Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Jasmina Đikoli, novinarka Radija Slobodna Evropa.
Ovog jutra za vas smo izabrali:
Važno za danas
- Federalni agenti uhapsili su u Masačusetsu pripadnika Vazduhoplovstva Nacionalne garde te američke države za kojeg se sumnja da je povezan sa slučajem curenja povjerljivih dokumenata.
- Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio da "Srbija nije i neće izvoziti oružje Ukrajini", kao i da "nije i neće" izvoziti ni municiju ni toj zemlji ni Rusiji.
- Bosna i Hercegovina potpisala deklaraciju o strateškom partnerstvu sa Azerbejdžanom, kakvo već ima i Srbija od novembra prošle godine.
- Vlada Sjeverne Makedonije saopštila da će obustaviti korištenje ruskog antivirusa Kaspersky kada Evropska unija uvede bilo koju specifičnu mjeru ili zabrani njegovo korištenje. Prema istraživanju RSE, antivirusni program ruskog proizvođača Kaspersky koristi se i u drugim državama regije.
- Medijski prostor se sužava na Zapadnom Balkanu, gdje neke vlade ponovno uvode kriminalizaciju klevete i smanjuju prostor za javnu debatu, kazala je Amanda Bennett, direktorica Američke agencije za globalne medije na pitanje o donošenju više kontroverznih zakona u Republici Srpskoj.
- Sveti Stefan u Crnoj Gori, Partizansko Spomen groblje u Mostaru u BiH i Bistričke vodenice u Srbiji nalaze se među sedam najugroženijih mjesta baštine u Evropi za 2023. godinu, objavila je Europa Nostra 13. aprila.
Balkan na RSE
Šesnaest kilometara puta od Budve do tivatskog aerodroma, duž crnogorske obale, gradit će kineski konzorcijum "Shandong" za gotovo 54 miliona eura, 14 miliona više nego što su vlasti planirale da potroše. Od tih 54 miliona eura, država ima obezbijeđeno nepunih 15 miliona, saopšteno je na sjednici Vlade krajem septembra. Vlada je navela da će nedostajuća sredstva doći iz "kapitalnog budžeta ili drugih načina finansiranja". Iz vladine Uprave za saobraćaj Radio Slobodna Evropa nije dobila odgovor da li će se država zbog toga zaduživati.
Vlast u glavnom gradu Crne Gore promijenjena je nakon 23 godine. Funkcionerka Pokreta Evropa sad Olivera Injac nova je gradonačelnica Podgorice, a Jelena Borovinić Bojović, iz prosrpskog Demokratskog fronta, predsjednica lokalnog parlamenta. Injac je izabrana 13. aprila glasovima 34 odbornika Skupštine opštine Podgorica, 12 je bilo protiv. Pogledajte video o novoj gradonačelnici Podgorice, prvoj ženi na toj poziciji.
Nakon saslušanja u Specijalnom državnom tužilaštvu predsjedniku Opštine Budva Milu Božoviću je određen pritvor od 72 sata. Božović je uhapšen 13. aprila rano ujutro zbog sumnje da je počinio više krivičnih djela iz oblasti organizovanog kriminala i šverca narkotika. Zbog njegovog hapšenja, Skupština Crne Gore odložila je saslušanje čelnika službi bezbjednosti.
Centralna izborna komisija Kosova još nije objavila spisak biračkih mjesta, iako je do održavanja vanrednih lokalnih izbora u četiri opštine sa srpskom većinom na sjeveru Kosova ostalo manje od deset dana. Do sada se glasalo u školama, ali ovoga puta je gotovo izvjesno da tako nešto neće biti moguće jer obrazovne institucije u sredinama sa većinski srpskim stanovništvom rade u sistemu Srbije, a zvanični Beograd se već izjasnio protiv izbora jer na njima neće učestvovati Srpska lista.
Sudski izvršitelji pokušali su izuzeti parking u centru Banje Luke. Međutim, odustali su od namjere 13. aprila nakon okupljanja nekoliko stotina građana na poziv gradonačelnika Draška Stanivukovića. Zašto je sporan parking pogledajte u videu.
Put do posla za više od 290.000 osoba s invaliditetom u BiH nije lak. Nevladine organizacije i udruženja pomažu, a kada je riječ o državi, u oba bh. entiteta djeluju fondovi za profesionalnu rehabilitaciju. Nakon obuke za konobara u Udruženju "Naša djeca", Adis iz Mostara je svoj prvi posao u životu dobio u 27. godini života.
Rat u Ukrajini
Evropska unija je u četvrtak, 13. aprila, objavila da je ruska plaćenička grupa Wagner dodata na listu evropskih sankcija zbog "aktivnog učešća u ratu ruske agresije protiv Ukrajine". Wagner, koji predvodi ruske napade na ukrajinske gradove Bahmut i Soledar, stavljen je u februaru na još jednu listu sankcija EU zbog kršenja ljudskih prava i "destabilizacije" zemalja u Africi.
Njemačka je odobrila zahtjev Poljske da prebaci pet borbenih aviona u Ukrajinu, saopštilo je u četvrtak njemačko Ministarstvo odbrane. Poljskoj je ova dozvola bila potrebna jer su avioni MiG 28 sovjetskog dizajna pripadali Njemačkoj, kao dio vojne flote komunističke Istočne Njemačke. Kada je ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski posjetio Varšavu prije sedmicu dana, poljski predsjednik Andžej Duda je saopštio da je njegova zemlja već obezbijedila četiri MiG-a a da će uskoro obezbijediti još četiri. Poljska je među prvima počela da zagovara slanje vojnih aviona u Ukrajinu.
Norveško Ministarstvo vanjskih poslova saopštilo je da je 15 službenika Ambasade Rusije u Oslu proglasilo "nepoželjnim", dodajući da su u pitanju obavještajci koji rade pod okriljem diplomatskih pozicija. Ministarstvo vanjskih poslova Rusije je saopštilo da će odgovoriti na norveško protjerivanje 15 ruskih diplomata, prenijela je državna novinska agencija TASS. Odnosi dvije zemlje, koje su dugo imale bliske veze, znatno su se pogoršali kao rezultat sukoba u Ukrajini. Iako nije članica Evropske unije, Norveška je usvojila gotovo sve sankcije koje je Brisel uveo Rusiji.
Ministar privrede Srbije Rade Basta usamljen je u svom stavu da Beograd treba da uvede sankcije Rusiji. On u objavama na društvenim mrežama poručuje da Srbija već plaća veliku cijenu zbog toga što se nije pridružila sankcijama. Do sada ga niko od zvaničnika nije podržao. Bastin stav odskače od državne politike. Iako Srbija podržava teritorijalni integritet Ukrajine, odbija da uvede sankcije Rusiji.
Svijet
Njemačka će u subotu, 15. aprila, zatvoriti svoje tri posljednje nuklearne elektrane, u prelomnom momentu za energetsku politiku zemlje koja je već dugo podozriva prema atomskoj energiji. Kritičari, međutim, tvrde da je riječ o nepromišljenom činu u vrijeme neizvjesnog snabdijevanja energijom pošto se gase postrojenja s niskim emisijama štetnih gasova, dok se i dalje koriste elektrane na fosilna goriva, pišu svjetski mediji.
Egipat se približava Rusiji od puča 2013. u kome je na vlast došao general Abdel Fatah el Sisi, nakon nekoliko decenija tijesnih veza sa SAD. Osim ideološke bliskosti Sisija s ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom u kombinaciji sa američkim kritikama stanja ljudskih prava u Egiptu, na taj trend je uticao i smanjeni angažman SAD na Bliskom istoku, što je Rusija iskoristila za jačanje svog uticaja. O približavanju Egipta i Rusije pogledajte više u Post Scriptumu.
Dvojica zvaničnika uzbekistanske regionalne vlade suočavaju se s ponovnim suđenjem i moguće strožim kaznama za seksualno zlostavljanje djece pod njihovom brigom. Zvaničnici su prikrivali seksualno zlostavljanje tinejdžerki sve dok nevladina organizacija nije otkrila zločin.
Tražimo odgovore
Priča o Ani Frank bazirana na njenom dnevniku u formatu stripa tokom marta mjeseca izbačena je iz školske biblioteke jedne srednje škole na Floridi na zahtjev konzervativne grupe roditelja koji su rekli da "eksplicitno seksualni" sadržaji umanjuju značaj holokausta.
Kome smeta ilustrovana priča o Ani Frank? pročitajte u rubrici ZAŠTO, koju možete pronaći i na Facebook stranici.
Šta ima?
U danjašnjem podcastu, između ostalog, poslušajte o posjeti predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika Beogradu te zašto je bitno da se u Federaciji BiH razmatra novi Zakon o vodama.
Toliko za danas, pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Srdačan pozdrav do ponedjeljka ujutru,
Jasmina Đikoli
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!