U novoj temi sedmice Radija Slobodna Evropa govorimo o odnosu prema antifašizmu na Balkanu. Naime, u petak 6. juna svijet je na obalama Francuske obilježio važan istorijski datum - Dan D - iskrcavanje savezničkih snaga u Normandiji 1944. godine, događaj koji se smatra prekretnicom za okončanje Drugog svjetskog rata i pobjede nad fašizmom.
Američki predsjednik Barack Obama u petak je na komemoraciji naglasio da: "Oni koji su se žrtvovali za slobodu tada, i oni koji to čine danas, su znali i znaju da sloboda nije moguća ako slobodni ljudi nijesu spremni da umru za nju."
Simbolika iskrcavanja u Normandiji je i u tome što je jedna od odlučujućih i jedinstvenih bitaka za pobjedu nad fašizmom izvedena u zemlji "Francuske revolucije" i kolijevci demokratije, u kojoj je nastao moto "Liberté, égalité, fraternité" (Sloboda, jednakost i bratstvo).
(Fotogalerija: Sedam decenija od iskrcavanja u Normandiji)
Vodeći se baš tim motom narodi bivše Jugoslavije, predvođeni Komunističkom partijom i Josipom Brozom Titom, takođe su dali nemjerljiv doprinos pobjedi nad nacizmom i fašizmom. Na toj teritoriji, koju danas čine sedam država, u antifašističkoj borbi život je dalo 1.600.000 osoba tokom Drugog svjetskog rata. Pojedine se bitke, ili ofanzive, kako se to tada govorilo, i danas izučavaju na vojnim akademijama širom svijeta.
Ipak, za razliku od mnogih drugih, koji sada pokušavaju prigrliti antifašističko nasljeđe, čak i iako ga nemaju, na Balkanu, kao da je sa odbacivanjem nasljeđa komunizma, istovremeno kod mnogih odbačen i antifašizam. Ili se u najboljem slučaju uz partizane, kao nosioce antifašističke borbe u Drugom svjetskom ratu, u istu ravan danas pokušavaju svrstati četnici i ustaše.
Antifašizam je u Srbiji marginalizovan i njegova uloga u kreiranju javnih politika je sve manja. Dok su spomenici antifašističkoj borbi u Drugom svjetskom ratu prepušteni zaboravu, u istorijskim udžbenicima se antifašistima proglašavaju kvislinzi koji se stavljaju rame uz rame sa partizanima. Kolika je snaga antifašističke ideje u Srbiji danas i može li se ona oduprijeti pritiscima revizionizma, istraživao je Dušan Komarčević u priči Sprega nacionalizma i kapitala doprinela marginalizaciji antifašizma.
Od sedam slavnih ofanziva tokom Drugog svjetskog rata na teritoriji bivše Jugoslavije, pet ih je izvedeno na prostoru Bosne i Hercegovine. Ali u zemlji i gradu širom svijeta poznatog antifašitičkog junaka Vladimira Perića Valtera, od slavne istorije malo je šta ostalo.
Hrvatska je imala najjači antifašistički pokret u Evropi u Drugom svjetskom ratu. No, 90-tih godina praksa se izmijenila. Ostalo je samo deklarativno opredjeljenje, "s figom u džepu", navode sagovornici Ankice Barbir Mladinović u priči Nakon komunizma odbačen i antifašizam. U stvarnosti, antifašizam se u Hrvatskoj već 25 godina sistematski obezvređuje i relativizuje, kako ističu istoričari i predstavnici antifašističkih udruženja.
Među stvarima kojima se s ponosom može pohvaliti Crna Gora je činjenica da antifašizam i dalje baštini kao svoju tekovinu i čuva s ponosom milenijumsku slobodarsku tradiciju. Ovakva se rečenica, u sličnima varijacima, može čuti prilikom obilježavanja važnih istorijskih datuma. Jedan od njih, simbolika je opet htjela da to bude 13. jul, Dan je ustanka crnogorskog naroda, koji je inspiriso i Žan Pol Sartra, kao prvi organizovani antifašistički ustanak u porobljenoj Evropi.
Istog je tog dana na Berlinskom kongresu Crna Gora, kao evropska država, priznata 1878. godine, te taj datum slavi i kao Dan državnosti. Ruku na srce, ipak je moguće da današnje generacije ne znaju ko su bili: Sava Kovačević, Peko Dapčević, Rifat Burdžević, Tršo ili Ljubo Čupić, ali je relativno dosljedno čuvanje antifašističke tradicije ipak pomoglo da se, drugdje dominanti pokušaji rehabilitovanja četnika, u Crnoj Gori ne omoguće.
Jasno je upućena poruka još prije više od desetak godina kada se pokušaj dizanja spomenika četničkom vojvodi Pavlu Đurišiću, na privatnom imanju kod Berana, završio tako što su ga nedležene državne službe digle u vazduh. Više u priči Esada Krcića Crnogorsko društvo (ni)je dostojno svog istorijskog nasljeđa.
Američki predsjednik Barack Obama u petak je na komemoraciji naglasio da: "Oni koji su se žrtvovali za slobodu tada, i oni koji to čine danas, su znali i znaju da sloboda nije moguća ako slobodni ljudi nijesu spremni da umru za nju."
Simbolika iskrcavanja u Normandiji je i u tome što je jedna od odlučujućih i jedinstvenih bitaka za pobjedu nad fašizmom izvedena u zemlji "Francuske revolucije" i kolijevci demokratije, u kojoj je nastao moto "Liberté, égalité, fraternité" (Sloboda, jednakost i bratstvo).
(Fotogalerija: Sedam decenija od iskrcavanja u Normandiji)
Sedam decenija od iskrcavanja u Normandiji
Vodeći se baš tim motom narodi bivše Jugoslavije, predvođeni Komunističkom partijom i Josipom Brozom Titom, takođe su dali nemjerljiv doprinos pobjedi nad nacizmom i fašizmom. Na toj teritoriji, koju danas čine sedam država, u antifašističkoj borbi život je dalo 1.600.000 osoba tokom Drugog svjetskog rata. Pojedine se bitke, ili ofanzive, kako se to tada govorilo, i danas izučavaju na vojnim akademijama širom svijeta.
Ipak, za razliku od mnogih drugih, koji sada pokušavaju prigrliti antifašističko nasljeđe, čak i iako ga nemaju, na Balkanu, kao da je sa odbacivanjem nasljeđa komunizma, istovremeno kod mnogih odbačen i antifašizam. Ili se u najboljem slučaju uz partizane, kao nosioce antifašističke borbe u Drugom svjetskom ratu, u istu ravan danas pokušavaju svrstati četnici i ustaše.
Antifašizam je u Srbiji marginalizovan i njegova uloga u kreiranju javnih politika je sve manja. Dok su spomenici antifašističkoj borbi u Drugom svjetskom ratu prepušteni zaboravu, u istorijskim udžbenicima se antifašistima proglašavaju kvislinzi koji se stavljaju rame uz rame sa partizanima. Kolika je snaga antifašističke ideje u Srbiji danas i može li se ona oduprijeti pritiscima revizionizma, istraživao je Dušan Komarčević u priči Sprega nacionalizma i kapitala doprinela marginalizaciji antifašizma.
Od sedam slavnih ofanziva tokom Drugog svjetskog rata na teritoriji bivše Jugoslavije, pet ih je izvedeno na prostoru Bosne i Hercegovine. Ali u zemlji i gradu širom svijeta poznatog antifašitičkog junaka Vladimira Perića Valtera, od slavne istorije malo je šta ostalo.
Ilustracija
Danas je moguće: Dvije škole pod jednim krovom, rušenje spomenika antifašistima, da bi se postavio četnicima, ploče s imenima ulica osvjedočenih fašista, skrnavljenje spomenika antifašizma, govor mržnje, i najnovije podizanja spomen-obilježja u Sarajevu, optuženiku za genocide i najteže ratne zločine, Ratku Mladiću, koji je taj grad i njene građane više od 44 mjeseca držao u opsadi - samo su neki od brojnih primjera koji pokazuju kako u Bosni i Hercegovini, zemlji koja je tokom Drugog svjetskog rata platila veliki danak u borbi protiv fašizma, ova, normalnom svijetu sramotna pošast, i dalje živi. Dženana Halimović u tekstu Neskriveno obilježavanje fašističkih znamenja donosi više pojedinosti.Hrvatska je imala najjači antifašistički pokret u Evropi u Drugom svjetskom ratu. No, 90-tih godina praksa se izmijenila. Ostalo je samo deklarativno opredjeljenje, "s figom u džepu", navode sagovornici Ankice Barbir Mladinović u priči Nakon komunizma odbačen i antifašizam. U stvarnosti, antifašizam se u Hrvatskoj već 25 godina sistematski obezvređuje i relativizuje, kako ističu istoričari i predstavnici antifašističkih udruženja.
Među stvarima kojima se s ponosom može pohvaliti Crna Gora je činjenica da antifašizam i dalje baštini kao svoju tekovinu i čuva s ponosom milenijumsku slobodarsku tradiciju. Ovakva se rečenica, u sličnima varijacima, može čuti prilikom obilježavanja važnih istorijskih datuma. Jedan od njih, simbolika je opet htjela da to bude 13. jul, Dan je ustanka crnogorskog naroda, koji je inspiriso i Žan Pol Sartra, kao prvi organizovani antifašistički ustanak u porobljenoj Evropi.
Istog je tog dana na Berlinskom kongresu Crna Gora, kao evropska država, priznata 1878. godine, te taj datum slavi i kao Dan državnosti. Ruku na srce, ipak je moguće da današnje generacije ne znaju ko su bili: Sava Kovačević, Peko Dapčević, Rifat Burdžević, Tršo ili Ljubo Čupić, ali je relativno dosljedno čuvanje antifašističke tradicije ipak pomoglo da se, drugdje dominanti pokušaji rehabilitovanja četnika, u Crnoj Gori ne omoguće.
Jasno je upućena poruka još prije više od desetak godina kada se pokušaj dizanja spomenika četničkom vojvodi Pavlu Đurišiću, na privatnom imanju kod Berana, završio tako što su ga nedležene državne službe digle u vazduh. Više u priči Esada Krcića Crnogorsko društvo (ni)je dostojno svog istorijskog nasljeđa.