Dok mnoge evropske zemlje nastoje što prije prekinuti svoju zavisnost o ruskim energentima, kao odgovor na invaziju Moskve na Ukrajinu, Litvanija je u potpunosti prekinula uvoz ruskog gasa što ima geopolitički značaj u postavljanju presedana za Evropsku uniju (EU) ali i predstavlja prekretnicu u postizanju energetske nezavisnosti te bivše sovjetske republike, pišu svjetski mediji.
Prva zemlja u Evropi
Odlukom da od početka aprila više neće uvoziti ruski gas, Litvanija je postala prva zemlja u Evropi koja je obezbijedila svoju nezavisnost od ruskog snabdijevanja tim energentom, ukazuje Rojters (Reuters).
Sav prirodni gas za domaću potrošnju Litvanije uvoziće se preko terminala za uvoz tečnog prirodnog gasa (LNG) u luci Klaipeda, navodi se u saopštenju litvanskog ministarstva energetike 2. aprila.
"Od ovog mjeseca pa nadalje – nema više ruskog gasa u Litvaniji", napisao je u subotu litvanski predsjednik Gitanas Nauseda na Tviteru (Twitter), naglasivši da zemlja prekida "energetske veze sa agresorom", dodajući da "ako mi to možemo, to može i ostatak Evrope".
LNG terminal u Klaipedi, nazvan Nezavisnost, otvoren je 2014. kako bi se, dodaje Rojters, okončao monopol ruskog snabdijevanja gasom koji je tadašnja predsjednica Dalija Gribauskajte (Dalia Grybauskaite) nazvala "egzistencijalnom prijetnjom" zemlji.
Međutim, Litvanija nije prekinula tranzit ruskog gasa ka ruskoj eksklavi Kalinjingrad. Sajt litvanske gasne mreže pokazao je u subotu uvečer otprilike istu količinu gasa koja ulazi iz Bjelorusije kao što se izvozi u Kalinjingrad.
Energetska politika i pravovremene odluke
Potpuni prekid uvoza gasa iz Rusije u Litvaniju predstavlja prekretnicu u postizanju energetske nezavisnosti u bivšoj sovjetskoj republici od 2,8 miliona stanovnika, piše Asošiejtid pres (Associated Press).
Prema riječima litvanskog ministra energetike Dajniusa Krejvisa (Dainius Kreivys), nezavisnost njegove zemlje od ruskog gasa, rezultat je "višegodišnje koherentne energetske politike i pravovremenih infrastrukturnih odluka".
U 2015. godini, skoro 100 odsto gasa Litvanije dolazilo je od uvoza gasa iz Rusije, ali situacija se drastično promijenila tokom proteklih godina nakon što je zemlja izgradila priobalni terminal u gradu Klaipedi.
Prošle godine, dodaje AP, oko 26 odsto gasa u Litvaniji je poteklo od isporuka iz ruskog gasovoda, dok je 62 odsto stiglo preko LNG terminala u Klaipedi, a preostalih 12 odsto je uvezeno iz skladišta gasa u susjednoj Letoniji.
Baltički susjedi Letonija i Estonija također su u velikoj mjeri zavisni od ruskog gasa, ali je operater skladišta prirodnog gasa Letonije rekao da nijedna od tri baltičke države nije uvozila ruski gas od 2. aprila.
'Otrovni ruski gas'
Tri baltičke države bile su među najglasnijim u pozivanju EU da prekine zavisnost svojih članica o ruskoj nafti i gasu, ističe Fajnenšl tajms (The Financial Times) dodajući da pojedine evropske zemlje i dalje plaćaju Moskvi za naftu čak i nakon njene invazije na Ukrajinu.
"Od sada . . . Litvanija neće trošiti ni kubni centimetar otrovnog ruskog gasa”, napisala je u nedjelju na Tviteru Ingrida Simonjet (Simonyte), premijerka Litvanije, dok je predsjenik Nauseda prošle sedmice poručio drugim evropskim zemljama da prestanu kupovati rusku naftu i gas "jer režim Kremlja tim novcem finansira uništavanje ukrajinskih gradova i napade na mirne civile".
Da je ruski gas također prestao doticati u Estoniju i Letoniju početkom mjeseca, potvrdio je tokom vikenda čelnik letonskog operatera za skladištenje prirodnog gasa, Koneksus Baltik grid (Conexus Baltic Grid).
Uldis Baris (Bariss), predsjedavajući Koneksusa, izjavio je da je trenutno u skladištu neuobičajeno velika količina gasa - gotovo ekvivalentna cjelokupnim potrebama Letonije za zimsko razdoblje - ali da Baltik treba brzo izgraditi drugi LNG terminal kako bi u potpunosti prekinuo svoju zavisnost o ruskom gasu.
Baltičke zemlje se, kako ističe londonski list, također pokušavaju odviknuti od drugih oblika ruske energije i namjeravaju da do 2025. sinhronizuju svoje električne mreže s ostatkom Evrope, a ne s Moskvom i Bjelorusijom. Mrežni operateri Danske, Finske, Norveške i Švedske obećali su prošle sedmice da pomoći Baltiku ako im Rusija iznenada prestane izvoziti električnu energiju.
Simboličan korak
Iako je malo vjerovatno da će gubitak Litvanije kao kupca značajno naštetiti ruskoj državnoj energetskoj grupi Gazpromu, taj potez ima geopolitičko značaj u postavljanju presedana za EU, ukazuje Njujork tajms (The New York Times).
“Mislim da je to simboličan korak Litvanije, koja je dugo pokušavala biti izvidnici smanjenja i potencijalnog eliminisanja svoje zavisnosti o ruskom gasu”, rekla je Katja Jafimova (Yafimava), viša naučna saradnica na Oksfordskom institutu za energetske studije.
Dodala je da Njemačka, Francuska i Italija ne mogu lako napraviti sličan potez jer se oslanjaju na mnogo veće količine ruskog gasa i vezane su dugoročnim ugovorima.
Prije ruske invazije na Ukrajinu, EU je tražila načine da smanji svoju zavisnost o ruskim fosilnim gorivima, uključujući ugalj i naftu, ali posebno gas. Gotovo 40 odsto ukupnog prirodnog gasa EU dolazilo je iz Rusije. Međutim, naglašava list, otkako je Moskva 24. februara krenula tenkovima u Ukrajinu, zemlje članice aktivnije traže načine da smanje svoje potrebe za gasom.
Iako su evropski lideri odbili ideju plaćanja isporuke gasa u rubljama, kako je zatražio ruski predsjednik Vladimir Putin prošle sedmice zaprijetivši da će u suprotnom prekinuti isporuku gasa, ostalo je, kako ističe Njujork tajms, nejasno kako bi se zastoj mogao riješiti – posebno u Njemačkoj i Italiji koje u velikoj mjeri zavise o ruskom gasu.
Ipak, Njemačka je nedavno osigurala partnerstvo za isporuku gasa sa Sjedinjenim Državama i drugim energetski bogatim zemljama dok je, dodaje list, predsjednik Ukrajine Volodimir Zelenski pozvao Katar i druge proizvođače da povećaju izvoz gasa u Evropu kao dio napora za smanjenjem oslanjanja kontinenta na ruska fosilna goriva.