Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Jasmina Đikoli, novinarka Radija Slobodna Evropa.
Ovog jutra za vas smo izabrali:
Važno za danas
- Narodna skupština Republike Srpske usvojila je 28. septembra Nacrt zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija, u javnosti poznatijem kao zakon o "stranim agentima". Ovaj nacrt zakona je naišao na niz kritika javnosti, nevladinog sektora i međunarodnih organizacija. U saopštenju koje je izdala pres služba EU se navodi da je takozvani zakon o “stranim agentima” u suprotnosti sa procesom evropskih integracija Bosne i Hercegovine.
- Skupština Kosova usvojila je 28. septembra rezoluciju kojom se osuđuje napad na Kosovsku policiju od 24. septembra u Banjskoj u Zvečanima i navodi potreba međunarodne istrage Srbije i njene uloge u ovom napadu. Premijer Kosova Albin Kurti pozvao je u Skupštini Kosova međunarodni faktor da kazni Srbiju zbog napada u Banjskoj u kojem je ubijen kosovski policijac.
- Etnički Armeni u Nagorno-Karabahu saopštili su 28. septembra da raspuštaju otcijepljenu državu koju su branili tri decenije. U saopštenju su naveli da će njihova samoproglašena Republika Artsakh "prestati da postoji" do 1. januara, što predstavlja formalnu kapitulaciju. Armenija je saopštila da je do 28. septembra ujutru 65.036 ljudi prešlo na njenu teritoriju, od procijenjenih 120.000 stanovnika.
Tenzije na sjeveru Kosova
Među tragovima sukoba kosovske policije sa naoružanim napadačima u Banjskoj, na sjeveru Kosova, na ulazu u selo stoji oštećen kamion sa logom jedne firme iz Srbije. Radio Slobodna Evropa nije mogao nezavisno da potvrdi da li je firma "VS Energy", čije je ime ispisano na vratima kamiona, vlasnik tog vozila. Ali, istraživanje RSE je dokazalo poslovne veze te firme sa Milanom Radoičićem, potpredsjednikom Srpske liste – vodeće partije Srba na Kosovu koja uživa podršku zvaničnog Beograda.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je otkrio da se Milan Radoičić nalazi u Srbiji i najavio da će biti saslušan. Vučić je također negirao da je Radoičić, koga su kosovske vlasti označile kao organizatora i učesnika napada na kosovsku policiju na sjeveru Kosova 24. septembra, ranjen. Pročitajte šta Vučić nije rekao o Banjskoj?
Dok kosovske vlasti svakodnevno iznose dokaze da je Radoičić umiješan u oružani napad u Banjskoj, najveća partija Srba na Kosovu se ne oglašava. Da li se ovoga puta šutnjom Srpska lista distancira od Milana Radoičića?
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio je 28. septembra da je Beograd osudio ubistvo kosovskog policajca i naveo da će Srbija "pokrenuti postupke pred nadležnim pravosudnim organima" i istražiti osumnjičene.
Direktor Kancelarije Vlade Srbije za Kosovo Petar Petković izjavio je da policija Kosova nije dozvolila EULEX-u da učestvuje u istrazi o sukobu na sjeveru Kosova, jer je kako je rekao, "htjela da sakrije određene dokaze". Međutim, EULEX je odbacio ove tvrdnje srpskih zvaničnika. "EULEX-u ni na koji način nije zabranjeno da učestvuje ili posmatra operacije koje je kosovska policija izvela 24. septembra", saopštila je misija Evropskog bloka RSE.
S druge strane, ministar unutrašnjih poslova Kosova Dželjalj Svečlja (Xhelal Svecla) je rekao da Kosovo istražuje moguću umiješanost Rusije u napad na policiju u Banjskoj u Zvečanu. Svečlja je rekao da istražitelji traže dokaze koji povezuju Rusiju - saveznicu Srbije - sa oružanim napadom. Rusko oružje i oprema i drugi dokumenti ukazuju na umiješanost Rusije u oružani napad, rekao je on.
Nakon oružanog napada u Banjskoj, mnogi građani na sjeveru Korova, sa kojim su novinari RSE razgovarali zbunjeni su i zabrinuti, ali i bez mnogo želje da pričaju o napadu kod Zvečana. Samo nekolicina je pristala da se predstavi. Svi su rekli da su iz srpskih i kosovskih medija saznali sve što znaju o incidentu u Banjskoj.
Sjedinjene Američke Države se protive nastojanjima da se ubistvo kosovskog narednika Afrima Bunjakua izjednači sa napadačima "koji su učestvovali u njegovom ubistvu", rekao je za RSE portparol američkog Stejt departmenta Metju Miler, na pitanje kako SAD gledaju na ljude koji su 24. septembra napali kosovsku policiju u Banjskoj.
Evropska unija se suštinski protivi veličanju zločinaca, terorista i oplakivanju za njima, poručio je portparol EU Peter Stano povodom proglašenja dana žalosti u Srbiji poslije sukoba u selu Banjska. "Napadače nikada ne treba izjednačavati sa žrtvama", naveo je Stano u pisanom odgovoru za RSE.
Fotografija ubijenog policajca Afrima Bunjakua u Policiji Kosova, septembar 2023.
Balkan na RSE
Isječena košarkaška lopta kao prijetnja i pokušaj zastrašivanja. S tim se suočio Nedim Salaharević, svjedok na suđenjima za ratne zločinima nad Bošnjacima u Vlasenici koji su se dogodili tokom 90-ih prošlog stoljeća. Salahareviću su 1992. godine u Vlasenici ubijeni otac i brat, koji su prethodno s njim i majkom bili u kućnom pritvoru, a kasnije i logoru "Sušica". Njegov brat Edin je bio košarkaš tuzlanske "Sloboda Dite" i juniorski reprezentativac bivše Jugoslavije.
Vrhovni sud Federacije BiH ukinuo je presudu Kantonalnog suda u Sarajevu kojom je Eldin Hodžić osuđen na kaznu zatvora u trajanju od 35 godina zbog počinjenog teškog slučaja nasilja u porodici u kojem je ubio suprugu Almu Kadić. Predmet je vraćen na ponovno suđenje, potvrđeno je za RSE iz ove pravosudne institucije. Alma Kadić je ubijena u julu 2021. godine ispred roditeljske kuće u Sarajevu pred četverogodišnjom kćerkom nakon stotina prijava policiji i Centru za socijalni rad.
Komesarka Vijeća Evrope za ljudska prava Dunja Mijatović pozvala je vlasti u Srbiji da procesuiraju ratne zločince, poboljšaju sigurnost novinara i ulože dodatne napore u borbi protiv nasilja nad ženama. Izvještaj, u kom se nalaze apeli i preporuke Vijeća Evrope objavljeni u četvrtak, 28. septembra, nastao je nakon boravka komesarke Mijatović u Srbiji, u martu 2023.
Pravno-politički haos koji mjesecima traje u četiri crnogorske opštine, ne djeluje da će se uskoro razriješiti. Lokalni izbori u Šavniku nisu okončani od prošlog oktobra, a u Andrijevici građani blokiraju zasjedanja lokalne Skupštine i glasanje o smjeni predsjednika Opštine. U Zeti lokalna vlast ne odustaje od poništenja priznanja Kosova, iako za to nema nadležnosti, a predsjednik Opštine Budva, koji je optužen za krijumčarenje kokaina, iz pritvora upravlja gradom. Sve ovo dešava se u atmosferi političke krize – Vlada duže od godinu funkcioniše u tehničkom mandatu, a formiranje nove je neizvjesno.
Među 1,2 milijarde maraka (oko 610 miliona eura) novca za koji se Republika Srpska mora zadužiti u toku ove godine da bi vratila dugove i održala likvidnost budžeta, nema novca za povećanje plata za zaposlene u javnom sektoru. To je razlog protesta koje je za 29. septembar u Banjaluci najavilo šest sindikata koji okupljaju zaposlene u javnoj upravi, zdravstvu, unutrašnjim poslovima i pravosuđu.
Rat u Ukrajini
Ukrajinska vojska saopštila je da je u velikoj mjeri odbila masivni ruski napad bespilotnim letjelicama na jug Ukrajine, jer njene trupe vode žestoke bitke s ruskim snagama na liniji fronta na istoku i jugu. Najnoviji napad uslijedio je nakon što je grad Herson na jugu Ukrajine bio pod ruskim artiljerijskim napadom kasno 27. septembra.
Predizborna kampanja u Slovačkoj otkriva oštre podjele oko toga treba li zemlja nastaviti podržavati Ukrajinu ili se okrenuti Rusiji. Dio glasača strahuje od utjecaja Moskve, dok bivši premijer, čija stranka je favorit, uprkos stavovima NATO-a i EU planira ukinuti vojnu i političku podršku Kijevu.
Svijet
Osoblje američkog Senata tvrdi da su hakeri povezani s kineskom vladom ukrali oko 60.000 e-mailova iz naloga 10 službenika Stejt departmenta prilikom hakerskog napada ranije ovog ljeta. Novi detalji prethodno poznatog hakerskog incidenta mogli bi ne samo pojačati zabrinutost Vašingtona oko kineskih hakerskih napora već i povećati pritisak na tehnološke divove da budu transparentniji o načinima zaštite svojih klijenata, pišu svjetski mediji.
Hiljade etničkih Armena iz Nagorno-Karabaha preplavilo je pogranični grad Goris nakon napornog puta kroz tu regiju. Armenski servis RSE razgovarao je sa izbjeglicama u Armeniji koji kažu da su ostavili sve iza sebe i da danima nisu jeli. U međuvremenu, u azerbejdžanskom gradu Terter, Raisa Ahmadova (71) žudi za mirom u regionu.
Talibani pokušavaju da ubijede univerzitetske profesore da se vrate iz inostranstva. Međutim, nastavnici koji su pobjegli zahtijevaju od talibana da poduzmu korake kako bi vratili prava djevojčicama i ženama na visoko obrazovanje prije nego što odluče da razgovaraju o povratku u zemlju.
Šta ima?
U podcastu poslušajte o protestu radnika šest sindikata u Banjaluci i drugim dešavanjima u BiH i svijetu.
Šta ima još...
- BIA saopštila da je Vulin bio u službenoj posjeti Izraelu
- MUP Srbije najavio nove zajedničke policijske patrole Srbije i Kine
- Naoružani napadač ubio tri osobe u pucnjavi u Roterdamu
- Jedna osoba poginula, 160 ranjeno u eksploziji u prijestolnici Uzbekistana
- Jedna osoba poginula, četiri povrijeđene u pucnjavi u Bratislavi
- Norveška traži od regulatora EU da kazni Metu zbog kršenja privatnosti
- Sjeverna Koreja u ustav unijela status nuklearne sile
- Sud u Bukureštu ublažio ograničenje kretanja Andrew Tatea
Toliko za danas. Pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Srdačan pozdrav do ponedjeljka ujutro,
Jasmina Đikoli
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!