Piše: Vidka Atanasova
Krajnje desna stranka Preporod ponovno se zalaže da Bugarska donese zakon o kažnjavanju svakoga ko je primio bilo kakvu finansijsku podršku iz inostranstva, slično zakonu o "stranim agentima" u Rusiji koji je preslikan drugdje usred negodovanja da su takvi zakoni usmjereni za ućutkivanje kritičara, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RSE) na engleskom jeziku.
Međutim, čini se da je barem nekoliko istaknutih članova Preporoda, uključujući suprugu lidera stranke Kostadina Kostadinova, imalo koristi od programa finansiranih iz inostranstva koje sada osuđuju.
Ruski restriktivni zakon o "stranim agentima", uveden 2012. i od tada pooštren, služio je kao obrazac za druge vlade koje nastoje ućutkati kritičare, kažu posmatrači. Ranije ove godine, vlada Gruzije je progurala svoju verziju zakona o "stranom agentu" kroz parlament, uprkos višesedmičnim uličnim protestima.
U decembru 2023. godine, mađarski parlament usvojio je zakon o "zaštiti nacionalnog suvereniteta", nacrt zakona za koji se zalagao mađarski nacionalistički premijer Viktor Orban za koji kritičari kažu da je sličan ruskom zakonu.
Cilj Preporoda usmjeren je na nevladine organizacije i pojedince koji primaju bilo kakva sredstva iz inostranstva i dolazi nakon nedavnog zakonodavnog uspjeha koji je šokirao veći dio civilnog društva u zemlji. Stranka krajnje desnice, koja često podcrtava prokremljovske narative i zahtijeva da Bugarska izađe iz NATO-a, predvodila je napore u bugarskoj Narodnoj skupštini, jednodomnom parlamentu zemlje, da se donese kontroverzni zakon o zabrani "gej propagande" u školama, uprkos uličnim protestima u zemlji i kritikama u inostranstvu.
Pročitajte i ovo: Gej učitelj u Bugarskoj brine zbog zakona protiv 'LGBT propagande'Ovo nije prvi put da Preporod, koji je gurao dezinformacije protiv vakcine tokom pandemije COVID-19, zauzima stav o stranom finansiranju. Stranka je 2022. godine predložila blažu verziju zakona koja bi ciljala samo na novinare koji primaju bilo kakva strana sredstva.
Taj zakonodavni napor odbijen je u parlamentu nakon talasa kritika, uključujući i kritike međunarodnih medijskih organizacija.
Preporod, međutim, nije odvratio, već je pokušao da progura zakon, ponovo bezuspješno, godinu dana kasnije.
Sada, možda podstaknut nedavnom parlamentarnom pobjedom koja se tiče LGBT populacija i koja je usvojena uz pomoć nekih pro-EU stranaka, pokušava ponovo.
Posljednji predloženi zakon o "stranim agentima" zahtijevao bi od organizacija, umjetnika, novinara ili blogera koji primaju strana sredstva da se registruju kao "strani agenti" i zabranjuje im da rade na državnim univerzitetima, komentarišu političke događaje ili učestvuju u projektima koje finansira vlada.
Prijedlog zakona nije uvršten u skupštinu od 240 poslanika, ali su o njemu raspravljala dva skupštinska odbora.
'Prljavi novac'
Ognjen Minčev, bugarski politikolog, napisao je na Facebooku da Preporod pokušava prikazati strane grantove kao "prljav novac".
Jedan od najglasnijih zagovornika predloženog zakona je Kosta Stojanov, poslanik Preporoda i predsjednik skupštinskog Odbora za djecu, omladinu i sport, jednog od odbora koji je raspravljao o predloženom zakonu.
Međutim, i sam Stojanov je imao koristi od velikodušnosti stranih donatora.
Bugarski poslanik Kosta Stojanov
Prema njegovoj biografiji, dostupnoj na sajtu stranke, Stojanov je od januara 2018. do oktobra 2022. bio izvršni direktor lokalne nevladine organizacije u Dolnom Čifliku i Bjali, dva grada u crnomorskom primorskom regionu Varne. Za to vrijeme, nevladina organizacija je dobila novac od granta EU za infrastrukturne projekte zajednice.
Do 2018. godine, Stojanov je bio član udruženja opština za upravljanje fondovima Evropske unije (EU). Još uvijek je aktivan u procjeni bugarskih projekata za programe EU.
Još jedan poslanik iz Preporoda, Angel Jančev, također je tokom svoje karijere imao koristi od programa finansiranih iz inostranstva.
Jančev se bunio protiv dvije obrazovne fondacije u Bugarskoj koje primaju američka sredstva, rekavši da one krše obrazovni sistem zemlje i njegove "vrijednosti". Jančev je također bio jedan od najglasnijih zagovornika zakona protiv LGBT-a u školama.
Jančev je i sam bivši pedagog. Bio je nastavnik istorije prije nego što je kasnije radio kao direktor srednje škole u Velikom Trnovu, gradu u centralnoj Bugarskoj.
Tokom perioda kada je radio kao direktor, dva puta je imao koristi od programa koje je finansirala Fondacija Amerika za Bugarsku, koja je, prema njenoj web stranici, "nezavisna, nestranačka i nepolitička američka fondacija" za dodjelu grantova koja radi u partnerstvu s Bugarima na jačanju privatnog sektora i srodnih demokratskih institucija.
Jančev je 2015. učestvovao u radionici obuke o vođenju škola i metodama podučavanja s vodećim američkim stručnjacima.
Supruga lidera PreporodaVelina Kostadinova je u odboru obrazovne nevladine organizacije u Varni, koja je dobila grantove od stranih finansijera i partner je Soroševog instituta za otvoreno društvo, kao i desetina drugih stranih partnera.