Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Asja Hafner, novinarka Radija Slobodna Evropa.
Na početku nove radne sedmice pročitajte:
Važno za danas
- Evropska unija je izrazila "veliku zabrinutost" zbog operacija koje su vlasti Kosova preduzele u kancelarijama institucija kojima upravlja Srbija. U saopštenju od 4. februara se precizira da je predviđeno da se status ovih struktura reši u okviru dijaloga Kosova i Srbije, u vezi sa uspostavljanjem Zajednice opština sa srpskom većinom na Kosovu. "EU poziva Kosovo da izbegava jednostrane akcije, koje bi mogle da podignu tenzije i da se bavi ovim pitanjima kroz dijalog koji vodi EU", ističe se.
- Američki ambasador u Prištini Jeffrey Hovenier je, kao odgovor na niz poteza i odluka kosovskih vlasti, koje se odnose na ukidanje srpskog dinara i zatvaranje institucija koje na Kosovu rade u sistemu Srbije, poručio da poslednji potezi zvanične Prištine podižu bespotrebne etničke tenzije, te da sprečavaju Sjedinjene Države da lobiraju za Kosovo na međunarodnoj areni. Podvukao je da je na Vladi da promoviše multietničko Kosovo i "odgovara na zabrinutost svih svojih građana".
- "Dvadeset i pet godina nakon ubistva koje je naručila i organizovala država i devet godina od početka suđenja, ubistvo Slavka Ćuruvije ostaje nekažnjen zločin, a građani Srbije ostaju bez pravde. Izbili su nam dah. Zanemeli smo. Nema više tih reči koje možemo da uputimo pravosuđu koje se predalo pred silom", navela su u saopštenju nudruženja, medijske asocijacije i sindikati u Srbiji. Pozvali su građane da im se pridruže u ponedeljak, 5. februara, na protestu ispred Apelacionog suda u Beogradu zbog oslobađajuće presude optuženima za ubistvo novinara i urednika Slavka Ćuruvije.
Balkan na RSE
Brisel formalno predložio uključivanje obaveza iz Ohrida u pregovore sa Srbijom - Evropska komisija i Evropska služba za spoljnu akciju predali su prijedlog o izmjenama i dopunama u pregovaračkom okviru Srbije, potvrđeno je Radiju Slobodna Evropa iz ove institucije. Ovim prijedlogom, obaveze iz Sporazuma o putu ka normalizaciji odnosa, kao i Aneks primjene koji je usaglašen prošlog marta u Ohridu, formalno su sastavni dio procesa pregovora o članstvu između Beograda i Brisela.
Bosna i Hercegovina rizikuje da propusti naredni voz ka Evropi zbog ličnih interesa njenih političkih lidera, a pred zemljom je rizik podjele izazvan secesionističkim prijetnjama iz Republike Srpske, poručio je pomoćnik državnog sekretara Sjedinjenih Američkih Država, James O'Brien tokom posjete Sarajevu u petak 2. februara.
U novom Mostu Radija Slobodna Evropa odgovara se na pitanje zašto je predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću toliko važna televizija. Sagovornici Omera Karabega su profesori Fakulteta političkih nauka u Beogradu Snježana Milivojević i Rade Veljanovski. Razgovaralo se, između ostalog, o tome kako je medijska scena u Srbiji tako organizovana da omogućuje Vučiću apsolutnu dominaciju u medijima, kako je Telekom Srbije nedavno obezbedio da Vučićev govor bude istovremeno prenošen na 50 kanala, kako Vučić koristi televiziju da odgovara na svaku, pa i najmanju kritiku vlasti, kao o tome da li je Vučić nakon 12 godina neprekidnog pojavljivanja na televiziji dosadio gledaocima.
U baraci sa krevetima na sprat pored rešoa gdje spremaju hranu na podu žive radnici iz Indije, zaposleni na izgradnji kineske fabrike guma Linglong u Zrenjaninu, na sjeveroistoku Srbije. To pokazuju fotografije koje su Radiju Slobodna Evropa dostavile nevladine organizacije. Na gradilištu na oko 80 kilometara od Beograda su, kako tvrde, provodili šest dana nedeljno po deset sati, bez adekvatne opreme. A onda im je podizvođač radova koji ih je angažovao, kažu, uzeo pasoše i prestao sa isplatom zarada.
TV Liberty pita da li BiH radi na stvaranju vlastitih preduslova i kapaciteta za razvoj održivih izvora energije? Nova zakonska regulativa je tu, ali dalek je put od parlamenta do dalekovoda, iako raste interes privrednika i građana za zelenu energiju.
Kako prosječni građanin Crne Gore gleda na invaliditet? Da li osobe sa poteškoćama posmatraju kroz percepciju "milosrđa" ili im otvaraju prostor da budu aktivan dio društva? Odgovore na ova pitanja ima Marijeta Mojašević, aktivistkinja za prava osoba sa invaliditetom koju je britanski BBC uvrstio na listu 100 najuticajnijih žena u svijetu. Više pročitajte u tekstu - Borba Marijete Mojašević da osobe sa poteškoćama ne žive samo na papiru.
Kriza na Bliskom istoku
Sjedinjene Države i Velika Britanija izveli su udare na položaje Huta u Jemenu, dan nakon napada u Iraku i Siriji. Sjedinjene Države i Velika Britanija pokrenule su u subotu, 3. februara napade na 36 ciljeva u Jemenu, u drugom danu velikih američkih operacija protiv grupa povezanih s Iranom nakon smrtonosnog napada na američke trupe prošlog vikenda. U udarima su pogođena zakopana skladišta oružja Huta, raketni sistemi i lanseri koje su hutisti koristili za napad na brodove u Crvenom moru, a ciljano je 13 lokacija širom zemlje, rekao je Pentagon.
Tri američka vojnika su ubijena, a desetine su ranjene nakon što je u nedelju, 28. januara, dron udario u vojnu bazu u Jordanu, poznatu kao Tower 22. Lokacija je samo jedna od mnogih baza koje SAD ima na Bliskom istoku. Kolika je vojna prisutnost američkih trupa na Bliskom istoku?
Humanitarna pitanja u Gazi biće glavni prioritet za američkog državnog sekretara Antonyja Blinkena tokom posjete toj regiji rekao je Jake Sullivan, savjetnik Bijele kuće za nacionalnu sigurnost. Blinken putuje na Bliski istok gdje će posjetitit Izrael, Egipat, Katar, Saudijsku Arabiju i Zapadnu obalu.
Glavni prioritet za Blinkena na ovom putovanju biće humanitarna pomoć Palestincima u Gazi koji se nalaze u teškom stanju nakon višemjesečnog vojnog odgovora Izraela na smrtonosne napade Hamasa, kojeg SAD i EU smatraju za terorističku organizaciju, 7. oktobra u Izraelu.
Rat u Ukrajini
Dopisnik RSE Marijan Kušnir otišao je u hladne rovove na sjeveroistoku Ukrajine, u kojima su se vojnici, suočeni s teškim vremenskim prilikama i ruskim artiljerijskim udarima, sklonili dok se ratu ne nazire kraj.
Usred još jedne runde granata, vojnici tiho slušaju kako se drveće lomi i raspada iznad, dok se tlo trese od artiljerijskih udara.
Svijet
Rumunija pod hitno mora da usvoji zakonski okvir koji bi omogućio vojnu obuku za civilne dobrovoljce, jer zemlja mora da bude spremnija u slučaju da se ruski rat protiv Ukrajine proširi, rekao je novi vrhovni komandant rumunske vojske general Georgica Vlad. "Da, stanovništvo Rumunije, kao i stanovništvo cijele Evropske unije i Evrope, mora biti zabrinuto", rekao je general Vlad za Rumunski servis Radija Slobodna Evropa. "Lično, iako ne obavezno kao profesionalni vojnik, smatram da Ruska Federacija neće stati u Ukrajini. Ako pobijedi u Ukrajini, sljedeća glavna meta će joj biti Moldavija. Vidjećemo tenzije i na Zapadnom Balkanu. Uvjeren sam da će ruski predsjednik Vladimir Putin eskalirati svoju politiku u neposrednoj budućnosti", ocijenio je rumunski general.
Blogeri koji podržavaju Kremlj, poznatijih kao Z-blogeri, osuli su drvlje i kamenje na novu filmsku adaptaciju ruskog književnog klasika „Majstor i Margarita“, Mihaila Bulgakova. Film, koji je djelimično finansirala i država, suočava se sa mogućom zabranom nakon što je javnosti postao poznat antiratni stav reditelja.
Prvi put u istoriji, političarka iz redova Sinn Feina obavlja najvišu političku dužnost u Sjevernoj Irskoj, što je važan trenutak za stranku i za širu regiju jer je nakon dvogodišnje pauze uspostavljena vlada koja dijeli vlast. Ulogu prvog ministra prethodno je uvijek obavljao unionistički političar koji se zalagao za ostanak u sastavu Ujedinjenog Kraljevstva. Parlament Sjeverne Irske je u subotu, 3. februara napravio istorijsku prekretnicu imenujući na čelo vlade Michelle O'Neil iz Sinn Fein partije koja se opisivala kao političko krilo Irske republikanske armije (IRA), iako su još od 1990-ih obje organizacije isticale svoju odvojenost.
Ideja o prvoj ministarki koja podržava bliže veze s Republikom Irskom u britanskoj regiji, a još dolazi iz nacionalističkog Sinn Feina, nekada je bila nezamisliva, pišu svjetski mediji.
U novom Post Scriptumu pogledajte video - 'Žilet žica' između Teksasa i Vašingtona - pogledajte kako rastu tenzije između vlasti u saveznoj državi Teksas i Bajdenove administracije zbog povećanog priliva migranata iz Latinske Amerike. Teksas optužuje Vašington da je popustljivom politikom omogućio "invaziju" na ovu američku državu. Bajden ističe da su migranti snaga američkog društva. Od 2021. američku granicu sa Meksikom pokušalo je da pređe 6.3 miliona migranata, od toga je pušteno 2,4 miliona. Teksas odbija nalog Vrhovnog suda da ukloni 'žilet žicu' i sprečava pristup federalnim patrolama. Demokrate traže od Bajdena da preuzme Nacionalnu gardu Teksasa, dok 25 republikanskih guvernera podržava vlasti ove države. Pristalice Tegzita dižu glas, a mnogi upozoravaju i na opasnost od građanskog rata.
Šta ima?
U dnevnom podcastu o dešavanjima iz Bosne i Hercegovine poslušajte: Prošlo je 30 godina od napada na pijacu Markale tokom kojeg je poginulo 68 osoba. Obilježava se Dan sjećanja na sve poginule građane Sarajeva u periodu od 1992. do 1995. godina. Zakazano ročište za Milorada Dodika, predsjednika Republike Srpske.
Šta ima još…
- Pobjeda Bidena na stranačkim predizborima u Južnoj Karolini
- Veličanje Milana Nedića na skupu neonacista u centru Beograda
- Ruski kosmonaut oborio rekord za najduže vrijeme provedeno u svemiru
- Egipat naredio reviziju obnove piramide u Gizi nakon spornog videa
- U Čileu više od 50 osoba poginulo u šumskim požarima
Za kraj pogledajte fotografije koje pričaju priču o tome kako je rat s Japanom prije 120 godina ubrzao pad Ruskog Carstva.
Toliko za danas. Pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Srdačan pozdrav do sutra ujutru,
Asja Hafner
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!