Predsedavanje Mađarske EU od januara 2011 vidim kao jednu odskočnu dasku za Srbiju u ovom periodu mađarskog predsedavanja. Očekujem da će Mađarska iskoristiti svoj položaj u narednom periodu da se neke prepreke za Srbiju otklone, ali sam proces zavisi 99 posto od Srbije, kaže Tamaš Korhec, profesor fakulteta, viđen za prvog čoveka Nacionalnog saveta Mađara, koji je skoro deset godina bio pokrajinski sekretar za propise, upravu i nacionalne zajednice.
Korhec: Moja ostavka nije povezana sa funkcijom u Nacionalnom savetu. Tu ostavku sam već dao pre izbora, pre nego što bi bilo ko mogao reći koja će lista, i u kojem procentu, biti podržana od strane birača. Odluku o toj ostavci sam već dao početkom ove godine, kada je završen proces donošenja i proglašenja Statuta, Zakona o nadležnosti i Zakona o nacionalnim savetima, onih propisa u čijem donošenju i pisanju sam aktivno učestvovao. Već sam tada odlučio, samo nisam objavio, pošto sam hteo da ispratim donošenje onih podzakonskih izvršnih propisa bez kojih provođenje tih akata nije bilo moguće. To je završeno početkom aprila. Tada je sazrela i moja ostavka.
Korhec: Neke je iznenadila moja ostavka, ali kada su čuli razloge i obrazloženje zbog čega i kojih razloga sam dao ostavku, i predsednik Vlade i moje kolege, su razumele. Svoj treći mandat prihvatio sam iz razloga da završim jedan proces zaokruživanja pokrajinske autonomije. Pošto smo tu stigli do onoga što je u ovom trenutku moguće i što smo mogli postići u Srbiji, nisam imao neke motivacije da ostanem dalje.
Korhec: Vidim jedan ogroman potencijal, vidim jednu odskočnu dasku u ovom periodu mađarskog predsedavanja. Mađarska je i do sada bila među najjačim saveznicima Srbije na putu evropskih integracija. Očekujem da će Mađarska iskoristiti svoj položaj u narednom periodu da se neke prepreke otklone. Moramo biti svesni da je najveća prepreka u samoj Srbiji. Naš proces evropske integracije zavisi 99 posto od Srbije, a jedan posto od svih ostalih faktora. Mađarska može imati ulogu, ako Srbija učini jedan dobar korak u tom procesu, da se to na pravi način vrednuje i da se preskoče neke nepotrebne faze odugovlačenja. Mislim da je ipak loptica na našem delu terena.
Dvojno državljanstvo ima simboličke prednosti
Korhec: Mađarska je ponudila svakome čoveku, koji je imao nekog svog pretka koji je imao mađarsko državljanstvo, mogućnost naturalizacije, sticanje mađarskog državljanstva, bez odricanja sadašnjeg državljanstva, bez useljavanja u Mađarsku. Ogroman broj ljudi na ovim prostorima, i što se tiče Vojvodine i što se tiče Erdelja i ostalih delova Karpatskog bazena, koji su bili delovi istorijske Mađarske, dobijaju mogućnost da steknu mađarsko državljanstvo, ukoliko znaju mađarski jezik.
Ovo nije neka privilegija za vojvođanske Mađare, niti za Mađare generalno, nego za svakoga ko ima nekog svog rođaka u prošlosti koji je imao mađarsko državljanstvo. Preci polovine stanovništva Vojvodine su imali mađarsko državljanstvo. To otvara prostor svima koji znaju mađarski jezik, ili koji ga nauče. Nije to neka privilegija etničkim Mađarima, ali je naravno u najvećem delu u ovom momentu otvorena za pripadnike mađarskog naroda na našim prostorima.
U ovom trenutku, ovo rešenje ili ova ponuda, ima jedan mnogo više psihološki karakter za Mađare. Godine 2004. je bio jedan referendum u Mađarskoj, koji je bio neuspešan. Današnji stanovnici današnje Mađarske nisu u dovoljnoj meri podržali da se omogući ovakva mogućnost naturalizacije i to se doživljavalo među Mađarima van granica kao jedan maćehinski odnos Mađara u Mađarskoj. Ovo je gest mađarskog Parlamenta nakon šest godina od tog događaja. Ima jedan karakter satisfakcije da se pokaže da imaju sluha i razumevanja i da je to tada bila jedna greška.
Danas, to mađarsko državljanstvo ili prijem mađarskog državljanstva, ne nosi takve privilegije za većinu Mađara van granica, kao tada, 2004. godine. Većina Mađara van granica Mađarske su sada državljani Evropske unije, kao Mađari u Rumuniji ili Mađari u Slovačkoj. I naši državljani sada imaju mogućnost slobodnog i nesmetanog putovanja u Šengen zoni. U tom pogledu, nema takvih ogromnih praktičnih prednosti mađarskog državljanstva, naročito što je i Mađarska sama u ekonomskim problemima, i to velikim. Nije ni zapošljavanje naročito i snažno privlačno u ovom trenutku. Rekao bih da to ima više određene simboličke prednosti.
Srbija ima sličan Zakon, te zbog toga Srbija nema nikakav komentar na ovaj Zakon. Naš Zakon o državljanstvu, koji je nedavno donet, omogućuje Srbima, i ne samo Srbima, nego onima koji imaju veze sa današnjom teritorijom Srbije, da bez naseljavanja dobiju državljanstvo i bez dugog čekanja. Nešto veoma slično postoji u našem pravnom sistemu, pa je to razlog da je Srbija spokojena potpuno zbog ovog gesta.
Jedine mane vezane za dvojno državljanstvo su vezane za neke oružane službe u Srbiji, pošto kod nekih oružanih službi dvojni državljani ne mogu biti primljeni u te službe, mislim na vojsku, policiju i BIA. U tom pogledu, taj koji primi državljanstvo, može u sadašnjoj situaciji, ako želi da bude policajac ili tajni agent, da teže dobije takvo radno mesto.
U Mađarskoj u poslednje četiri godine vođena neodgovorna finansijska politika
Korhec: Mađarska kriza nije toliko vezana za ovu svetsku ekonomsku krizu. U Mađarskoj, u poslednje četiri godine, vršena je jedna veoma neodgovorna finansijska politika, koja je dovela do takvih izbornih rezultata, kakvih je bilo ove godine na mađarskim izborima, kada je 80 posto građana, što je neviđeno u evropskim razmerama, glasalo za desne političke opcije jer se liberalna levica potpuno diskreditovala. Zaduženje Mađarske je postalo tako ogromno, da je pretio bankrot mađarske države. To je jedna potpuna neodgovornost koja je dovela do velikih korupcionaških afera u Mađarskoj. Upropaštena je privreda, ne zbog ove ekonomske krize, nego zbog nekih veoma neodgovornih poteza bivše mađarske Vlade. Sve to je dovelo do jedne ekonomske situacije u kojoj ni plate u Mađarskoj više nisu toliko privlačne, niti ima velikih potreba i potencijala za zapošljavanje.
Korhec: Ne znam otkuda je ta ideja izašla, naročito imajući u vidu da je ovde bilo 16 izbora. Ne možemo mi govoriti o istim tendencijama na ovim izborima. Demokratska stranka, koja ima u svojim redovima veliki broj pripadnika različitih nacionalnih manjina, je učestvovala gotovo na skoro svim tim izborima za Nacionalne savete. Kandidati DS su dobili apsolutnu većinu u slovačkom i u romskom savetu, ali su doživeli katastrofalan poraz u izboru za Mađarski nacionalni savet. U tom pogledu ne možemo reći da postoje potpuno iste tendencije kod svih nacionalnih zajednica.
Ako se misli na izbore za Mađarski nacionalni savet, onda rezultati govore da je jedna ogromna pobeda ostvarena od strane liste koju sam vodio, koja je blizu 80 posto, što je veoma retko na demokratskim izborima.
Ako mislite na one nacionalne snage u okviru mađarske populacije, koje su bliže nekoj krajnjoj desnici, oni su stvarno dobili relativno mali procenat glasova. Ako mislite na tu komponentu onda možemo govoriti o nekom porazu krajnje desnice u okviru mađarske populacije.
Realnost Srbije
Korhec: Ako pogledam unazad ovih blizu 10 godina u kojima sam bio na čelu organa pokrajinske uprave, koji je bio neki stožer procesa ozakonjenja vojvođanske autonomije, povratka vojvođanske autonomije, onda smo stigli veoma daleko od situacije gde smo počeli. Ostvaren je jedan ogroman napredak u pogledu povraćaja vojvođanske autonomije, u pogledu jačanja samostalnosti samouprave Vojvodine kao istorijske autonomije u okviru Srbije. Ako posmatramo ovu priču sa aspekta gde smo hteli da stignemo, ili šta bi bilo sa nekog stanovišta evropskih principa u vezi autonomija koje postoje, onda je napravljeno puno loših kompromisa i mnoga pitanja nisu razrešena tokom ovih 10 godina.
Zavisi sa koje strane gledate. Ako gledate unazad, onda se čini da je ogroman put prevaljen. Ako gledate sa nekog stanovišta ciljeva, nekog idealnog stanja, neke vizije, onda je to zapelo. Pokazalo se da je ovaj trenutni Statut, ovaj Zakon o nadležnostima, ovi izvori prihoda su neki maksimum, koji može dobiti 126 glasova u Skupštini Republike Srbije. Ne mogu biti ni razočaran, ni spokojen, ni radostan. Svakako mislim da dalje od ovoga, političkim putem u ovom trenutku, ne možemo.
Korhec: Mogu govoriti o mom iskustvu, kao nekoga ko je rukovodio ovim procesom, ili pokušao da sa pravne i sa stručne strane pomaže ovaj proces. Kada se stvarao ustav Republike Srbije, pa i posle Ustava, kada je Ustav trebao da bude realizovan kroz Zakone o nadležnosti, o imovini Vojvodine, o porezima Vojvodine, Statutom Vojvodine, nikada nismo seli i stavili sve karte na sto i pokušali da do kraja definišemo šta želimo, šta je moguće i šta je prihvatljivo za celu Republiku. Bilo je puno govora, pričalo se na raznim mestima, pričalo se javno i tajno, ali nikada se nije dogodio jedan otvoren, stručno potkrepljen pregovor u vezi onoga šta mi želimo, kakvu Vojvodinu u okviru Srbije, prema kojim principima. Ni kada je Statut izrađen, ni kada je Zakon o nadležnostima dobio svoju konačnu formu, ni kada su ustavne odredbe u Vojvodini bile definisane.
Sve ono što se kao posledica ovoga dešava je samo posledica koja se mogla izbeći, ali to je naša realnost Srbije, u kojoj nije bilo volje da se na ovaj način pristupi ovom problemu, nego na neki drugi.
RSE: Dali ste ostavku - da li je to zbog nove funkcije koja Vam se smeši?
Korhec: Moja ostavka nije povezana sa funkcijom u Nacionalnom savetu. Tu ostavku sam već dao pre izbora, pre nego što bi bilo ko mogao reći koja će lista, i u kojem procentu, biti podržana od strane birača. Odluku o toj ostavci sam već dao početkom ove godine, kada je završen proces donošenja i proglašenja Statuta, Zakona o nadležnosti i Zakona o nacionalnim savetima, onih propisa u čijem donošenju i pisanju sam aktivno učestvovao. Već sam tada odlučio, samo nisam objavio, pošto sam hteo da ispratim donošenje onih podzakonskih izvršnih propisa bez kojih provođenje tih akata nije bilo moguće. To je završeno početkom aprila. Tada je sazrela i moja ostavka.
RSE: Šta Vam kažu Vaši bližnji?
Korhec: Neke je iznenadila moja ostavka, ali kada su čuli razloge i obrazloženje zbog čega i kojih razloga sam dao ostavku, i predsednik Vlade i moje kolege, su razumele. Svoj treći mandat prihvatio sam iz razloga da završim jedan proces zaokruživanja pokrajinske autonomije. Pošto smo tu stigli do onoga što je u ovom trenutku moguće i što smo mogli postići u Srbiji, nisam imao neke motivacije da ostanem dalje.
RSE: Mađarska će od 1. januara 2011. godine predsedavati Evropskom unijom. Koliko je to značajno za Srbiju, koliko za Vojvodinu?
Mađarska može imati ulogu, ako Srbija učini jedan dobar korak u tom procesu, da se to na pravi način vrednuje i da se preskoče neke nepotrebne faze odugovlačenja.
Korhec: Vidim jedan ogroman potencijal, vidim jednu odskočnu dasku u ovom periodu mađarskog predsedavanja. Mađarska je i do sada bila među najjačim saveznicima Srbije na putu evropskih integracija. Očekujem da će Mađarska iskoristiti svoj položaj u narednom periodu da se neke prepreke otklone. Moramo biti svesni da je najveća prepreka u samoj Srbiji. Naš proces evropske integracije zavisi 99 posto od Srbije, a jedan posto od svih ostalih faktora. Mađarska može imati ulogu, ako Srbija učini jedan dobar korak u tom procesu, da se to na pravi način vrednuje i da se preskoče neke nepotrebne faze odugovlačenja. Mislim da je ipak loptica na našem delu terena.
Dvojno državljanstvo ima simboličke prednosti
RSE: Mađarska je nedavno ponudila Mađarima iz Vojvodine svoje državljanstvo, ali bez ikakve obaveze da se oni usele u Mađarsku. Koliko je to značajno? Šta su prednosti ili mane dvojnog državljanstva?
Korhec: Mađarska je ponudila svakome čoveku, koji je imao nekog svog pretka koji je imao mađarsko državljanstvo, mogućnost naturalizacije, sticanje mađarskog državljanstva, bez odricanja sadašnjeg državljanstva, bez useljavanja u Mađarsku. Ogroman broj ljudi na ovim prostorima, i što se tiče Vojvodine i što se tiče Erdelja i ostalih delova Karpatskog bazena, koji su bili delovi istorijske Mađarske, dobijaju mogućnost da steknu mađarsko državljanstvo, ukoliko znaju mađarski jezik.
Ovo nije neka privilegija za vojvođanske Mađare, niti za Mađare generalno, nego za svakoga ko ima nekog svog rođaka u prošlosti koji je imao mađarsko državljanstvo. Preci polovine stanovništva Vojvodine su imali mađarsko državljanstvo. To otvara prostor svima koji znaju mađarski jezik, ili koji ga nauče. Nije to neka privilegija etničkim Mađarima, ali je naravno u najvećem delu u ovom momentu otvorena za pripadnike mađarskog naroda na našim prostorima.
Ponuda o dvojnom državljanstvu, ima jedan mnogo više psihološki karakter za Mađare. Godine 2004. je bio jedan referendum u Mađarskoj o tome, koji je bio neuspešan. Ovaj gest mađarskog Parlamenta nakon šest godina ima jedan karakter satisfakcije da se pokaže da imaju sluha i razumevanja i da je to tada bila jedna greška.
Danas, to mađarsko državljanstvo ili prijem mađarskog državljanstva, ne nosi takve privilegije za većinu Mađara van granica, kao tada, 2004. godine. Većina Mađara van granica Mađarske su sada državljani Evropske unije, kao Mađari u Rumuniji ili Mađari u Slovačkoj. I naši državljani sada imaju mogućnost slobodnog i nesmetanog putovanja u Šengen zoni. U tom pogledu, nema takvih ogromnih praktičnih prednosti mađarskog državljanstva, naročito što je i Mađarska sama u ekonomskim problemima, i to velikim. Nije ni zapošljavanje naročito i snažno privlačno u ovom trenutku. Rekao bih da to ima više određene simboličke prednosti.
Srbija ima sličan Zakon, te zbog toga Srbija nema nikakav komentar na ovaj Zakon. Naš Zakon o državljanstvu, koji je nedavno donet, omogućuje Srbima, i ne samo Srbima, nego onima koji imaju veze sa današnjom teritorijom Srbije, da bez naseljavanja dobiju državljanstvo i bez dugog čekanja. Nešto veoma slično postoji u našem pravnom sistemu, pa je to razlog da je Srbija spokojena potpuno zbog ovog gesta.
Jedine mane vezane za dvojno državljanstvo su vezane za neke oružane službe u Srbiji, pošto kod nekih oružanih službi dvojni državljani ne mogu biti primljeni u te službe, mislim na vojsku, policiju i BIA. U tom pogledu, taj koji primi državljanstvo, može u sadašnjoj situaciji, ako želi da bude policajac ili tajni agent, da teže dobije takvo radno mesto.
U Mađarskoj u poslednje četiri godine vođena neodgovorna finansijska politika
RSE: Kada je počela tranzicija, Mađarska je bila jedan veliki pozitivan primer. Šta se desilo?
Korhec: Mađarska kriza nije toliko vezana za ovu svetsku ekonomsku krizu. U Mađarskoj, u poslednje četiri godine, vršena je jedna veoma neodgovorna finansijska politika, koja je dovela do takvih izbornih rezultata, kakvih je bilo ove godine na mađarskim izborima, kada je 80 posto građana, što je neviđeno u evropskim razmerama, glasalo za desne političke opcije jer se liberalna levica potpuno diskreditovala. Zaduženje Mađarske je postalo tako ogromno, da je pretio bankrot mađarske države. To je jedna potpuna neodgovornost koja je dovela do velikih korupcionaških afera u Mađarskoj. Upropaštena je privreda, ne zbog ove ekonomske krize, nego zbog nekih veoma neodgovornih poteza bivše mađarske Vlade. Sve to je dovelo do jedne ekonomske situacije u kojoj ni plate u Mađarskoj više nisu toliko privlačne, niti ima velikih potreba i potencijala za zapošljavanje.
RSE: Nedavno su bili izbori za Savete nacionalnih manjina. Neko je rekao da su ti izbori pokazali da je poražena desnica. Šta to znači?
Korhec: Ne znam otkuda je ta ideja izašla, naročito imajući u vidu da je ovde bilo 16 izbora. Ne možemo mi govoriti o istim tendencijama na ovim izborima. Demokratska stranka, koja ima u svojim redovima veliki broj pripadnika različitih nacionalnih manjina, je učestvovala gotovo na skoro svim tim izborima za Nacionalne savete. Kandidati DS su dobili apsolutnu većinu u slovačkom i u romskom savetu, ali su doživeli katastrofalan poraz u izboru za Mađarski nacionalni savet. U tom pogledu ne možemo reći da postoje potpuno iste tendencije kod svih nacionalnih zajednica.
Ako se misli na izbore za Mađarski nacionalni savet, onda rezultati govore da je jedna ogromna pobeda ostvarena od strane liste koju sam vodio, koja je blizu 80 posto, što je veoma retko na demokratskim izborima.
Ako mislite na one nacionalne snage u okviru mađarske populacije, koje su bliže nekoj krajnjoj desnici, oni su stvarno dobili relativno mali procenat glasova. Ako mislite na tu komponentu onda možemo govoriti o nekom porazu krajnje desnice u okviru mađarske populacije.
Realnost Srbije
RSE: Nedavno je Ivana Dulić Marković kazala da nema volje da se centralna vlast spusti na lokalni nivo i da se država decentralizuje. Koliko Vi to u Vojvodini osećate?
Ako pogledam unazad ovih blizu 10 godina u kojima sam bio na čelu organa pokrajinske uprave, koji je bio neki stožer procesa ozakonjenja vojvođanske autonomije, povratka vojvođanske autonomije, onda smo stigli veoma daleko od situacije gde smo počeli.
Zavisi sa koje strane gledate. Ako gledate unazad, onda se čini da je ogroman put prevaljen. Ako gledate sa nekog stanovišta ciljeva, nekog idealnog stanja, neke vizije, onda je to zapelo. Pokazalo se da je ovaj trenutni Statut, ovaj Zakon o nadležnostima, ovi izvori prihoda su neki maksimum, koji može dobiti 126 glasova u Skupštini Republike Srbije. Ne mogu biti ni razočaran, ni spokojen, ni radostan. Svakako mislim da dalje od ovoga, političkim putem u ovom trenutku, ne možemo.
RSE: Koliko ima komunikacije između Pokrajine i Republike? Koliko je zadovoljavajuća ta komunikacija?
Korhec: Mogu govoriti o mom iskustvu, kao nekoga ko je rukovodio ovim procesom, ili pokušao da sa pravne i sa stručne strane pomaže ovaj proces. Kada se stvarao ustav Republike Srbije, pa i posle Ustava, kada je Ustav trebao da bude realizovan kroz Zakone o nadležnosti, o imovini Vojvodine, o porezima Vojvodine, Statutom Vojvodine, nikada nismo seli i stavili sve karte na sto i pokušali da do kraja definišemo šta želimo, šta je moguće i šta je prihvatljivo za celu Republiku. Bilo je puno govora, pričalo se na raznim mestima, pričalo se javno i tajno, ali nikada se nije dogodio jedan otvoren, stručno potkrepljen pregovor u vezi onoga šta mi želimo, kakvu Vojvodinu u okviru Srbije, prema kojim principima. Ni kada je Statut izrađen, ni kada je Zakon o nadležnostima dobio svoju konačnu formu, ni kada su ustavne odredbe u Vojvodini bile definisane.
Sve ono što se kao posledica ovoga dešava je samo posledica koja se mogla izbeći, ali to je naša realnost Srbije, u kojoj nije bilo volje da se na ovaj način pristupi ovom problemu, nego na neki drugi.