Predsjednik SAD Joe Biden ponudio je ove sedmice veću ekonomsku pomoć pacifičkim ostrvima na sastanku u Bijeloj kući s liderima iz 18 zemalja regije.
Dvodnevni samit je dio nastojanja administracije da produbi veze s nizom malih, ali strateških zemalja i najnovija ilustracija nadmetanja za geopolitički uticaj između Sjedinjenih Država i Kine, pišu svjetski mediji.
Drugi samit u godinu dana
Biden se početkom sedmice susreo s liderima pacifičkih ostrva na drugom samitu Bijele kuće u nešto više od godinu dana, ističe Rojters (Reuters) uz ocjenu da je samit dio ofanzive šarmiranja usmjerene na suzbijanje daljih kineskih prodora u regiju koju Vašington smatra strateški ključnom.
Prije nego što je 25. septembra poželio dobrodošlicu ostrvskim čelnicima, okupljenim pod okriljem Foruma pacifičkih ostrva (PIF) od 18 zemalja, Biden je najavio američko diplomatsko priznanje još dvije pacifičke ostrvske države, Kukovih ostrva i Niuea.
Pročitajte i ovo: Kina kritikuje SAD zbog porasta tenzija u južnom PacifikuBiden je obećao da će raditi s Kongresom na obezbjeđivanju dodatnih 200 miliona dolara za projekte u regiji koji imaju za cilj ublažavanje efekata klimatskih promjena, podsticanje ekonomskog rasta, suzbijanje ilegalnog ribolova i poboljšanje javnog zdravlja, navodi se u dokumentu izdatom nakon radnog ručka.
U zajedničkoj izjavi navodi se da su se strane složile da održe još jedan samit 2025. i političke sastanke svake dvije godine nakon toga.
Premijer Kukovih ostrva Mark Brown, predsjedavajući ostrvskog foruma, pozvao je Vašington "da se aktivno uključi na najvišem nivou" na 52. sastanku čelnika PIF-a za nekoliko sedmica kako bi podržao svoju strategiju do 2050. godine.
Predsjednik SAD je, podsjeća Rojters, prije godinu dana bio domaćin inauguracijskog samita 14 pacifičkih ostrvskih država i trebao se ponovo sastati s njima u Papui Novoj Gvineji u maju. Međutim, taj sastanak je prekinut kada je kriza američkog duga natjerala Bidena da prekine putovanje po Aziji.
Prošle godine, njegova administracija se obavezala da će pomoći ostrvljanima protiv kineske "ekonomske prisile" i u zajedničkoj deklaraciji je odlučeno da ojača njihovo partnerstvo, navodeći da dijele viziju za regiju u kojoj će "demokratija moći da cvjeta".
Neuspjeh prije početka
Lideri pacifičkih ostrvskih država dobili su zvjezdani tretman u Vašingtonu, ali je kineski uticaj bio bauk na gozbi, napisao je Gardijan (The Guardian).
Američka ofanziva šarmiranja, koja je imala za cilj da umanji uticaj Kine u regiji, pretrpjela je, kako ističe list, neuspjeh prije nego što je počela - najavom premijera Solomonskih ostrva, Manaseha Sogavarea, koji je sada blisko povezan s Pekingom, da neće prisustvovati.
"Mislim da bi bilo pošteno reći da su Sjedinjene Države razočarane" Sogavareovom odlukom, rekao je visoki zvaničnik administracije.
Pročitajte i ovo: Novim paktom Kina širi uticaj na Južnom PacifikuSogavare je otišao kući tokom vikenda nakon što je prisustvovao Generalnoj skupštini UN-a. On je prošle godine odbio da potpiše sporazum o partnerstvu između SAD i Pacifika, ali je potpisao sporazum o sigurnosti s Kinom i pristao da poveća saradnju u oblasti provođenja zakona i sigurnosnih pitanja.
Tokom samita 2022. SAD su najavile više od 800 miliona dolara pomoći ostrvskim državama. Bijela kuća je u saopštenju navela da će ovogodišnji samit ponovo potvrditi opredijeljenost SAD za zajedničke regionalne prioritete i saradnju u ključnim pitanjima, uključujući klimatsku krizu i pomorsku sigurnost.
Dio pomoći za ekonomsku infrastrukturu koju Biden nudi uključuje sigurnu podvodnu kablovsku povezanost s pacifičkim ostrvskim državama. Međutim, planovi finansiranja moraju biti dostavljeni Kongresu, gdje republikanci prijete da će zatvoriti vladu zbog spora oko potrošnje.
Generalni sekretar Foruma pacifičkih ostrva Henry Puna je rekao da je pacifička ostrvska regija prešla iz perioda strateškog zanemarivanja prije jedne decenije u period kada je danas predmet strateškog interesa, konkurencije i "manipulacije" - što se, ističe Gardijan, odnosi na geopolitičko rivalstvo za uticaj u regiji između SAD i Kine.
Višegodišnje zanemarivanje
Bidenov drugi samit Foruma američkih i pacifičkih ostrva dio je većeg napora Bidenove administracije da produbi veze s nizom malih, ali strateški važnih zemalja u južnom Pacifiku, piše Njujork tajms (The New York Times) uz ocjenu da je to najnovija ilustracija nadmetanja Vašingtona i Pekinga za uticaj u regiji.
Događaj je bio uglavnom osmišljen da ojača i istakne veze nakon, kako zvaničnici priznaju, višegodišnjeg američkog zanemarivanja ostrva istočno i sjeveroistočno od Australije.
U protekloj godini Sjedinjene Države su otvorile ambasade na Solomonskim ostrvima i Tongi, a planiraju otvoriti jednu ambasadu početkom sljedeće godine u Vanuatuu. Kada je državni sekretar Antony Blinken sletio na Fidži u februaru 2022., to je bila prva posjeta američkog državnog sekretara tamo u 36 godina.
Ti koraci su u velikoj mjeri šahovski potezi kao odgovor na sve veći kineski uticaj u regiji, koji je postao posebno vidljiv prošle godine kada su Solomonska ostrva iznenadila američke zvaničnike potpisivanjem sveobuhvatnog sigurnosnog pakta s Pekingom, što bi, kako kažu analitičari, moglo na kraju omogućiti stalno kinesko vojno prisustvo.
Pročitajte i ovo: Kako SAD jačaju vojne saveze da bi se suprotstavili KiniZvaničnici Bidenove administracije kažu da njihov cilj nije konkretno da se takmiče s Kinom ili da traže od zemalja da biraju između Vašingtona i Pekinga, već da pomognu u osiguravanju "slobodnog i otvorenog" Pacifika. Međutim, dodaje list, zvaničnici priznaju da ih je kineska asertivnost natjerala da posvete veću pažnju regiji.
Kineski mediji pod kontrolom države su, ukazuje Njujork tajms, ismijali napore SAD da steknu uticaj kao dio očigledne borbe za moć. U uvodniku u ponedjeljak u pekinškim novinama China Daily navodi se da su pacifičke ostrvske zemlje bile "u velikoj mjeri zaboravljene od Zapada" sve do nedavno, "kada su Sjedinjene Države i njihovi saveznici počeli gledati na Kinu kao na rivala".
Nova pregovaračka moć
Kao mali igrači u velikoj igri, udaljene i zanemarene okeanske države sada se nalaze u centru pažnje, u novoj borbi za vojnu moć i ekonomski uticaj između SAD i Kine, piše londonski Tajms (The Times).
Populacija u 16 zemalja južnog Pacifika je manje od 13 miliona ljudi ali, naglašava londonski list, njihova raštrkana ostrva zauzimaju 15 posto površine planete. Kao što su u Drugom svjetskom ratu, u bitkama između Japana i SAD, bili od strateškog značaja, u svakom potencijalnom sukobu između Kine i SAD, oni bi imali sličan značaj.
Pročitajte i ovo: Kina i pacifičke ostrvske države u ključnom trenutku odnosaUpad Pekinga u sigurnosne aranžmane regije kroz sigurnosni sporazum sa Solomonskim ostrvima, alarmirao je vlade širom svijeta, ističe Tajms, dodajući da su samo ove godine najveću državu u regiji, Papua Novu Gvineju, posjetili ministri vanjskih poslova SAD i Britanije, te čelnici Australije, Indonezije, Indije i Francuske.
SAD se nadaju da će u budućnosti imati više odbrambenih sporazuma poput onog potpisanog u maju s Papua Novom Gvinejom, koji američkoj vojsci daje "nesmetan pristup" ključnim vojnim bazama za obuku, punjenje gorivom i raspoređivanje brodova i aviona.
Sa Palauom i Mikronezijom, Vašington je nedavno obnovio aranžman pod nazivom Ugovor o slobodnom udruživanju (Compact of Free Association, Cofa), koji povjerava odgovornost za njihovu odbranu Vašingtonu i daje SAD pristup njihovim strateškim vodama.
Maršalova ostrva su, međutim, odložila dogovor o sopstvenoj novoj Cofa-i, tražeći kompenzaciju za 67 američkih nuklearnih proba izvršenih 1940-ih i 1950-ih. To je, zaključuje Tajms, pokazatelj nove stvarnosti, koja je odjednom postala strateški interesantna, gdje su pacifičke nacije otkrile da imaju novu pregovaračku moć.