Na severnom bedemu tvrđave koja se nalazi u centru Novog Pazara arheolozi su u okviru poslednjih istraživanja pronašli zindan (zatvor) i temelje kasarne izgrađene u drugoj polovini 19. veka.
Ovo je nastavak prošlogodišnjih istraživanja koja realizuje lokalni muzej Ras, a tokom kojih su otkriveni zidovi šestougaone kule Džephane, objekta za čuvanje municije, ostaci baruthane, kao i zidovi koji su štitili ovu kulu.
Arheolog Vladan Vidosavljević kaže da su tokom ovogodišnjih istraživanja pronašli zidove, za koje još uvek nisu utvrdili u kakvoj su vezi sa zindanom.
“Najverovatnije se radi o potpuno nezavisnoj građevini, preko koje je kasnije podignut zindan i preliminarno samo možemo reći da je stradala u požaru“, rekao je za Radio Slobodna Evropa (RSE) Vidosavljević.
Arheolog Vladan Vidosavljević (na fotografiji) kaže da su tokom ovogodišnjih istraživanja pronašli zidove, za koje još uvek nisu utvrdili u kakvoj su vezi sa zindanom
U koje vreme je podignuta i u koje vreme je stradala u tom požaru, dodao je on, u ovom trenutku ne može se precizirati.
“Ovogodišnja iskopavanja su nam takođe i potvrdila da je severna tabija nastala kako bi se celokupan teren na ovom prostoru značajno podigao u visinu i na neki način veštački napravila uzvišica, odnosno da bi njegova odbrambena funkcija dobila na većem značaju", rekao je Vidosavljević.
Nova destinacija u turističkoj ponudi
On je istakao da je ovo istraživanje od izuzetnog značaja, jer je ovaj deo Srbije dobio još jednu destinaciju kao turističku ponudu.
"Srbija je inače ovaj prostor prepoznala kao spomeničko nasleđe od izuzetnog značaja i kao takvo ga je i stavila pod svoju zaštitu, a ovim istraživanjima mi zapravo samo doprinosimo na još većem značaju. Sa druge strane, postoje mnoge nepoznanice koje bi nam dalja arheološka istraživanja razjasnila. Mislim da je istočni deo severne tabije u potpuno drugačijem obliku korišćen i pre izgradnje njenih zidova, što zapravo i ovi zidovi pored zindana i pokazuju", smatra Vidosavljević.
Srbija je inače ovaj prostor prepoznala kao spomeničko nasleđe od izuzetnog značaja, kaže Vidosavljević (na fotografiji detalj sa arheološkog nalazišta)
Tokom nedavnih istraživanja, koja obavljaju arheolozi iz Srbije i Bosne i Hercegovine, u podnožju zgrade današnje gradske biblioteke otkriveni su temelji kasarne iz perioda osmanskog sultana Abdul Aziza iz 1861. godine.
Prikaz istorije
Arheolog Mustafa Baltić kaže kako sve ovo što su otkrili ove i prošle godine na neki način menja istoriju Novog Pazara
Arheolog Mustafa Balitić, čija je specijalnost osmanska arheologija, kaže za RSE da je ovogodišnje istraživanje omogućilo da se jasno vide faze izgradnje poslednjeg bedema.
"Mi tačno vidimo prepravke, vidimo napade na Novi Pazar, vidimo faze izgradnje. Prema ovome vidite i situaciju u samoj zemlji, onoliko koliko je bosanski vilajet i osmansko carstvo bilo moćno tako se i zidalo. Vidite faze kada je sve detaljno, jako čvrsto i solidno zidano, do onih momenata kada vidite da je samo prepravljano i krpljeno", priča Baltić.
Arheolog Mustafa Balitić kaže da je ovogodišnje istraživanje omogućilo da se jasno vide faze izgradnje poslednjeg bedema (na fotografiji detalj sa arheološkog nalazišta).
On dodaje da sve ovo što su otkrili ove i prošle godine na neki način menja istoriju Novog Pazara i da u narednom periodu treba sanirati oštećenja i rekonstruisati kulu Džephanu i ceo prostor.
"Za početak ovo treba zaštiti od predstojeće zime, a onda početi sa revitalizacijom i rekonstrukcijom. Ovo treba da bude dostupno svima, jer ovakvih građevina ima svugde, ali specifičnost ovog prostora je što ovde imate istoriju jednog grada od njegovog nastanka do danas. Ovaj grad živi na istom prostoru gde je i osnovan, a to je zaista retkost", tvrdi Baltić.
Prema ovome vidite i situaciju u samoj zemlji, onoliko koliko je bosanski vilajet i osmansko carstvo bilo moćno tako se i zidalo. Vidite faze kada je sve detaljno, jako čvrsto i solidno zidano, do onih momenata kada vidite da je samo prepravljano i krpljeno, kaže arheolog Baltić (na fotografiji detalj sa arheološkog nalazišta)
Kula iz 17. veka
Kula Džephana, koja se nalazi na brojnim starim fotografijama Novog Pazara sa početka prošlog veka, a čiji su ostaci pronađeni prošle godine, je na osnovu onoga što su do sada pronašli arheolozi izgrađena početkom 17. veka, a ne kako se do sada smatralo, na osnovu pisanih dokumenata, u 18. veku.
Kula Džephana u Novom Pazaru
Prilikom čišćenja zidova kule 2019. godine pronađen je novčić koji pripada kovanju ugarskog vladara Matijasa II iz 1618. godine.
Iz novopazarskog muzeja najavljuju skorašnje publikovanje brošure u kojoj će fotografijama, skicama i ilustracijama predstaviti sve ono što je pronađeno do sada.
Ovo je prvo ozbiljnije istraživanje osmanske arheologije u Novom Pazaru, a samim tim i tvrđave, u kojoj je danas gradski park, a koja je pod zaštitom je Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja.
Istraživanja finansira Ministarstvo kulture i informisanja i grad Novi Pazar, a uz odobrenje Republičkog zavoda za zaštitu spomenika.