Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Jasmina Đikoli, novinarka Radija Slobodna Evropa.
Ovog jutra za vas smo izabrali:
Važno za danas
- Mađarski parlament izglasao je u ponedjeljak ratifikaciju švedske kandidature za pridruživanje Sjevernoatlantskom savezu (NATO), čime je prekinuto više od 18 mjeseci odgoda koje su frustrirale savez dok se nastoji proširiti kao odgovor na ruski rat u Ukrajini.
- Sastanak na kojem će se raspravljati o uredbi Centralne banke Kosova (CBK) kojom je ukinuto korištenje dinara na kosovskoj teritoriji održat će se u utorak, 27. februara, potvrđeno je iz Evropske unije.
- Visoki predstavnik Evropske unije za vanjsku i sigurnosnu politiku Josep Borrell izjavio je da održao "neuspješne" sastanke s liderima Kosova i Srbije u vezi s eskalacijom situacije između dvije države.
- Uoči 31. godišnjice od otmice putnika iz voza u mjestu Štrpci (BiH), zlostavljanja, mučenja i ubistva 20 civila nesrpske nacionalnosti, grupa nevladinih organizacija podsjetila je da za taj zločin pred pravosuđem u Srbiji još uvijek niko nije odgovarao. Pripadnici Vojske Republike Srpske (VRS) su na željezničkoj stanici u Štrpcima 27. februara 1993. godine, iz voza koji je saobraćao na relaciji Beograd–Bar izveli i ubili 20 putnika. Najmlađa žrtva zločina u Štrpcima imala je 16 , a najstarija 59 godina.
RSE Istraživanje
Ann Bratton iz Sjedinjenih Američkih Država je mislila da je pronašla investiciju u koju će uložiti 6.000 dolara i zaraditi četiri miliona. Nije ni slutila da iza oglasa za kupovinu "Trumpovih kartica", zbog kojeg je izgubila hiljade dolara, stoji grupa ljudi iz grada Velesa u Sjevernoj Makedoniji. Radio Slobodna Evropa je nakon višemjesečnog istraživanja i infiltracije u zatvorene grupe na platformi Telegram identifikovao 69 pojedinaca, koji su kreirali prevarne ponude za prodaju debitne kartice sa likom bivšeg američkog predsjednika Donalda Trampa.
Balkan na RSE
Prije godinu dana premijer Kosova Albin Kurti i predsjednik Srbije Aleksandar Vučić prihvatili su, na prijedlog Evropske unije, sporazum o normalizaciji odnosa koji je trebao da riješi sva otvorena pitanja između Prištine i Beograda, kao što je priznavanje državnih simbola, diploma, veća prava za Srbe na Kosovu kroz Zajednicu opština sa srpskom većinom. Međutim, na terenu se u proteklih godinu dana dešavalo gotovo sve suprotno.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić otpočeo je 26. februara sa konsultacijama o kandidatu za predsjednika nove Vlade, nakon parlamentarnih izbora održanih 17. decembra prošle godine. Dva mjeseca nakon održavanja izbora za Skupštinu Srbije, političke partije su Agenciji za sprečavanje korupcije dostavile konačne izvještaje o tome koliko ih je koštala izborna utrka. Pročitajte ko je u Srbiji imao najskuplju izbornu kampanju i odakle novac.
Do političkog razlaza predsjednika Crne Gore Jakova Milatovića i premijera Milojka Spajića dolazi za manje od četiri mjeseca od formiranja Vlade i nakon svega dvadesetak mjeseci od kada su zajedno osnovali Pokret Evropa sad (PES). Milatović je 24. februara saopštio da daje ostavku na sve stranačke funkcije nezadovoljan "načinom rada i vrijednostima" Pokreta Evropa sad u kome je bio potpredsjednik. Politička destabilizacija stranke koja je nosilac vlasti u Crnoj Gori, neće pogoditi samo stranku nego će se odraziti i na institucije i spoljnopolitičke prioritete države smatra direktorica Centra za građansko obrazovanje Daliborka Uljarević.
Muzičari Beogradske filharmonije traže veće plate i bolje uslove rada. Filharmoničare su podržali njihovi dirigenti, a pridružili su im se i orkestri opera Narodnog pozorišta iz Beograda i Srpskog narodnog pozorišta iz Novog Sada. Vlada Srbije je saopštila da je formirala radnu grupu.
U Beogradu je prethodne sedmice registrovano 44 novooboljelih od velikog kašlja, objavio je 26. februara Gradski zavod za javno zdravlje. Istog dana, Institut za javno zdravlje Srbije "Dr Milan Jovanović Batut" je saopštio da je u Srbiji od početka godine rеgistrоvаno 19 pоtvrđеnih slučаjevа malih boginja (mоrbilа), među kojima je i beba starosti 13 mjeseci. Prema podacima Instituta "Batut", nаjviše zaraženih je u Beogradu, gdje je rеgistrоvаno 16 slučајevа.
Deseci poruka podrške civilima u ratnim zonama širom svijeta budu napisane svakog dana u Muzeju zločina protiv čovječnosti i genocida 1992-95. u Sarajevu. Posljednjih mjeseci dominiraju poruke Palestincima. Pogledajte video o muzeju koji je jedna od najposjećenijih turističkih destinacija u glavnom gradu BiH. Stalnu postavku čine video snimci, dokumenti, fotografije i lični predmeti koje su muzeju donirali članovi porodica ubijenih i preživjele žrtve rata.
Fotografija snimljena iz Rafaha prikazuje dim koji kulja nakon izraelskog bombardovanja Khan Yunisa u južnom pojasu Gaze 26. februara 2024.
Kriza na Bliskom istoku
Ostavku palestinske vlade koja je na vlasti u Zapadnoj obali, predao je u ponedeljak 26. februara premijer Mohamed Štaje. Ovaj potez bi mogao da znači otvaranje puta reformama koje se vide kao neophodne kako bi se povratila palestinska uprava, pišu svjetski mediji. Štaje je dajući ostavku predsjedniku Mahmudu Abasu, pozvao na "vladine i političke mjere koje su neophodne u novoj realnosti Pojasa Gaze" u jeku tekućeg rata.
Izraelska vojska je saopštila da su njene zračne snage u ponedjeljak pogodile mete Hezbolaha "duboko unutar Libana", dok su libanski zvaničnici rekli da su mete pogođene u blizini sjeveroistočnog grada Baalbeka. Napadi dolaze dan nakon što je izraelski ministar obrane Yoav Gallant obećao pojačati napade na Hezbolah čak i ako se postigne prekid vatre s Hamasom u Pojasu Gaze.
Generalni sekretar Ujedinjenih naroda Antonio Guterres u ponedjeljak je izrazio žaljenje zbog toga što Vijeće sigurnosti UN nije uspeo da adekvatno odgovorilo na sukob Izraela i Hamasa, kojeg SAD i EU smatraju terorističkom organizacijom, i rusku invaziju na Ukrajinu, rekavši da su ti sukobi "možda fatalno" potkopali autoritet tog tijela.
Rat u Ukrajini
Njemački kancelar Olaf Scholz jasno je u ponedjeljak dao do znanja da i dalje oklijeva poslati krstareće projektile dugog dometa "Taurus" u Ukrajinu, ukazujući na rizik da njegova zemlja postane izravno uključena u rat. Njemačka je sada drugi najveći dobavljač vojne pomoći Ukrajini, nakon Sjedinjenih Američkih Država, i dodatno pojačava svoju podršku ove godine.
Kampanja ruskih ultranacionalista za "haos" u Ukrajini mogla bi objasniti fotografije misterioznih krstova na putevima, krovovima i drugim lokacijama, opisanim kao oznake projektila, koje su se pojavile na ukrajinskim društvenim mrežama dok su ruski vojnici jurišali prema Kijevu u februaru 2022.
Rusko tužilaštvo zatražilo je od okružnog suda Golovinski u Moskvi da Olega Orlova, veterana u borbi za ljudska prava, osudi na dvije godine i 11 mjeseci zatvora tereteći ga za "opetovano diskreditiranje" ruske vojske uključene u invaziju na Ukrajinu.
Svijet
Saradnica pokojnog Alekseja Navaljnog tvrdi da je razmjena zatvorenika koja je uključivala ruskog opozicijskog vođu bila u završnoj fazi prije nego što je on umro u sibirskom zatvoru. U svom videu na YouTubeu 26. februara, Maria Pevčik, predsjednica Navaljnijeve Fondacije za borbu protiv korupcije, izjavila je da Putin "ne bi tolerisao" da Navaljni bude pušten na slobodu te da se, umjesto da ga razmijeni, ruski čelnik odlučio "riješiti pregovaračkog aduta". Nije ponudila nikakve dokaze koji bi potkrijepili tu tvrdnju. Također je rekla da je ruski milijarder Roman Abramovič djelovao kao "neformalni pregovarač" između Kremlja i američkih i evropskih zvaničnika.
U isto vrijeme kada je u Briselu održan sastanak ministara poljoprivrede 27-članog bloka, pored sjedišta Evropske unije u ponedjeljak su, na protestu poljoprivrednika, postavljene betonske barijere i bodljikava žica. Pogledajte fotografije s protesta koji su istog dana održani i u Njemačkoj, Poljskoj i Španiji.
Poljoprivrednici drže zastave Španije i natpis "Bez vode, polja umiru" tokom protesta zbog loših uslova za rad farmera i evropske poljoprivredne politike, u Madridu, 26. februara 2024.
Šta ima?
U podcastu o aktuelnostima iz BiH poslušajte više o najavljenim događajima danas u Mostaru: sastanak političkih lidera na državnom nivou, predstavljanje edicije "Historija Bosne i Hercegovine" u povodu Dana nezavisnosti BiH te o radionici "Korupcija kao fundamentalna prijetnja miru i stabilnosti" u organizaciji Transparency International BiH.
Šta ima još...
- MUP Srbije saopštio da Tužilaštvo ispituje optužbe za policijsko zlostavljanje dvije LGBT+ osobe
- Duge zatvorske kazne u Uzbekistanu zbog smrti 68 djece povezane sa sirupom za kašalj iz Indije
- Danska okončala istragu o eksplozijama na gasovodu Sjeverni tok
- Sva mjesta popunjena u bjeloruskom parlamentu poslije izbora koje je opozicija nazvala 'farsom'
- Kijev traži od Poljske da kazni odgovorne za prosipanje ukrajinskih žitarica
- Brojni istaknuti Iranci pozivaju na bojkot 'insceniranih' izbora
- Preminuo Jacob Rothschild, član bankarskog carstva i filantrop
Toliko za danas. Pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Srdačan pozdrav do sutra ujutru,
Jasmina Đikoli
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!