasnije – tako lako prepoznaje. Čak i gleda na istu stranu, nalevo. Samo što je na prvoj slici nasmejan i zageldan u nebo. A, na drugoj je sumoran, svestan bezvrednosti današnjice, koja sve više liči na vreme iz njegove rane mladosti tridesetih godina. Samo ovoga puta, bez takve mladosti“, zaključila je istoričarka Milosavljević.
Knjiga nosi podnaslov „O ratu posle rata“ i pokriva period od kraja 1930-ih, preko Narodnooslobodilačkog rata, u kojem je autor učestvovao na strani partizanskog pokreta, i završava se sedamdesetim godinama čistkom liberala, zbog koje je Tepavac iz protesta napustio mesto visokopozicioniranog političara.
O značaju knjige pred pred brojnom publikom govorili su, pored autora, istoričarke Olivera Milosavljević i Dubravka Stojanović, novinar Tomislav Jakić, Mira Šuvar, iz izdavačke kuće „Razlog“, i profesor Zagrebačkog sveučilišta Lino Veljak.
U kratkom obraćanju prisutnima, devedesetjednogodišnji Tepavac se zahvalio svom izdavaču iz Zagreba, naglasivši da je vrlo teško da govori o sopstvenoj knjizi.
„To je jedno malo delo, memoarska literatura, prvobitno namenjena samo porodici. Da nije bilo Mire Šuvar i Tomislava Jakića to bi i do danas ostalo u porodičnom krugu“, rekao je autor.
Već kao srednjoškolac, Tepavac je uhapšen zbog aktivnosti u komunističkom pokretu, a potom je po ondašnjem Zakonu o zaštiti države od komunizma isteran iz svih škola na području Beograda. Kao dvadesetogodišnjak je zarobljen od strane ustaša u čijim je logorima surovo mučen godinu dana. Pored detaljnih opisa ratovanja u partizanskom pokretu, Tepavac opisuje i postratno oslobođenje tokom kojeg je ponovo bio predmet isleđivanja, ovog puta od strane svojih drugova, koji su istraživali kako se držao kao zarobljenik ustaša.
Prema rečima uglednog spoljnopolitičkog novinara Tomislava Jakića, Tepavčevi zapisi su značajni jer govore istinu o jednom vremenu i ljudima toga vremena. On dodaje da je ova knjiga potrebna podjednako Srbiji, Hrvatskoj i Bosni i Hecegovini.
„Njezina je jedinstvenost, ja bih se usudio reći i najveća vrijednost, u tome da kroz autorova sjećanja prezentira vrijeme Drugog svjetskog rata na tlu Jugoslavije, ali i neke aspekte poslijeratnog razdoblja u pravom svjetlu. Bez uljepšavanja i bez demoniziranja bilo koga. Mislim da bi za današnje mlade – ako bi htjeli saznavati o tome kakva je bila Narodnooslobodilačka borba, a još više o tome kakvi su bili ljudi koji su je vodili, kakav je bio njohov moral, motivacija, u kakvim je uvjetima ta borba vođena – da bi, dakle, bilo apsolutno dovoljno da posegnu za sjećanjima Mirka Tepavca“, ističe Jakić.
Subverzivni impuls današnjem društvu
Autor knjige se u svojim zapisima priseća i četničkog pokreta o čijim pripadnicima, između ostalog piše: „Oni mrze Nemce, mi fašiste. Oni za kralja i otadžbinu, mi za oslobođenje i socijalizam.“
Istoričarka Dubravka Stojanović ističe da knjiga „Moj Drugi svetski rat i mir“ nosi jak subverzivni impuls u današnjem srpskom društvu, u kojem se u pojedinim istoriografskim krugovima pravi otklon od antifašističkih vrenosti narodnooslobodilačke borbe. Prema njenim rečima, autor na stranicama koje ispisuje nudi jasnu političku, ali i etičku alternativu.
„Dok sam čitala ovu knjigu razmišljala sam o zakonima usvojenim u našoj Skupštini, koji izjednačavaju prava četnika i partizana; o sudskim procesima i odlukama rehabilitacije i restitucije; o srušenim spomenicima i promenjenim imenima ulica koje su izgubili neki od heroja koje srećemo na stranicama ove knjige; o skandaloznim udžebenicima koji su u potpunosti izvrnuli istoriju Drugog svetskog rata i o tome da ova knjiga zbog toga zvuči subverzivno danas u Srbiji, jer ruši temelje današnje Srbije i govori o onima koji su danas proglašeni herojima“, ističe Dubravka Stojanović.
Promociji je, pored brojnih ličnosti iz intelektualnih krugova, prisustvovao i bivši predsednih Hrvatske Stjepan Mesić koji je u izjavi novinarima rekao da Mirko Tepavac demistifikuje jedan period istorije koji danas mnogi, kako je istakao Mesić, žele da zaborave.
„On je dao jedan segment te veličanstvene Narodnooslobodilačke borbe. Mnogi sada atakiraju, mnogi žele gubitnike iz Drugog svjetskog rata pretvoriti najprije u žrtve, a kasnije u pobjednike. Međutim, ovakva knjiga može biti i motiv za druge da izađu sa svojom istinom i da mlade generacije shvate veličinu te Narodnooslobodilačke borbe“, rekao je bivši hrvatski šef države.
U današnjem vremenu u kojem su, kako kaže istoričarka Olivera Milosavljević, poništeni i antifašizam i ideali o društvu jednakih, autor je pokazao ne samo da se ne stidi svojih ideala iz davne mladosti, već da i danas misli i oseća isto.
„Možda se zato autor na dve slike na koricama knjige – jedne iz 1940-ih godina i druge nastale sedamdeset godina kasnije – tako lako prepoznaje. Čak i gleda na istu stranu, nalevo. Samo što je na prvoj slici nasmejan i zageldan u nebo. A, na drugoj je sumoran, svestan bezvrednosti današnjice, koja sve više liči na vreme iz njegove rane mladosti tridesetih godina. Samo ovoga puta, bez takve mladosti“, zaključila je istoričarka Milosavljević.