Piše: Reid Standish
Decenijama se debatuje o tome da li Peking aktivno izvozi svoj autoritarni sistem u inostranstvo, ali novi izvještaj zasnovan na gomili prethodno neispitanih vladinih dokumenata pokazuje kako Kina eksperimentiše sa širenjem svog modela na druge zemlje, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RSE) na engleskom jeziku.
Izvještaj, koji je 13. juna objavio analitički centar iz Vašingtona Atlantic Council, zasnovan je na 1.691 dokumentu iz kineskog Ministarstva trgovine koji su objavljeni onlajn tokom 2021. i 2022.
Podaci opisuju 795 vladinih programa sastavljenih od treninga i razmjena sa stranim zvaničnicima, koji su dizajnirani da promovišu ideje i prakse iz kineskog ekonomskog i političkog modela među zemljama istočne Evrope, kao i latinoameričkim, afričkim i azijskim zemljama takozvanog "Globalnog Juga".
"Ovo je stvarni dokaz koji podržava sve raširenije uvjerenje među stručnjacima," rekla je za Radio Slobodna Evropa Niva Jau, autorka izvještaja i saradnica u Globalnom Centru za Kinu pri Atlantic Councilu.
"Sada možemo da, kineskim riječima iz njihovih internih dokumenata, demonstriramo šta pokušavaju da urade".
Pročitajte i ovo: Ni govora o slobodi govora u medijskoj saradnji Kine i SrbijeKineski zvaničnici su više puta rekli da Peking ne izvozi svoj autoritarni sistem upravljanja.
Ipak, kolekcija vladinih dokumenata dokazuje da Kina pokušava da "proda" prednosti svog modela zvaničnicima širom Globalnog Juga, dok uporedo razvija nove inicijative i praktične programe kako bi ubrzala njihovo prihvatanje.
Kineski model
Komunistička partija Kine ima ekskluzivnu vlast više od 70 godina i vidjela je procvat svoje ekonomije posljednjih decenija koristeći model zasnovan na jednostranačkoj autoritarnoj političkoj vladavini u kombinaciji sa državnim kapitalističkim ekonomskim sistemom.
Stručnjaci smatraju da je promovisanje tog sistema drugim zemljama širom svijeta način da se izgradi politički blok sklon autoritarizmu koji bi mogao pomoći Pekingu da preoblikuje globalne institucije i uravnoteži zapadne pokušaje da izoluju Kinu ekonomskim sankcijama ili kritikama njenih praksi.
Mnogi dokumenti u izvještaju opisuju programe obuke u oblastima povezanim s trgovinom, poput smjernica za upravljanje lukama, usvajanja BeiDoua, kineskog odgovora na američki Globalni sistem pozicioniranja (GPS), i sektorima kao što su blokčejn i druge nove tehnologije.
Prva "super" stanica za klimatska i okolišna posmatranja izvan Kine počela je s radom u Tadžikistanu ranije u junu.
Pročitajte i ovo: Kineske kamere za nadzor šire se Istočnom Evropom, uprkos brigama o sigurnostiMeđutim, dokumenti takođe ulaze u druge oblasti koje tradicionalno nisu u nadležnosti Ministarstva trgovine.
Neki promovišu razmjene usmjerene na to kako lokalni analitički centri mogu pomoći u implementaciji Inicijative pojas i put (BRI), kineskog višemilijarderskog infrastrukturnog projekta.
Pojedini dokumenti "guraju" i kineske vladine politike kroz programe fokusirane na pitanja poput integracije etničkih manjina, upravljanja novim oblicima medija i obuke u kineskim praksama upravljanja prilagođenim savjetnicima predsjednika stranih vlada.
Sami programi su postavljeni putem bilateralnih sporazuma ili kroz multilateralne regionalne organizacije, vođene iz Kine, koje se fokusiraju na određene geografske regije i grupe zemalja koje dijele sličan jezik.
Na primjer, više dokumenata opisuje kurseve obuke za lokalne vladine lidere, predsjednike univerziteta i političke savjetnike "iz zemalja koje govore ruski," dok su drugi programi posebno dizajnirani za zvaničnike iz država članica Šangajske organizacije za saradnju, koja uključuje Kinu, Indiju, Iran, Kazahstan, Kirgistan, Pakistan, Rusiju, Tadžikistan i Uzbekistan.
Isječak iz dokumenta kineskog Ministarstva trgovine iz 2021. koji opisuje program razmjene i obuke za vladine čelnike iz "zemalja ruskog govornog područja".
Jau kaže da su ti programi dizajnirani da prodaju narativ Globalnom Jugu da je brzi ekonomski napredak koji je Kina doživjela u posljednje tri decenije direktan rezultat autoritarnog pristupa upravljanju.
"Dokumenti pokazuju da Kina izvozi ne samo praktično znanje za svoj ekonomski uspjeh već takođe širi ideju da taj uspjeh direktno proizlazi iz metoda upravljanja Komunističke partije," dodala je.
'Dimenzija prikupljanja obavještajnih podataka' i šire
Mnoge vlade širom svijeta promovišu praktične razmjene i obuke sa zvaničnicima iz stranih zemalja, ali dokumenti koje je analizirala Jau ističu se jer većina koristi birokratski vladin jezik da eksplicitno podrži nedemokratski pristup pitanjima poput regulisanja nacionalnih medija, upravljanja pravnim poslovima i kontrolisanja protoka informacija na internetu.
Druga dimenzija koju dokumentuje Jauin izvještaj je da se mnogi programi, posebno oni usmjereni na vladine zvaničnike, prave da "služe u svrhe prikupljanja obavještajnih podataka" i da zahtijevaju "da svaki učesnik podnese izvještaje koji detaljno opisuju njihove prethodne razmjene i angažmane između njih i drugih stranih zemalja u specifičnom području saradnje vezanom za temu obuke".
- Preko ekonomske zavisnosti od Kine do političkog uticaja u Sjevernoj Makedoniji
- Zašto su Si Đinpingu bitni Srbija i Mađarska?
Jau kaže da taj zahtjev programa služi višestrukim ciljevima pružajući prvo važan tok podataka o stranim vladinim zvaničnicima.
Dodaje, međutim, da može služiti kao način da se procijeni otvorenost svakog pojedinog zvaničnika prema stavovima i politikama koje se zagovaraju tokom razmjene.
"To može omogućiti [kineskoj strani] da odluči da li se ta osoba može razviti kao svojevrsni posrednik za dalju saradnju s Kinom i njihovom zemljom," rekla je.
Kineski programi razmjene i obuke sa stranim vladama postoje decenijama pod nadležnošću Međunarodnog odjeljenja za vezu, agencije pod Centralnim komitetom Komunističke partije Kine, čija je osnovna funkcija diplomatska veza između partija.
Kineski predsjednik Si Đinping sa uzbekistanskim predsjednikom Shavkat Mirziyoev na aerodromu u Samarkandu u septembru 2022.
Ali dok je Međunarodno odjeljenje za vezu tradicionalno bilo zaduženo za angažman sa zemljama sa jednostranačkom vladavinom ili sličnim komunističkim strukturama, posljednjih godina počelo je da vodi programe i razmjene bez obzira na orijentaciju političke partije. Nedavno su održali i sastanke sa zvaničnicima na najvišem nivou iz zemalja kao što su Kazahstan i Srbija.
Izvještaj ističe kako su i drugi dijelovi kineske vlade takođe počeli da pokreću slične vrste razmjena. Pored Ministarstva trgovine, najmanje deset kineskih ministarstava i odjeljenja je održalo programe obuke za strane vladine zvaničnike u posljednje tri godine, prema istraživanju Jau.
S obzirom na novo-ispitane dokumente i druge dokaze, Jau kaže da postaje jasno da Peking pokušava da izvozi aspekte svog političkog modela u inostranstvo. Manje je jasno, dodaje, koliki uticaj takvi napori imaju širom svijeta.
"U ovim dokumentima možemo vidjeti namjeru onoga što Peking želi da postigne," rekla je Jau.
"Možda je još prerano da se efekti osjete, ali ovi programi su značajno povećani od kasnih 2010-ih i uključuju hiljade zvaničnika iz cijelog Globalnog Juga."