Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Jasmina Đikoli, novinarka Radija Slobodna Evropa.
Ovog jutra za vas smo izabrali:
Važno za danas
- Makedonsko državno tužilaštvo saopštilo je u nedjelju uveče da je nakon preduzimanja opsežnih mjera i aktivnosti policije u okolini Skoplja 3. decembra pronađeno beživotno tijelo 14-godišnje djevojčice za kojom se tragalo skoro sedmicu dana.
- Predsjednica Vlade Italije Giorgia Meloni doputovala je 3. decembra u prvu službenu posjetu Srbiji. Na Aerodromu Nikola Tesla u Beogradu dočekao ju je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić koji je naglasio uvjerenost da će ova posjeta dati dodatni impuls odnosima Srbije i Italije.
- Potpredsjednica Vlade Slovenije i ministrica vanjskih i evropskih poslova Tanja Fajon izjavila je da je ova godina izuzetno važna za proširenje i da na decembarskom Samitu Evropske unije (EU) očekuje ohrabrujuće izvještaje.
Balkan na RSE
U izvještaju Amnesty International objavljenom 4. decembra navodi se da je uvođenje digitalnog registra u ionako neadekvatan sistem socijalne pomoći u Srbiji samo pogoršalo već postojeće probleme i dodatno ograničilo ljudima pristup socijalnoj zaštiti. "Iako su tačni brojevi o odbijanju beneficija, posebno zbog novog sistema - nejasni, vladine brojke pokazuju 176.000 primalaca u sistemu do avgusta 2023. godine. To je 35.000 manje nego u martu 2022. kada je zakon stupio na snagu", navodi Amnesty. Organizacija napominje da ovaj broj ne obuhvata sve ljude koji su izgubili socijalnu pomoć zbog nedostataka u primjeni zakona o socijalnoj karti, ali ukazuje na kontinuirani trend smanjenja broja ljudi koji primaju socijalnu pomoć. Digitalni registar socijalnih karti u Srbiji počeo je sa radom u martu 2022. godine.
Popis stanovništva u Crnoj Gori počeo je u nedelju 3. decembra. Uprava za statistiku Crne Gore (Monstat) saopštila je da će u narednih 15 dana popisivači biti na terenu od osam do 20 sati. Proces koji bi trebalo da se održi svakih deset godina, odgođen je 2021. zbog pandemije COVID-19. Nakon što je zakazan za 1. novembar ove godine, dva puta je kratkoročno odlagan kako bi vlasti ispunile uslove opozicije o kontroli procesa.
Radio Slobodna Evropa imao je uvid u nacrt statuta za formiranje Zajednice opština sa srpskom većinom na Kosovu kojeg su izradili evropski zvaničnici. Isti u Vladi Kosova nisu željeli da komentarišu, dok su izvori RSE u Briselu potvrdili da je to jedan od posljednjih nacrta, koji međutim, može podleći manjim promjenama. Ovaj dokument za uspostavljanje Zajednice Srbima na Kosovu bi trebao da pruži određeni nivo samomenadžiranja.
Nakon usvajanja nacrta Zakona koji tretira pitanje takozvanih stranih agenata u Republici Srpskoj, međunarodne organizacije, evropske institucije, kao i domaći nevladin sektor pozivaju vlasti tog bh. entiteta da povuku tekst iz dalje procedure. Posljednji takav poziv stigao je iz Ujedinjenih nacija. U ovosedmičnom TV Libertyju govorimo o posljedicama koje zakon može donijeti.
Ministrica rudarstva i energetike Srbije Dubravka Đedović Handanović izjavila je u nedelju da su završeni svi radovu na gasnoj interkonekciji Srbija-Bugarska. Ona je, tokom obilaska tog "strateški značajnog projekta" za Srbiju kazala da očekuje puštanje gasovoda u probni rad do kraja nedelje, saopštio je njen kabinet. Rekla je i da će se time omogućiti sigurnije i stabilnije snabdijevanje Srbije gasom iz različitih izvora, "posebno iz Azerbejdžana".
Kako izgleda put pacijenta u BiH pogledajte u video priči o Ivi Josiću koji boluje od karcinoma prostate. Ne može se liječiti u gradu gdje živi jer linearni akcelerator Kliničkog centra Tuzla ne radi devet mjeseci. Na svakodnevna zračenja mora putovati 130 kilometara do Zenice.
U okviru međunarodne konferencije “Obrasci seksualnog nasilja tokom rata protiv muškaraca i dječaka” koju je organizovao Kosovski centar za rehabilitaciju žrtava torture u Prištini je 30. novembra predstavljena knjiga "Nečujni glasovi" u kojoj su sakupljene priče muškaraca o prevazilaženju traume seksualnog nasilja u ratu. Selvi Izeti, psihologinja u Kosovskom centru za rehabilitaciju preživjelih od torture, rekla je za RSE da više od 20 godina nakon završetka rata, pitanje seksualnog nasilja nad muškarcima i dalje ostaje skriveno.
"Pod okupacijom" naslov je izložbe radova dvije mlade ukrajinske umjetnice - Mashe Vyshedsky i Jane Malyge, koja je 1. decembra, otvorena u Omladinskom kulturnom centru Abrašević u Mostaru, na jugu Bosne i Hercegovine. Zajedno su do sada kreirale više od 200 likovnih radova koji su izlagani širom svijeta.
Priče, koje su ispričane kroz slike, govore o patnjama stanovništva okupirane Hersonske regije.
Rat Izraela i Hamasa
Izraelska vojska naredila je evakuaciju više područja u i oko drugog po veličini grada u Gazi, Khan Younisa, jer svoju ofanzivu prebacuje na južnu polovinu teritorije. Teška bombardovanja zabilježena su u oblasti Khan Younis i južnog grada Rafaha, kao i u dijelovima sjevera koji su bili fokus izraelske vazdušne i kopnene kampanje.
Ministarstvo zdravlja u Gazi koje vodi Hamas saopštilo je da su od 7. oktobra ubijena 15.523 Palestinca. Ukupno, 70 posto žrtava su djeca i žene, dodaje se. Mnogi od 2,3 miliona stanovnika teritorije su smješteni na prebukiranom jugu nakon što su izraelske snage naredile civilima da napuste sjever. Najnovije vijesti pratite na blogu uživo.
Oko 1.8 miliona ljudi u Pojasu Gaze interno je raseljeno, saopštila je 3. decembra Kancelarija Ujedinjenih nacija za koordinaciju humanitarnih poslova. UN dodaju da je u toj palestinskoj enklavi ukupno 2,2 miliona ljudi i da je teško doći do preciznog broja raseljenih.
Američki ratni brod i više komercijalnih brodova napadnuti su u nedjelju u Crvenom moru, saopštio je Pentagon. Jemenski pobunjenici Huti kasnije su tvrdili da su izvršili napade na dva broda za koja su opisali da su povezani s Izraelom, ali nisu priznali da su gađali brod američke mornarice. Napad je potencijalno označio veliku eskalaciju u nizu pomorskih napada na Bliskom istoku koji su povezani s ratom Izrael-Hamas.
Svijet
Više od 20 zemalja, uključujući Francusku, Sjedinjene Države i Ujedinjene Arapske Emirate obećale su 2. decembra, UN-ovoj konferenciji o klimatskim promjenama COP28 u Dubaiju, da će utrostručiti kapacitete nuklearne energije do 2050. godine. Zemlje pozivaju na oživljavanje nuklearne energije uz obrazloženje da je to ključno za smanjenje emisije ugljika na gotovo nulu u narednim decenijama. Međutim, upotreba nuklearne energije kao čistije alternative fosilnim gorivima izaziva kontroverze jer su ekološke grupe zabrinute za sigurnost i odlaganje nuklearnog otpada dok postoje zabrinutosti i oko pitanja finansiranja, pišu svjetski mediji.
Zahtjev Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) za više informacija o porastu respiratornih bolesti i klastera upale pluća kod djece u Kini privukao je globalnu pažnju. Zdravstvene vlasti nisu otkrile nikakve neobične ili nove patogene, kasnije je saopštila SZO, a doktori i istraživači koji se bave javnim zdravljem kažu da nema dokaza za međunarodnu uzbunu. Šta je poznato o porastu broja oboljelih u dosadašnjoj drugoj najmnogoljudnijoj zemlji svijeta i zašto stručnjaci smatraju da nema razloga za paniku?
Iranske novine su objavile povjerljivi dokument u kojem se opisuju planovi države da rasporedi hiljade "dobrovoljaca" za provođenje državnog zakona o hidžabu što je otkrilo je zataškavanje odgovornosti za nametljive odrede žena koje maltretiraju putnice. Ovo otkriće, koje je uslijedilo nakon vladinog poricanja odgovornosti za nadzor ili finansiranje "čuvarica hidžaba", ostavilo je zvaničnike izložene rastućem bijesu javnosti zbog grubog pristupa u nametanju "morala".
Niz smrti žena na sjeverozapadu Pakistanu stavio je u centar pažnje takozvana ubistva iz časti u toj zemlji na jugu Azije. Uprkos strožim zakonima i negodovanju javnosti u zemlji s većinskim muslimanskim stanovništvom, organizacije za ljudska prava kažu da se takva ubistva i dalje dešavaju.
Pogledajte dvije fotogalerije u čijem fokusu su žene: Afganistanke se nadaju da će sačuvati drevni zanat i Ukrajinski rudnici uglja angažuju žene dok se muškarci bore na frontu.
Radeći na dubini od 470 metara, Kristina je odgovorna za održavanje vozova unutar rudnika u regiji Dnjepropetrovsk. Suočen s nedostatkom osoblja, rudnik je po prvi put u svojoj historiji omogućio ženama da rade ispod zemlje.
Post Scriputm
U Post Scriptumu govorimo o usponu populističkih i desničarskih stranaka u Evropi koje sve više utiču na zvaničnu politiku. To je najuočljivije u pooštravanju mjera centrističkih vlada prema migrantima i odustajanju od nekih ciljeva u borbi protiv klimatskih promjena. Populisti koriste rastuće nezadovoljstvo i nepovjerenje birača u institucije na kojima počiva liberalna demokratija. Zbog toga za mnoge sadašnja situacija podsjeća na 1930-ih kada su ultradesničari privlačili mase na kritici "dekadentnih liberalnih vrijednosti". Pravi test biće izbori za Evropski Parlament 2024.
Glasom mladih
Možete li zamisliti da na naučno predavanje petkom navečer umjesto očekivanih dvadesetak mladih, dođe njih 300? Tome se nije nadao ni Andrej Madunić čije nedavno osnovano naučno društvo "Vladimir Prelog" u Sarajevu organizuje masterclass iz fizike.
Šta ima?
U podcastu saznajte više o kampanji "Poštuj život ne oružje”, koja se danas održava u Mostaru, kao i o razlozima sastanka eksperata koji organizuje Agencija za razvoj visokog obrazovanja BiH.
Šta ima još...
- Stoltenberg: NATO treba da bude spreman i na loše vijesti iz Ukrajine
- Militantna grupa "Islamska država“ preuzela odgovornost za teroristički napad na Filipinima
- Državljanin Njemačke ubijen u napadu u Parizu
- Devet ljudi ubijeno u napadu na rudnik u Peruu
- U poplavama u Indoneziji nestalo 11 ljudi
- Dodik kaže da će 'proglasiti nezavisnost RS' ako Trump ponovo bude predsjednik SAD
- Kokain 'Balkanskog kartela' zaplijenjen u španskoj luci Alhesiras
- Mjesec dana pritvora osumnjičenima za ubistvo žene u Prištini
- Zemljotres od 3,6 stepeni Rihtera na istoku Srbije
Toliko za danas. Pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Srdačan pozdrav do sutra ujutru,
Jasmina Đikoli
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!