Zemlje jugoistočne Evrope moraju sarađivati više žele da njihove ekonomije prežive, zaključak je šestog Regionalnog ekonomskog foruma, koji je održan u Sarajevu.
U izvještaju o kompetitivnosti zemalja i cijelog regiona jugoistočne Evrope 2009.-2010., koji je dostavljen učesnicima Foruma, navodi se da je finansijska ekonomska kriza u posljednje dvije godine pokazala mnogo dublju i kompleksniju sistemsku krizu.
Ona zahtijeva da demokratsko liderstvo, zasnovano na novim vizijama, ali i na ukidanju postojeće podjele na Istok i Zapad, razvijene i nerazvijene zemlje, stari i novi svijet.
Sve zemlje jugoistočne Evrope, osim Albanije, imalu su ove godine negativan ekonomski rast. U 13 izvještaja o kompetitivnosti, BiH je u čak šest na posljednjem mjestu, a prema indeksu Svjetskog ekonomskog foruma, od ukupno 133 rangirane zemlje, nalazi se na 109. mjestu.
Predsjedavajući Predsjedništva BiH Željko Komšić ističe da su razlozi za ovako lošu ekonomsku sliku u BiH višestruki.
„I objektivni i subjektivni razlozi. Objektivni su uglavnom povezani sa političkom situacijom koja blokira mnoge neophodne reforme i značajnije direktne inostrane investicije. Kriza oko potrebnih i neophodnih izmjena dejtonskog ustava onemogućila je kreiranje strategije i implementacije mjera za ekonomske reforme na nivou države. Nažalost, te reforme su spuštene na niže nivoe vlasti i nemoguće ih je realizovati na nivou cijele BiH", kaže Komšić.
Rečeno prostim jezikom ekonomije, gotovo sve zemlje regiona, a naročito BiH, troše više nego što zarađuju, pojašnjava profesor Ekonomskog fakulteta u Sarajevu Zlatko Lagumdžija i dodaje:
„BiH je po društvenom proizvodu 76., a 109. je po konkurentnosti, što znači da postoje neki strani izvori - od dijaspore, preko stranih kredita, donacija i sl. koji nam praktično održavaju ovaj nivo. Jedine dvije zemlje koje žive u skladu sa svojim mogućnpostima su, pradoksalno zvuči, Crna Gora i Slovenija, dakle dvije zemlje koje nemaju politički toliko zajedničkog sa stanovišta integriranja u EU, ali otprilike imaju onoliki stepen svoje konkurentnosti koliko se to vidi u životu običnih ljudi.“
NAREDNA GODINA BOLJA?
Crna Gora je prema listi Svjetskog ekonomskog foruma čak 50 mjesta ispred BiH u konkurentnosti iako je i njena ekonomija osjetila globalnu krizu i recesiju. Prema procjenama predsjednika Filipa Vujanovića, naredna godina u Crnoj Gori trebala bi biti ekonomski bolja zbog započetih velikih infrastukturnih projekata i priliva stranih investicija. Unapređenje konkurencije i regionalnog razvoja je najvažniji zadatak ekonomske politike u narednoj godini, kaže Vujanović.
„Zato užurbano pripremamo sveobuhvatnu reviziju zakona u određenim važnim sektorima na nacionalnim i lokalnim novima koji direktno utiču na stepen konkurentnosti i poslovanja. Među njima su smanjenje restrikcija za pokretanje biznisa, revizija zakona koji poboljšavaju konkurentnost, stimulisanje saradnje i koregulativa među istim proizvođačima u korist krajnjeg potrošača, identifikacija i analiza najboljih opcija konkurentnosti i dr. Naravno, znamo da je ovaj dio posla samo jedan element konkurentnosti. Ono što je osnova razvojne konkurentnosti obuhvata dugoročne, kompleksne indikatore - makroekonomsku stabilnost, kvalitet infrastrukture, institucionalnu efikasnost, efikasnost tržišta robe i finansija, efikasnost tržišta rada, kvalitet obrazovanja i zdravstvenih usluga, inovativne kapacitete, kao i druge razvojne uslove konkurentnosti", smatra Vujanović.
Šansa Hrvatske, ali i drugih zemalja regije jeste izvozno usmjerena privreda, smatra hrvatski predsjednik Stjepan Mesić, koji vjeruje da je došlo vrijeme da se obnove stare veze i uspostave nove - a sve zarad izlaza na tržišta trećeg svijeta. Mesić se osvrnuo na zajedničku prošlost i događaje u protekle dvije decenije koji su doveli do ovako lošeg ekonomskog stanja u zemljama regije:
„Nisu smanjene razlike u razvijenosti između jugoistoka Evrope, dakle između naših zemalja i bogatog Zapada. U mnogo čemu one su čak i povećane. Kad to kažem moram odmah dodati kako nas ne smiju zavarati blistavi šoping centri. Više ne moramo putovati u Trst ili Grac da bismo nabavili zapadnu robu, ali istovremeno mi smo danas evidentno manje sposobni vlastitim proizvodima konkurirati toj robi no što smo bili prije 20 ljeta. I to je posljedica nedovoljne kompetitivnosti. Tranzicija u našim zemljama znatnim dijelom poistovjetila se s privatizacijskom pljačkom, korupcijom koja su uvukla u sve društvene strukture.“
Zajednička je ocjena da je bolja ekonomska saradnja dobra osnova za poboljšanje političkih odnosa u regiji, ali i šansa regionu da se brže oporavi od burnih događaja proteklih decenija, te priključi ostatku Evrope.