Vedran Džihić sa Bečkog univerziteta za 'Zašto?' objašnjava zbog čega balkanski političari, kao što je predsjednik Predsjedništva BiH i lider SNSD-a Milorad Doik i vođa crnogorskog opozicionog Pokreta za promjene Nebojša Medojević, uspostavljaju saradnju sa evropskim populističkim partijama i pokretima.
Dodikov SNSD je u ponedjeljak dogovorio saradnju sa dvije krajnje desne vladajuće stranke u Austriji i Italiji, Slobodarskom partijom austrijskog vice-kancelara Hans-Christiana Strachea i Sjevernom ligom ministra unutrašnjih poslova Italije Mattea Salvinija.
Prošle sedmice, Medojević je najavio da će se Pokret za promjene priključiti populističkom i euroskeptičnom 'Pokretu', čiji su osnivači bivši savjetnik Bijele kuće Steve Bannon i Salvini.
Ideološke alijanse
Čini mi se da trenutno imamo jedan momenat gdje sve ono što se događa, ne samo trenutno, nego odavno, ne evropskom nivou direktno korespondira sa onim što se događa na Balkanu.
Vidjeli smo da u onom momentu kada je Evropska unija počeka da gubi tu neku normativnu moć i da postaje sve više unija koja je u krizi, da smo u tom momentu i na Balkanu vidjeli da je podrška za evropske integracije počela da opada i da vjera u tu evropsku budućnost nije bila jaka.
U ovom momentu, kada u Evropi imamo jak porast desnog, prije svega desnog, populizma, vidimo da se to reflektira na ono što misle, pogotovo vladajuće političke elite, u nekim dijelovima Balkana.
Ja tu vidim jednu ovu vrstu ideoloških alijansi koji operiraju sa jednim, čini se, vrlo, vrlo jednostavnim vrijednosnim sistemom, a to je jedna vrsta novog autoritarnog populizma ili nacionalizma gdje se u okviru lokalnih zajednica, da li u Republici Srpskoj ili u Srbiji ili ne znam ni ja gdje, pravi jedna nova vrsta dihotomije između onih koji pripadaju jednoj moralno čistoj zajednici, znači mi koji smo na strani Dodika smo moralno čisti Srbi, i nekih koji su sa druge strane, recimo oni koji su se okupili oko Pravda za Davida ili koji protestuju trenutno protiv Vučića u Srbiji.
Anti-evropska koncepcija
I taj novi pokušaj od političkih elita da se stvori jedna moralna zajednica i da se napravi ta dihotomija između nas dobrih i njih loših je nešto što konstitutivno za svaku vrstu populističkog pokreta i to je ono što radi Salvini, i što (mađarski premijer Viktor) Orban radi i što (bivši slovački premijer Roberto ) Fico radi.
Oni to rade na drugačiji način, oni razlikuju između migranata, muslimana recimo, sa jedne strane, i pripadnika "autentične" zajednice Mađarske, Italije ili Austrije sa druge strane.
Ta nova vrsta moralizirajućeg nacionalizma i populizma je uvijek, barem po meni, neka vrsta poluge za političku moć, za kontrolu društava i u regiji Balkana -- da li Vučić, da li Dodik, da li neki drugi -- to moraliziranje nacije koriste da bi vlastitu moć potvrdili i utvrdili i da bi na neki način doveli do toga da imamo razvoj gotovo totalitarnih struktura vlasti, ili barem autoritarnih struktura vlasti, u tim zajednicama i to je onda opet naravno taj link sa ovim što se događa na populističkoj sceni Evropi.
To je jedna koncepcija društva koja se po meni kosi sa svim vrijednostima Evropske unije, sa pravnom državom, slobodom, ljudskim pravima, dignitetom ljudskog bića i tu vidimo tu nit koja povezuje populiste na evropskom nivou koji isto tako otvoreno negiraju neke evropske vrijednosti, i ovih "naših“ autoritarnih nacionalističkih političkih elita koje to isto rade i čine.
Evropska periferija
Proširenje EU je za Strachea, Salvinija, Fica i sve ove druge evropske populiste zaista jedna tema koja nije na nekom visokom nivou, na dnevnom redu.
Oni generalno u ovom momentu su više fokusrani na pitanje kako i na koji način reformulirati Evropsku uniju iznutra, pripremaju se za ove parlamentarne izbore u maju i očekuju da će tu desnica da bude mnogo jača i definitivno im nije interes jača Evropska unija nego im je interes da na neki način ojačaju njihove nacionalne države i nacionalne pozicije.
Naravno, oni to vješto sakrivaju između neke nominalne evropske retorike gdje kažu, naravno da smo mi i za Evropsku uniju, ali onda u drugoj rečenici automatski traže više kompetencija za njihove države, a opet njihove države definisane su kao države moralno čistih Austrijanaca, Italijana, Mađara, a ne migranata ili nekih drugih.
Pitanje proširenja za njih nije na dnevnom redu, ali kada se nađe i pruži prilika za to, Štraheu recimo, ja mislim da oni imaju osjeća da i na evropskoj periferiji, a Balkan pripada toj periferiji, oni žele da rade na jačanju nekih anti-evropskih alijansi.
Autoritarne alijanse
I sama podrška političarima kao što je Dodik, koji su u suštini anti-evropski nastrojeni, koje Evropa zaista ne interesuje, jeste na neki način i pokušaj da se torpedira cjelokupna Evropska unija onako kako je zamišljena i kako je definisana u Članu 2 evropskih ugovora.
Čini mi se da ti evropski desničari iz ideoloških razloga zloupotrebljavaju naše političare, desničare, a ovi naravno opet koriste ove zapadnoevropske populiste da bi na neki način pronašli novi smisao za njihovo vlastito bitisanje i da bi imali što jače argumente za vlastitu javnost.
Evropski populisti zauzvrat očekuju da lokalne zajednice na prema njima autentičan način treba da pronađu svoj raison d'etre, razlog njihovog bitisanja, i da taj razlog bitisanja, recimo srbijanskog ili mađarskog ili turskog ili bilo kojeg drugog, pronađu u nečemu što ne ide u pravcu nekih evropskih vrijednosti.
Meni to sve izgleda kao izgradnje neke nove anti-liberalne, anti-evropske i suštinski autoritarne alijanse između Zapadne Evropa i istočne i jugoistočne Evrope gdje se pojavljuje nova vrsta tribalizma, gdje je moralizirajući nacionalizam nevjerovatno jaka poluga moći i gdje iza svega stoje partikularni interesi onih političara koji to zagovaraju.