Studenti na prestižnom turskom univerzitetu više od mjesec dana protestuju zbog političkog miješanja u rad univerziteta, čime je generacija koja će imati važan glas na sljedećim izborima u Turskoj iznijela neke od najglasnijih optužbi protiv proširenja ovlaštenja predsjednika Redžepa Tajipa Erdoana (Recep Tayyip Erdogan), pišu svjetski mediji.
Predsjednički ukaz
Poslije više od mjesec dana protesta studenata na istanbulskom Univerzitetu Bosfor (Bogazici) zbog političkog uplitanja na univerzitet, Redžep Tajip Erdoan je pojačao svoj stav - dekretom o otvaranju novih fakulteta, piše Blumberg (Bloomberg).
Predsjednički ukaz objavljen u subotu, 6. februara, najavio je osnivanje fakulteta prava i komunikacija u trenutku kada studenti protestuju protiv imenovanja lojalnog rektora Meliha Bulua. Oba poteza, ocjenjuje Blumberg, nude vladi priliku da utiče na zapošljavanje na bivšem američkom univerzitetu, koje Erdoanove pristalice smatraju pretjerano prozapadnim.
"Vaš napor da naš univerzitet popunite vlastitim političkim militantima pokazatelj je političke krize u koju ste upali", napisala je grupa studenata Univerziteta Bosfor u otvorenom pismu predsjedniku. "To jeste legalno, ali nije legitimno."
Otvaranje fakulteta predsjedničkim ukazom neobično je, ukazuje Blumberg naglasivši kako se novi fakulteti obično otvaraju na zahtjev univerziteta nakon savjetovanja s Vijećem visokog obrazovanja.
Mirni protesti započeli su u januaru među osobljem, studentima i bivšim studentima koji žele da se rektor bira umjesto da bude imenovan, ali Erdoan je optužio demonstrante za terorizam i povezao ih sa širim izazovima svoje vladavine, spomenuvši i proteste u parku Gezi 2013. godine.
Povezanost s teroristima
Policija je privela stotine demonstranata na Bosforskom univerzitetu, ali i drugim mjestima gdje su se u proteklih mjesec dana odvijali protesti u znak solidarnosti s onima koji se protive imenovanju rektora koji je povezan s Erdoanovom vladajućom partijom, piše Asošiejtid pres (The Associated Press) ističući da je većina privedenih kasnije puštena.
Najviši vladini zvaničnici kazali su da terorističke grupe izazivaju proteste, a sam Erdoan je studente koji protestuju nazvao teroristima. Saopštenja iz kancelarije guvernera Istanbula, dodaje AP, navode podatke o vezama pritvorenih demonstranata sa zabranjenim ljevičarskim i kurdskim militantnim grupama.
Erdoan je također izdvojio Ajšu Bura (Ayse Bugra), emeritus profesoricu na Bosforskom univerzitetu koja je udata za turskog filantropa i čelnika civilnog društva Osmana Kavale, koji je u zatvoru više od tri godine pod optužbom za špijunažu i pokušaj rušenja vlade.
U petak (5. februar), nakon što je istanbulski sud odlučio da Kavala ostaje u zatvoru, Erdoan je, naglašava Asošiejtid pres, rekao da je "njegova supruga među provokatorima na Univerzitetu Bosfor", na što su reagovali njeni studenti, kojima je Bura predavala tokom četiri decenije, rekavši da lični i zlonamjerni napadi na nju moraju prestati.
Istovremeno, dodaje AP, zvaničnici Sjedinjenih Država, Ujedinjenih naroda i Evropske unije kritikovali su tursko postupanje s protestima, ističući niz homofobnih komentara koje su dali Erdoan i drugi zvaničnici osuđujući demonstracije.
Promjene nakon pokušaja puča
Imenovanje akademika povezanog sa vladajućom partijom za rektora Bosforskog univerziteta, jedne od najkonkurentnijih škola u zemlji i bastiona liberalnih ideja dovelo je do višesedmičnih demonstracija, hapšenja i nekih od najglasnijih optužbi protiv ekspanzivnih ovlasti turskog predsjednika, napisao je Vašington post (The Washington Post).
Mirni protesti na istanbulskom univerzitetu naišli su na silu, te su pored pretresa domova i pritvaranja studenata, vladini zvaničnici podstakli polarizirajući i toksični kulturni rat ciljajući LGBTQ studente kao inicijatore nemira i devijante koji krše turske vrijednosti. Njihova žestina, ukazuje list, sugerisala je uzbunu vlasti zbog sve veće podrške demonstracijama, uključujući opozicione stranke i studente s drugih univerziteta. Stanovnici nekih četvrti u Istanbulu noću su lupali loncima i tavama u znak solidarnosti s protestima, dodaje list.
Kriza je, ocjenjuje Vašington post, usmjerila pažnju na Erdoanovo rukovođenje državnim institucijama nakon pokušaja puča prije gotovo pet godina nakon kojeg je, između ostalog, izdao hitni dekret kojim se ovlast za odabir rektora sa univerziteta prenijela u predsjednikovu kancelariju. Drugim dekretom naređeno je otpuštanje više od 1.000 profesora s desetaka univerziteta, što je bio dio masovne vladine čistke osumnjičenih neprijatelja u državnim institucijama ali koji je, prema kritičarima, ukazivao na Erdoanove ubrzane napore da preuzme veće ovlasti.
Erdoan je, dodaje vašingtonski list, 2017. prevladao na referendumu koji je promijenio turski sistem vlasti iz parlamentarnog u predsjednički i dodijelio turskom čelniku uglavnom nekontrolisanu vlast nad polugama u državi. U godinama koje su uslijedile, Erdoan je proširivao doseg države na nekad nezavisne institucije, uključujući medije i profesionalna udruženja.
Vladine akcije od pokušaja državnog udara izazvale su proteste, ali malo koji su imali podršku kakva je viđena nakon imenovanja rektora prošlog mjeseca. Osim u Istanbulu, posljednjih dana održani su protesti u Ankari, glavnom gradu Turske i obalnom gradu Izmiru.
Budući glasači
Eskalirajući protesti zbog imenovanja rektora na prestižnom istanbulskom univerzitetu postali su neočekivani katalizator za razočaranu i nedovoljno zaposlenu tursku mladež koja bi mogla iskaliti svoje frustracije na vladu predsjednika Redžepa Tajipa Erdoana, napisao je britanski Gardijan (The Guardian) napominjući da je prošle sedmice u sukobima policije i demonstranata u Istanbulu i Ankari uhapšeno preko 300 ljudi, većinom studenata.
Odluku o imenovanju Meliha Bulua, koji je 2015. bio parlamentarni kandidat vladajuće Stranke pravde i razvoja (AKP) za rektora jedne od najcjenjenijih visokoškolskih ustanova u Turskoj kritičari tumače kao pokušaj vlade da se uvuče u jednu od posljednjih lijevih institucija u zemlji, ukazuje Gardijan dodajući da je Bulu prvi rektor izabran izvan univerzitetske zajednice od turskog vojnog puča 1980.
Iako su, naglašava Gardijan, nakon gotovo dvije decenije vladavine AKP-a mnoge starije generacije zahvalne Erdoanu na izgradnji cesta i bolnica i podizanju životnog standarda radničke klase, turska generacija Z (zet) nikada nije znala ništa drugo osim vladavine AKP-a, koju posljednjih godina definišu politička nestabilnost i ekonomska previranja.
Uprkos Erdoanovim pokušajima da odgoji ono što naziva "pobožnom generacijom", čini se da se mladi koji su bez posla okreću od religije i odbacuju njegovu viziju budućnosti Turske. Ljudi rođeni između sredine 1990-ih i početka 2010-ih čine 39 odsto stanovništva Turske od 82 miliona, a na sljedećim opštim izborima, zakazanim za 2023., biće oko pet miliona novih glasača - demografski pomak koji bi mogao imati političke implikacije jer se, ukazuje Gardijan, politički glasačka marža AKP-a i dalje se smanjuje.
Prema riječima direktora konsultantske kuće Istanbul Ekonomiks riserč (Economics Research) Džana Selčukija (Can Selcuki), nezaposlenost mladih u Turskoj iznosi 29 odsto, dok nova istraživanja pokazuju da je 37,9 odsto diplomanata nezaposleno i da se stopa nezaposlenosti povećava. "Ova skupina ljudi vrlo je nezavisna i artikulisana, i znaju šta žele... Mlade ljude nije briga koji političar pruža usluge, nužno... Oni samo žele da usluga postoji".