Priče sa Palića kroz slike

Na Paliću je počela rekonstrukcija Vodotornja, jednog od simbola ovog turističkog mesta, za koji je zamišljeno da u budućnosti postane vidikovac sa kojeg će se pružati pogled na stoletni Veliki park i samo Palićko jezero. Zamisao arhitekata ove građevine je da posetilac uđe u Veliki park i turistički kompleks prolaskom kroz raskošno ukrašenu kapiju. Dizajniran je u stilu mađarske secesije, inspirisan elementima folklora: rukotvorinama, čipkom i vezom.

Od Vodotornja vodi put ravan kao strela prema Velikoj terasi, a oba objekta, delo su budimpeštanskog arhitektonskog dvojca koji je svoj potencijal dokazao u Subotici početkom 20. veka - Marcela Komora i Dežea Jakaba, projektanata jednog od graditeljskih čuda Srbije - Gradske kuće Subotica.

Velika terasa je glavno i najveće palićko zdanje. Izgrađena 1912. godine, služila je kao kur-salon, mesto za zabavu, sa višenamenskom balskom dvoranom, poslastičarnicom, restoranom, prodavnicama i dve velike terase. Postoji zanimljiva priča, da je nakon londonskog, drugi u svetu teniski meč u zatvorenom prostoru održan baš u balskoj dvorani Velike terase. Danas je Velika terasa Kongresni centar koji je ukrašen najlepšim secesijskim detaljima.

Put nas dalje vodi do Muzičkog paviljona. Ovaj jednostavan objekat nalazi se na prostoru između Velike terase i obale. Tokom svog postojanja od sto godina zadržao je originalan oblik i funkciju. Svako jutro i popodne tu su se održavali mali promenadni koncerti. Tu su svirali poznati muzičari iz Subotice ili drugih krajeva Ugarske i ulepšavali turistima šetnju palićkim parkom i obalom. Ta funkcija je obnovljena pre tri godine, tako da se nastupi organizuju svake subote tokom leta, s početkom u 18 časova.

Dalje od Velike terase, na samoj obali, nalazi se neskrivena lepote secesije čiji je zadatak bio da skriva kupačice od ljubopitljivih pogleda muških kupača, još jedno remek-delo Jakaba i Komora – Ženski štrand. Jedinstveno kupalište podignuto je 1909. godine, po ugledu na sojenice, na drvenim stubovima na vodi i bilo je namenjeno isključivo damama, a u skladu s tom funkcijom je i dizajnirana, tako da sa svih strana zaklanja pogled na kupačice.

Turističku funkciju Palića kao mondenskog letovališta Austro-ugarske upotpunila su dva hotela, koji se nalaze na gotovo istovetnoj udaljenosti od Velike terase, s njene leve i desne strane, u gotovo savršenoj simetriji. Hotel „Park“ izgrađen je davne 1860. godine u stilu neoklasicizma.

Dok je sa druge strane Velike terase ušuškan Hotel „Jezero“, izgrađen 1903. godine po ugledu na Hotel Park. Oba objekta su evidentirana kao kulturno-istorijski spomenici.

Secesiju u Subotici i Paliću karakteriše upotreba specijalne keramike iz fabrike Žolnai u Pečuju, u Mađarskoj. Tako su jedne od simbola Palića, pored ostalih objekata, i Palićke vaze. Dve velike plave vaze sa likom Vodenog boga koje stoje ispred pomenuta dva hotela u Velikom parku, stigle su 1910. godine kao poklon vlasnika „Žolnai“-ja Paliću i Subotici. Prema istraživanjima arhitekata, Plave vaze, kako ih još zovu, projektovane su za centralni gradski park Beča. Danas ih u Beču više nema, ali kod nas još traju.

Sve pobrojano čini celinu zvanu Veliki park. Pred obnovu Kupališta, 1911. park je rekonstruisan u baroknom stilu, što znači da su staze bile istih dimenzija, a žbunje šišano tako da ima okrugli ili kupasti oblik – što su odlike ovog stila. Park je uvek bio negovan, doterivan i proširivan. Tako je i danas.

Park je projektovan 1840. godine, po ugledu na engleske vrtove. Tada su posađeni bagrem i kanadska topola, a danas se ovde nalazi čak 85 vrsta raznog rastinja. Prostire se na oko 19 hektara i stvara jedinstvenu kombinaciju prirodnog okruženja i arhitektonskog nasleđa.

"Palić ima starih vila koje u jako lošem stanju nažalost, i prodaju se za ogromne cifre, kao što je 'Titova' vila, koji bi mogao da bude i muzej, galerija ili restoran. Ista situacija je i sa Sovinom kulom. Sve se sporo dešava. Kada su u pitanju vredni objekti poput Velike terase, Vodotornja, i drugih zaštićenih objekata, ima potencijala da sve to bude mnogo bolje jer je reč o jedinstvenoj arhitekturi i zaštitnom znaku Palića građenom u stilu secesije, ali je za sada sve nedovoljno iskorišćeno. Meni ovi objekti puno znače jer Palić bez njih nije Palić, i to je ono što privlači turiste da provedu dan, dva ovde", kaže za RSE Palićanka, Ivana Šponja.

"Za Vodotoranj smatram da treba da se renovira jer je to simbol Palića, imamo ga na turističkim magnetima, razglednicama. Svakako da treba očuvati secesiju na Paliću ali i u Subotici jer to je ono po čemu smo poznati, priznati i jedino što je ostalo od kulturnog nasleđa koje se najviše pominje. Plašim se da ako se i to prestane negovati, nestaćemo kao grad na kulturnoj mapi", priča za RSE Subotičanin, Slobodan Gabrić.