Šezdesetjednogodišnji Nebojša iz Banjaluke (puno ime je poznato redakciji) liječio se na COVID odjeljenju Univerzitetsko kliničkog centra Republike Srpske (UKC RS) ukupno 21 dan u maju ove godine.

Korona virusom zarazio se sasvim slučajno i, kako priča za Radio Slobodna Evropa (RSE), nije očekivao da će se stanje pogoršati toliko da će se morati liječiti na COVID odjeljenju UKC-a u Banjaluci.

U svjedočenju o liječenju na petom spratu banjalučkog UKC-a, gdje se tada dok se liječio nalazilo COVID odjeljenje, kaže kako se, između ostalog, čudio što se prozori ne mogu širom otvoriti.

„Ja sam se čudio zato što su prozori na kip otvoreni, što, Bože, ne mogu otvoriti širom prozore, kad kažu 'da ne bi ko skočio'. Pucaju ljudi vjerovatno psihički. Imaš raznih ljudi, bilo ih je koji jauču i koji su optimisti. Nekome to teško pada, a neko to shvata olako“, kaže Nebojša.

Peti sprat UKC-a, na kojem se i sada nalazi COVID odjeljenje, u žiži je javnosti, nakon što je sa njega skočila pacijentica A.H. u noći sa 3. na 4. oktobar.

Šefica COVID odjeljenja UKC RS Renata Tamburić, u izjavi novinarima 4. oktobra, navela je da je pacijentica bila teško bolesna, u tercijarnoj fazi karcinoma. Pri tome je bolovala i od obostrane upale pluća kao posljedica bolesti COVID-19.

Tamburić je rekla da se u toku noći pogoršalo zdravstveno stanje pacijentice, „te da se nemili događaj desio iz prostorije koju koristi osoblje, a u kojem prozori nisu zaštićeni“. Tamburić tvrdi i da je sa pacijenticom stalno u kontaktu bilo 12 ljekara i oko 30 medicinskih tehničara.

Hronologija šest samoubistava

Radi se o šestom samoubistvu u prvih deset mjeseci ove godine u toj zdravstvenoj ustanovi, a drugom u posljednjih deset dana, prema podacima koje je RSE prikupio iz zvaničnih saopštenja UKC-a.

Prvo samoubistvo dogodilo se 12. aprila, prema saopštenju UKC-a, kada je pacijentkinja V.K, koja je bila smještena na dijelu COVID odjeljenja koje se tada nalazilo na trećem spratu Centralnog medicinskog bloka UKC Republike Srpske, izvršila samoubistvo skočivši sa prozora svoje bolesničke sobe.

Samo sedam dana kasnije, 19. aprila ubio se pacijent tako što je skočio sa šestog sprata UKC RS. Tada je saopšteno iz UKC da je pacijent bio hospitalizovan u dijelu COVID odjeljenja koje je bilo na šestom spratu Centralnog medicinskog bloka UKC, te da je tokom hospitalizacije bio svjestan, orijentisan i komunikativan, a od ranije je bio pod nadzorom psihijatra.

Treće samoubistvo se desilo 3. maja, kada je sedamdesetosmogodišnji O.S. skočio s petog sprata te zdravstvene ustanove. Iz UKC-a RS tada je saopšteno da se pacijent nalazio na liječenju u Klinici za torokalnu hirurgiju, ali da je prethodno od 6. do 16. aprila bio liječen zbog COVID pneumonije.

Četvrto samoubistvo nije bilo na COVID odjeljenju i dogodilo se 23. maja u Klinici za psihijatriju UKC RS, kada se pacijent objesio u toaletu Klinike. Iz UKC nisu saopšteni detalji u vezi ovog samoubistva.

Pretposljednje, peto samoubistvo od 24. septembra ponovo je zabilježeno na COVID odjeljenju, ovaj put u Klinici za infektivne bolesti UKC-a RS, kada je sedamdesetpetogodišnji S.N. skočio sa prvog sprata COVID odjeljenja te klinike koja se nalazi izvan glavne kliničke zgrade.

Šesto je bilo slučaj u kojem je pacijentica A.H. skočila sa prozora u noći sa 3. na 4. oktobar.

Iz UKC RS nisu odgovorili na direktan upit RSE o kompletnim podacima koliko je, među slučajevima samoubistava, pacijenata sa COVID odjela, te koliko je od njih imalo i terapiju kiseonikom. Takođe nisu odgovorili ni na upit kakve mjere se preduzimaju da bi se spriječili mogući novi slučajevi samoubistava.

Prema podatku od 6. oktobra trenutno se na COVID odjeljenju UKC-a nalazi 292 pacijenata, od čega 31 na respiratoru.

Kakvi su uslovi liječenja na COVID odjelu UKC RS?

O samim uslovima liječenja na COVID odjelu, sada već bivši pacijent Nebojša ima samo riječi hvale.

„Ja sam imao utisak kao da sam u zapadnoj bolnici, toliko je to bilo uštimano fino. Svi su bili susretljivi“, navodi.

Iako je, kako kaže, psihički dobro podnio liječenje i terapiju kiseonikom, navodi kako je primijetio i osobe koje su ispoljavale psihičke probleme tokom liječenja.

„Vidio sam jednu ženu, hoda tamo, pa ne zna naći svoju sobu. Hoda po onom hodniku, hodnik na petom spratu je baš dugačak. Hoda žena, baš vidim da nije sa glavom najbolja, onako unezvijerena, ne može naći put do svoje sobe, danima tako. Ljudi se različito ponašaju u tim psihotičnim situacijama“, priča Nebojša, koji se 21 dan u maju ove godine liječio od posljedica COVID-a.

No, pacijenti su se susretali i sa nekim dramatičnim scenama na odjelu.

„Preko puta mene su ostavljali mrtve, pa sam viđao. Ja gledam kakve su ono kese, kese tamo neke ostavljaju. Kaže 'to su umrli'. Za osam dana, sedam ljudi je umrlo. Osmi dan još osam umrlo, znači ukupno petnaest ljudi je umrlo. Ja sam bio prvo na petom, pa na četvrtom spratu“, kaže Nebojša i dodaje da na njega to nije psihički uticalo, jer je, kao učesnik rata, dva puta bio ranjavan.

Nebojša nije mogao da potvrdi da li ga je tokom liječenja posjetio psiholog ili psihijatar, iako je naveo da je imao uredne ljekarske vizite.

Najviše samoubistava sa petog sprata UKC RS

Iz Sindikata doktora medicine RS upozoravaju da bi moralo da se posebno istraži to što se najviše samoubistava na UKC-a dogodilo sa petog sprata, gdje se nalazi COVID odjeljenje.

„Ni u jednoj zdravstvenoj ustanovi u Bosni i Hercegovini (BiH), a i šire nema podataka da se nešto tako dešava. Mislim da je ovo alarmantno i vrijeme je da se uradi analiza zbog čega se to dešava i da sačuvamo živote ljudi, da se to više nikad ne desi“, rekao je za RSE predsjednik Sindikata doktora medicine RS Miodrag Femić.

Još nakon trećeg samoubistva koje se dogodilo u maju, iz Uprave UKC-a su saopštili da će „podesiti mehanizam za otvaranje prozora“, te da će instalirati i kamere kako bi se mogli spriječiti nova skakanja sa bolničke zgrade.

No, bivši ministar zdravlja RS Slobodan Stanić u izjavi za RSE navodi kako „tehničke mjere trebaju biti na posljednjem mjestu“.

„Potrebno je prilikom prijema pacijenata posebno voditi računa o psihološkom profilu pacijenata. Treba uraditi procjenu pacijenata koji bi mogli da izvrše takozvani 'sivi pokušaj samoubistva'. I sa takvim osobama bi se trebalo odnositi sa posebnom pažnjom u smislu da se onemogući izvršenje samoga djela“, navodi Stanić.

Dokazano je, kaže Stanić, da korona virus utiče i na psihološki status osobe zbog čega bi posebno trebalo o COVID pacijentima voditi računa. Još jedan problem je i manjak i izmorenost medicinskog osoblja koji rade sa COVID pacijentima.

„Sestrama i doktorima se preveliki broj soba i pacijenata stavlja na odgovornost, gdje je nemoguće vršiti opservaciju“, ističe Stanić.

Kako COVID-19 utiče na psihološko stanje pacijenata?

Amel Amidžić, neurolog u Opštoj bolnici „Primarijus dr. Abdulah Nakaš u Sarajevu, koji se bavi istraživanjem neurološke implikacije COVID-19, navodi da pacijenti koji imaju korona virus, mogu doživjeti oštećenja mozga.

„To su mikroembolije, mali moždani udari, a posljedično se razvijaju i psihičke dijagnoze, anksioznost, delirijum, itd. Mi imamo moždanih udara koliko god hoćete kod COVID-a. Imamo i nekih psihičkih poremećaja koji su vezani“, kaže Amidžić za RSE.

On dodaje da pacijenti koji su duže u intenzivnoj njezi imaju i težu kliničku sliku.

„Kad su rađene obdukcije, nađene su češće promjene na mozgu kod pacijenata koji su bili na respiratoru. Razumljivo i da je teža klinička slika, jer pluća su u disfunkciji i više se stvara tih manjih moždanih udara. Pacijenti koji imaju težu kliničku sliku su u generaliziranoj hipoksiji mozga, manjoj koncentraciji kisika koja je potrebna za normalan moždani protok“, navodi Amidžić.

Posljedica toga je, da se „neuroni oštećuju i što izaziva delirijum, anksioznost i nerazumijevanje“.

„Anksioznost je nešto najlakše šta smo mi viđali. To su neki hiperakutni delirijumi“, rekao je Amidžić.

Šta su iz UKC-a prethodno rekli o samoubistvima

Dok na upit RSE o samoubistvima nisu odgovorili, na konferenciji za medije 4. oktobra predstavnici UKC-a su istakli “kako su samoubistva nešto sa čime se suočavaju bolnice širom svijeta”.

“Svemu pristupamo profesionalno, pristupili smo i ovome. Ali mi ako imamo hiljadu i po pacijenata u kliničkom centru, ne možemo postaviti zdravstvenog radnika pored svakog pacijenta. Svaki dan su tu psiholozi, ljekari i sestre i posmatramo naše pacijente” rekao je direktor UKC-a RS Vlado Đajić novinarima u Banjaluci, 4. oktobra.

Dodao je da su zatvorili i prozore koji se sada otvaraju samo na kip.

“I da nije taj prozor otvoren tu negdje, gdje je zdravstveno osoblje, možda bi pacijent našao neki drugi način da izvrši samoubistvo”, naveo je Đajić.

Iz UKC-a naveli su još prije nekoliko mjeseci kako se ljekari bore, ne samo sa COVID-om, već i posljedicama COVID-19.

“Naši pacijenti oboljeli od COVID-19 se istovremeno bore i sa psihičkim posljedicama COVID-a (prema aktuelnim studijama: nesanicom - 42 odsto, poremećenom pažnjom ili koncentracijom - 38 odsto, anksioznošću - 36 odsto, problemima s pamćenjem - 34 odsto, depresivnim raspoloženjem - 33 odsto, zbunjenoću - 28 odsto i promijenjenom sviješću- 21 odsto)”, saopšteno je iz UKC-a RS u maju.

Od ostalih kliničkih centara u Bosni i Hercegovini tokom ove godine je zabilježeno samoubistvo početkom juna u Tuzli.