Piše: Tony Wesolowsky i Bjeloruski servis RSE-a
Krajem prošle sedmice zapadne zemlje uvele su tri runde sankcija protiv vladajućeg aparata autoritarnog Aleksandra Lukašenka koji je proglasio pobjedu na predsjedničkim izborima u avgustu 2020. za koje mnogi Bjelorusi vjeruju da su bili očito namješteni, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RSE) na engleskom jeziku.
Država je, međutim, nastavila s nasilnim obračunom protiv demonstranata i političkih protivnika Lukašenka, koji je na vlasti od 1994., nakon izbora koje posmatrači i zapadne vlade smatraju neslobodnim, nepravednim i nedemokratskim.
Pozivi na oštrije mjere pojavili su se uslijed negodovanja zbog preusmjeravanja leta Rajanera (Ryanair) Atena-Vilnjus koji je 23. maja bio primoran da sleti u Minsk nakon čega su uhapšeni Raman Pratasevič, bloger koji je prošle godine pobjegao iz Bjelorusije u strahu od krivičnog gonjenja po politički motivisanoj optužnici, i njegove djevojke Sofije Sapega, ruske državljanke.
Evropska unija (EU), Sjedinjene Države, Kanada i Velika Britanija najavile su 21. juna novu rundu sankcija s cijem da obuzdaju Lukašenka. "Ujedinjeni smo u dubokoj zabrinutosti u pogledu kontinuiranih napada režima [Lukašenka] na ljudska prava, slobode i međunarodno pravo", navodi se u zajedničkoj izjavi četvorke.
"Posvećeni smo podršci dugo potisnutim demokratskim aspiracijama građana Belorusije i stojimo zajedno kako bismo režimu nametnuli troškove zbog njegovog otvorenog nepoštovanja međunarodnih obaveza", rekli su.
Mada je taj potez koordinisan, liste onih koji su pogođeni sankcijama EU, SAD, Kanade i Velike Britanije nisu identične.
Među entitetima na meti Ministarstva finansija SAD bili su glavna bjeloruska bezbjednosna služba KGB, jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova i Glavna direkcija za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije (GUBOPIK), koji su uveliko bili umiješani u stalnu akciju nasilnih napada.
Američke sankcije također su uvedene protiv glavnog tužioca u Bjelorusiji Andreja Šveda, za koga je američko Ministarstvo finansija saopštilo da je podigao "politički motivisane optužbe za terorizam i podnio zahtjeve za ekstradiciju" protiv protjerane liderke opozicije Svjetlane Tihanovskaje i Mikalaja Karpjankua, zamjenika ministra unutrašnjih poslova koji komanduje jedinicama Ministarstva.
Na sastanku u Luksemburgu 21. juna, ministri vanjskih poslova EU glasali su za ciljanje ključnih sektora bjeloruske ekonomije, uključujući bankarstvo, naftu, duhan i veoma unosnu industriju kalijuma. Očekuje se da će lideri EU narednih dana potvrditi te "sektorske sankcije".
Ministri su zvanično potpisali da dodaju 78 osoba i osam entiteta na listu sankcija, podvrgavajući ih zabrani izdavanja viza - što znači da ne mogu ući u EU - a njihova imovina se zamrzava. Ukupno oko 166 osoba i 15 entiteta u Bjelorusiji sada je pod sankcijama Evropske unije.
Sedam od 78, uključujući ministre odbrane i saobraćaja, sankcionisano je zbog prinudnog slijetanja aviona Rajanera na putu između dvije prijestonice EU – potez koji mnogi osuđuju kao "državnu otmicu" - i hapšenja Prataseviča i Sapege.
Preostalih 71 osoba -- uključujući ruskog tajkuna Mihaila Gucerijeva, Lukašenkovog sina Dzmitrija i suprugu njegovog najstarijeg sina Liliju, stavljeni su na listu sankcija zbog "koristi i podrške Lukašenkovom režimu".
RSE razmatra šest većih imena na crnoj listi EU.
Mihail Gucerijev
Mihail Gucerijev (u sredini) šeta sa Aleksandrom Lukašenkom. (neutvrđen datum)
Gucerijev, za koji se izvještava da ima dugogodišnje veze sa Lukašenkom, izgradio je, između ostalih, poslovnu imperiju - s elementima kako iznutra, tako i onim koji su povezani s Bjelorusijom - u sektorima energetike, kalijuma i ugostiteljstva. Njegova imovina navodno vrijedi najmanje dvije milijarde dolara.
Safmar, ruski konglomerat pod kontrolom Gucerijeva, bio je jedina firma koja je nastavila da naftom snabdijeva bjeloruske rafinerije tokom prepirki između Rusije i Belorusije početkom 2020., velikim dijelom potaknutih Lukašenkovim odbijanjem da u posljednjem trenutku pristane na čvršće odnose s Rusijom u skladu sa sporazumomu iz 1999. o formiranju "savezne države".
Gucerijev je također vlasnik Slavkalija, koji gradi fabriku za iskopavanje i preradu kalijum-hlorida u blizini Ljubana, grada u centralnom dijelu zemlje, u blizini ležišta kalijum-soli. Procijenjen na dvije milijarde dolara, nazvan je najvećim investicionim projektom u Bjelorusiji. Lukašenko je rekao da će Ljubanu dati novo ime: Gucerijev.
Njegova druga poslovna interesovanja u Bjelorusiji uključuju benzinske pumpe i skladišta nafte, kao i hotel, poslovni centar i aerodromski terminal u Minsku.
Aleksej Aleksin
Vodeći bjeloruski biznismen s interesovanjima nizu sektora, uključujući naftu i energetiku, nekretnine, duhan, maloprodaju i finansije, navodno je blizak i Aleksandru Lukašenku i njegovom sinu Viktaru, kojeg je EU ranije stavila na listu sankcionisanih pojedinaca.
Njegova kompanija posjeduje imanje u istočnom regionu Mahileu, koji su neki prozvali predsjedničkom rezidencijom, jer je navodno Aleksandar Lukašenko tamo čest posjetilac.
Aleksin je suvlasnik Bremino grupe, koju je Lukašenko izabrao -- navodno uz podršku sina Viktara i nizom poreskih olakšica i drugih prednosti -- za razvoj specijalne ekonomske zone Bremino-Orša.
Aleksin i njegova uža porodica kontrolišu kompanije Inter Tobako i Energo Ojl (Energo-Oil), koje imaju ekskluzivno pravo da uvoze duhanske proizvode u Bjelorusiju u skladu sa predsjedničkim dekretom.
Bjeloruski nezavisni mediji i EU povezali su Aleksina, kako se navodi, s prvom privatnom vojnom kompanijom u Bjelorusiji GardServis, koja ima podršku vlade i navodno ima veze s državnim bezbjednosnim aparatom.
Sergej Cijacerin
Cijacerin je tajkun za koga analitičari kažu da je član Lukašenkovog najužeg kruga. Njegovi poslovni interesi uključuju alkoholna pića, prehrambene proizvode i namještaj. Također je suvlasnik VIBEL-a, kompanije koja ostvaruje prihode prodajom komercijalnih video spotova na bjeloruskim državnim televizijskim kanalima.
Cijacerinova kompanija Belglobalstart je 2019. godine izabrana za izgradnju multifunkcionalnog poslovnog centra koji će se nalaziti u blizini sjedišta predsjedništva u Minsku.
Kao i Lukašenko, Cijacerin sebe prikazuje kao ljubitelja sporta. On je predsjednik Bjeloruske teniske federacije i bivši Lukašenkov pomoćnik po pitanjima sporta.
Cijacerin je bio glasan kritičar bjeloruskih sportista koji su podržali prodemokratske proteste i osudili represiju protiv miroljubivih demonstranata, novinara i aktivista za ljudska prava. Javno je zahtijevao da ti sportisti koji govore protiv države vrate sav novac koji je država uložila u njih.
Aleksandar Zajcau
Zajcau, je bivši pomoćnik 45-ogodišnjeg Vikara Lukašenka, najstarijeg sina Aleksandra Lukašenka i njegov bivši savjetnik za državnu bezbjednost.
Sada u biznisu, njegova Sohra Grupa ima ekskluzivnu dozvolu za izvoz proizvoda državnih kompanija, kao što su traktori i kamioni, u Perzijski zaliv i afričke zemlje. Uz Aleksina, Zajcau je suvlasnik Bremino grupe.
Lilija Lukašenka
Lilija Lukašenka (lijevo) pojavljuje se s porodicom na državnoj televiziji.
Supruga Viktara Lukašenka, Lilija je u velikoj mjeri van centra pažnje, ali je dovedena u vezu s brojnim istaknutim kompanijama, uključujući Dejna Holdings/ Dejna Astra (Dana Holdings/Dana Astra), koncern Belkudožpromisli (Belkhudozhpromysly) i Istli Trejding (Eastleigh Trading Ltd).
Dejna Astra gradi 'Minsk Svijet', stambeni i poslovni kompleks u prijestonici vrijedan 3,5 milijardi dolara. Dejna Astra je glavna podružnica Kompanije Dejna Holdings, u vlasništvu Karića, srpske porodice koja je povezana sa Lukašenkom i koja se posljednjih godina katapultirala na vrh bjeloruske industrije nekretnina.
Dzmitrij Lukašenko
Aleksandar Lukašenko (desno) sa svojim sinovima (slijeva nadesno) Viktarom, Mikalajem i Dzmitrijem prisustvuje ceremoniji obilježavanja pobjede u Drugom svjetskom ratu u Minsku u maju 2018.
Drugi od trojice sinova Aleksandra Lukašenka 41-ogodišnji Dzmitrij je biznismen i predsjednik Predsjedničkog sportskog kluba od 2005.
"Kroz ovaj entitet on vodi poslove i kontroliše brojna preduzeća. Bio je prisutan na tajnoj inauguraciji Aleksandra Lukašenka u septembru 2020. Stoga koristi i podržava Lukašenkov režim", saopštila je EU najavljujući set sankcija.