Odluka Danaca da na referendumu podrže prijedlog o pridruživanju zajedničkoj odbrambenoj politici Evropske unije 30 godina nakon odbijanja, predstavlja još jedan primjer zbližavanja nekada neutralnih evropskih zemalja sa saveznicima uslijed ruske invazije na Ukrajinu, pišu svjetski mediji.
Bez praznine u zajedničkoj odbrani
Danska je glasala za produbljivanje svoje vojne saradnje sa ostatkom Evrope, pošto je većina Danaca 1. juna odobrila ukidanje 30-godišnjeg izuzeća koji je skandinavsku zemlju držao izvan zajedničke sigurnosne i odbrambene politike Evropske unije, ukazuje Volstrit džurnal (The Wall Street Journal).
Rezultat referenduma, koji je osiguran dvotrećinskom većinom, zatvara prazninu u zajedničkoj obrani Evrope dok se kontinent ujedinjuje nakon ruske invazije na Ukrajinu, ističe američki list i dodaje da je invazija je također podstakla danske nordijske susjede Finsku i Švedsku da se prijave za članstvo u NATO-u.
Kao osnivač NATO-a, Danska je već čvrsto integrisana u evropsku sigurnosnu arhitekturu, ali ovosedmično glasanje šalje snažan signal Evropskoj uniji (EU) da je Kopenhagen spreman preuzeti veći dio tereta u odbrani kontinenta, rekao je uoči referenduma danski ministar vanjskih poslova Jepe Kofod (Jeppe) naglasivši da je odluka važna i za SAD koje su ukazale na značaj "razvijanja evropska saradnje u oblasti odbrane".
Položaj Danske, sa oko 5,5 miliona stanovnika, strateški je važan za Evropu, naglašava Volstrit džurnal. Glasanje u srijedu omogućit će danskim zvaničnicima da učestvuju u raspravama EU o politici odbrane i nabavci i razvoju vojne opreme, kao i ulaganje u niz zajedničkih projekata, poput sajber sigurnosti.
Danska je članica EU već 50 godina, ali njeno stanovništvo je kroz istoriju bilo skeptično prema Uniji, napisao je list dodajući da je Danska bila jedina članica izvan Evropske odbrambene agencije, koja pomaže državama da poboljšaju svoje odbrambene sposobnosti kroz bližu koordinaciju.
'Signal EU, NATO-u ali i Putinu'
Konačni rezultati referenduma održanog u srijedu, 1. juna, pokazali su da je gotovo 67 odsto Danaca glasalo za, dok je 33 odsto bilo protiv vladinog prijedloga o pridruživanju odbrambenoj politici EU, napisao je Gardijan (The Guardian).
Nakon što je objavljen rezultat referenduma u srijedu navečer, premijerka te zemlje Mete Frederiksen (Mette) rekla je da je glasanjem Danska poslala "važan signal saveznicima u Evropi i NATO-u, ali i Putinu". "Pokazujemo da kada Putin napadne slobodnu zemlju i prijeti stabilnosti u Evropi, mi drugi se udružujemo", kazala je.
Lideri EU pozdravili su rezultat referenduma "od kojeg će i Danska i EU imati koristi" dok, dodaje Gardijan, analitičari smatraju da je riječ o simboličnoj pobjedi Brisela.
"Politički značaj će nadmašiti vojni doprinos", rekao je Kristijan Sobi Kristensen (Kristian Soby), viši istraživač u Centru za vojne studije Univerziteta u Kopenhagenu.
Oni koji su se protivili vladinom prijedlogu tvrdili su da je odbrambena saradnja Evropske unije otežana pretjeranom birokratijom i neefikasnim donošenjem odluka, te da bi zajednička evropska odbrana bila na štetu NATO-a.
Misije u BiH i Somaliji
Još uvijek je nejasno u kojoj će od sedam tekućih vojnih misija Evropske unije Danska učestvovati, mada postoje naznake o mogućim zajedničkim vojnim operacijama EU u sklopu mirovnih misija u Bosni i Hercegovini i Somaliji, piše Politico (Politiko).
Referendum je održan u vrijeme kada i druge evropske zemlje mijenjaju dugotrajne stavove o odbrani i sigurnosti nakon ruske invazije na Ukrajinu: osim što su Finska i Švedska podnijele zahtjev za ulazak u NATO, u Njemačkoj su vladajuća koalicija i konzervativni opozicioni savez postigli dogovor o posebnom fondu od 100 milijardi eura za naoružanje vojske.
Referendum je održan istog dana kada je ruski gigant Gazprom potvrdio da je prekinuo isporuku gasa za kompanije "Shell Energy Europe" i danski Orsted nakon što su obje odbile da plate u rubljama.
Odvojeno od referenduma, dodaje Politiko, danska vlada i glavne parlamentarne stranke također su se složile da povećaju budžet za odbranu Danske dok ne dostigne dva odsto BDP-a do 2033., u skladu s ciljem potrošnje NATO-a.
Istorijske odluke u istorijskim vremenima
Iako u posljednjih 30 godina Danska nije igrala nikakvu ulogu u većini evropskih odbrambenih i sigurnosnih inicijativa, lideri u Kopenhagenu su od početka ruske invazije na Ukrajinu tvrdili da se regionalna sigurnosna situacija promijenila te su o referendumu govorili kao o istorijskoj odluci u istorijskim vremenima, ističe BBC.
Članica EU od 1973. godine, Danska je često uzmicala od dalje integracije, podsjeća britanski javni servis dodajući da je danska politika o izuzeću iz zajedničke odbrane nastala nakon što su Danci za dlaku odbacili Ugovor iz Mastrihta iz 1992. o bližoj integraciji u EU.
Danska je konačno prihvatilla sporazum godinu dana kasnije nakon što je na referendumu donijela odluku da ne učestvuje u evropskoj saradnji po pitanju pravosuđa, unutrašnjih poslova i eura. Na referendumu 2000. Danci su odbacili euro i još uvijek koriste krunu, dok su 15 godina kasnije glasali su za zadržavanje izuzeća za pravosuđe i unutrašnje poslove.
Prema podacima istraživačkog centra Europa, Danska je koristila svoje izuzeće u odbrambenoj politici EU 235 puta tokom 28 godina, ali se na njega mnogo češće pozivala posljednjih godina. To je, dodaje BBC, uglavnom zbog sve većeg broja evropskih mjera vezanih za sigurnost, posebno od ruske aneksije Krima 2014. godine.
Referendumi u Danskoj o pitanjima vezanim za EU često su završavali bez glasanja i ovo je deveti do sada. Iako je posljednji referendum dobio najveći udio glasova ikada, na njemu je također zabilježena druga najmanja izlaznost na glasanje u istoriji Danske, sa samo 65,8 odsto građana koji su glasali.