Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Jasmina Đikoli, novinarka Radija Slobodna Evropa.
Ovog jutra za vas smo izabrali:
Važno za danas
- Referendum o integraciji Moldavije u Evropsku uniju (EU) prošao je sa vrlo tijesnom podrškom birača, usred navoda o ruskom miješanju kako se to ne bi dogodilo, dok će se proevropska predsjednica Maia Sandu suočiti s protivnikom naklonjenim Rusiji u drugom krugu glasanja
- Lokalni izbori u Kiseljaku, Kreševu, Fojnici i Konjicu, opštinama u Bosni i Hercegovini koje su početkom oktobra pogodile katastrofalne poplave i odgodile izbore, održani se u nedjelju, 20. oktobra. Odgođeni izbori za načelnike/gradonačelnike, kao i opštinska vijeća, provedeni su na 118 biračkih mjesta.
- Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić razgovarao je u nedelju sa predsjednikom Rusije Vladimirom Putinom i zahvalio mu se "što je učinio da Rusija i ove zime obezbedi dovoljne količine gasa za Republiku Srbiju". Poslije razgovora s Putinom, Vučić je izjavio da je imao 'odličan sastanak' sa zvaničnicima SAD i Evropske unije.
RSE Intervju
Putin bi napao Poljsku a ne Ukrajinu da nije postala članica NATO-a, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) Lech Wałęsa, osnivač i lider sindikata "Solidarnost" 1980-ih i prvi postkomunistički predsjednik Poljske. On je sa bivšim češkim predsjednikom Vaclavom Havelom imao ključnu ulogu u ubjeđivanju SAD-a i ostalih zapadnih zemalja - kojima je početkom 1990-ih bio prioritet održavanje dobrih odnosa sa Jeljcinovom Rusijom - da prime bivše postsocijalističke zemlje u NATO.
Balkan na RSE
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić još se ne izjašnjava o pozivu ruskog predsjednika Vladimira Putina za učešće na samitu BRIKS-a koji će biti održan od 22. do 24. oktobra u ruskom Kazanju. Za razliku od Vučića, koji od početka invazije na Ukrajinu februara 2022, nije bio u Rusiji, pojedini njegovi saradnici i visoki zvaničnici Srbije održavaju bliske veze sa Moskvom. Od početka 2024. godine, skoro svakog mjeseca je neko od njih bio u Rusiji.
Od 13. oktobra na Kosovu je nastanjeno 68 državljana Afganistana, ali koordinacija njihovog stanovanja nije obavljena sa američkom vladom, kao ranije. Odgovarajući na pitanja Radija Slobodna Evropa o njima, Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) Kosova je saopštilo da je "zahtjev za njihovu privremenu zaštitu podnijela organizacija Infinitus Salvator, registrovana u Sjedinjenim Državama". Šta se zna o novoj grupi Afganistanaca na Kosovu?
Broj stanovnika Crne Gore minimalno se uvećao tokom posljednje decenije. Popis stanovništva u Crnoj Gori, objavljen sredinom oktobra, pokazao je da je u odnosu na popis iz 2011. taj broj uvećan za svega 0,6 posto. Istovremeno, popis je detektovao veliki broj stranaca - deset posto je "crnogorskih građana" sa stranim pasošem, uz one koje uz strano imaju i crnogorsko državljanstvo. Ovo upućuje i da je Crnu Goru napustio značajan broj njenih državljana koje su, u popisnim brojkama, "zamijenili" stranci.
Tema Mosta Radija Slobodna Evropa bila je odgovornost za tragediju u Jablanici, na jugu Bosne i Hercegovine, gdje je uslijed bujičnih poplava i klizišta početkom oktobra stradalo 19 ljudi. Sagovornici Omera Karabega bili su Ivana Korajlić, izvršna direktorica nevladine organizacije Transparency International u Bosni i Hercegovini, i Edvin Kanka Ćudić, koordinator Udruženja za društvena istraživanja i komunikacije iz Sarajeva.
U fotogaleriji i videu pogledajte kako je izgledalo čišćenje smeća sa Jablaničkog jezera koje su organizovali ekološki aktivisti i mještani. Šezdesetak volontera skupljalo je otpad proteklog vikenda, a za naredni je planirana akcija čišćenja obližnjeg Grabovičkog jezera.
Pogled iz zraka na čamac Ibre Mešića dok prikuplja otpad, nedaleko od mjesta Ostrožac na jugu BiH.
Mještani i ekološki aktivisti u Srbiji blokirali su 19. oktobra na sat vremena puteve Loznica-Valjevo nadomak Gornjih Nedeljica i u Preljini kod Čačka na novim protestima zbog planova za otvaranje rudnika litijuma na zapadu Srbije. Nakon što su blokade, na koje je pozvao Savez ekoloških organizacija Srbije (SEOS), završene bez incidenata, organizatori su najavili slične akcije širom Srbije.
U podcastu Zaviri ispod površine poslušajte kako se građani Valjeva i Užica bore da se deponije smeća u njihovom komšiluku zatvore.
U videu iz Beograda saznajte zašto plogging postaje sve popularniji u Srbiji. Ovu rekreativno-ekološku disciplinu, koja podrazumijeva trčanje i sakupljanje smeća, osmislio je 2016. trkač iz Švedske Erik Alstrom i sada je, po podacima njegove organizacije, u svijetu svakog dana praktikuje 20.000 ljudi u više od 100 zemalja.
Zbog zagađenja uzrokovanog otpadnim vodama, koje prijeti da potpuno ugroze ribu i podvodni svijet, jedno od najstarijih evropskih jezera, Ohridsko jezero u Sjevernoj Makedoniji, moglo bi da izgubi status Svjetske baštine UNESCO-a.
Pročitajte i kakvi su efekti jesenje potrošačke korpe u Sjevernoj Makedoniji nakon što je vlada 20. septembra ograničila bruto profitnu maržu za 10 posto na 73 proizvoda. Takozvana "jesenja korpa" obuhvatala je hljeb, pekarske i mliječne proizvode, mlijeko, meso i mesne prerađevine... Mjera će trajati do 31. oktobra.
U Srbiji je proteklog vikenda održan još jedan protest. Građani Beograda okupili su se 20. oktobra protestujući protiv rušenja Starog savskog mosta. Par stotina građana pobunilo se protiv najava beogradskih vlasti da će rušiti most koji povezuje stari i Novi Beograd, te da će se na tom mjestu u narednih par godina izgraditi novi most. Protest je održan na dan obilježavanja 80 godina od oslobođenja Beograda 1944, kada su jugoslovenski partizani i sovjetska Crvena armija oslobodili Beograd od njemačke okupacije u Drugom svjetskom ratu.
Građani na kraju protesta protiv rušenja Starog savskog mosta, 20. oktobra 2024.
Izraelski napadi u Pojasu Gaze i Libanu
Najmanje 87 ljudi ubijeno je u izraelskim napadima u Pojasu Gaze tokom noći i u nedjelju, saopštilo je Ministarstvo zdravlja te teritorije 20. oktobra, dodajući da je još 40 ljudi ranjeno u napadima na grad Bejt Lahija. Izrael je u Libanu od subote popodne pojačao bombardovanje južnog Bejruta, a u nedelju je saopšteno da su zračne snage napale obavještajno sjedište Hezbolaha u Bejrutu, kao i podzemnu radionicu za proizvodnju oružja.
SAD će uskoro istražiti curenje visoko povjerljivih obavještajnih dokumenata koji opisuju pripreme Izraela za uzvratni udar na Iran, rekao je u nedjelju predsjedavajući Predstavničkog doma SAD Mike Johnson. Dokumenti, datirani na 15. i 16. oktobra, prvobitno su u petak objavljeni u aplikaciji za razmjenu poruka Telegram, prenijela je redakcija Radija Slobodna Evropa na engleskom jeziku.
Rat na dva fronta i prijetnja eskalacije doveli su do ključanja goruće krize na Bliskom istoku. Iako postoji rizik od sveopšteg rata koji bi uključivao regionalne sile poput Izraela i Irana, analitičari kažu da postoji malo volje za diplomatsko rješenje.
Rat u Ukrajini
Ruska vojska lansirala je još jedan talas raketa i dronova širom Ukrajine, saopštili su u nedjelju ukrajinski zvaničnici, dok su u drugom napadu pogođena energetska postrojenja uz više povrijeđenih.
U videu pogledajte kako su sve represivniji uslovi u ruskim zatvorima natjerali zatvorenike da se prijave za vojsku i bore se u Ukrajini. Govoreći za RSE iza rešetaka u Rusiji, jedan zatvorenik iz Kirgistana kaže da se mnogi osuđenici prijavljuju zato što ne mogu da izdrže veoma teške zatvorske uslove. One koji odbiju da potpišu vojne ugovore, drže u hladnim izolacionim ćelijama uz malo hrane i vode.
Glasom mladih
U podcastu Glasom mladih poslušajte razgovor sa Farah Basarić, eksperimentalnom fizičarkom, koju je želja da razumije više i strast za naukom dovela iz Sarajeva do njemačkog istraživačkog centra Jülich, vodećeg evropskog centra za naučna istraživanja u kojem su radili nobelovci.
Šta ima još...
- Predložen pritvor osumnjičenom za lažne dojave o bombama u školama u Sarajevu
- Plastične kese od nedjelje zabranjene u Crnoj Gori
- Proevropski skup u Gruziji sedmicu dana uoči parlamentarnih izbora
- Njemačka policija uhapsila Libijca koji je planirao napad na Ambasadu Izraela
- Migranti vraćeni iz Albanije u Italiju poslije presude suda u Rimu
- Treći kolaps strujne mreže na Kubi u tri dana
Za kraj, pogledajte video iz Gulistona u istočnom regionu Uzbekistana, Andijon, čiji stanovnici nikada nisu imali direktan pristup vodi za piće. Plan za izgradnju rezervoara i vodosnabdijevanja u selu odložen je nakon što su izvođač radova i lokalni zvaničnici osuđeni za pronevjeru.
Toliko za danas. Pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Srdačan pozdrav do sutra ujutro!
Jasmina Đikoli
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!