Na Twitter nalogu Caucasus Heritage Watch (CHW), koji se bavi satelitskim nadgledanjem stanja kulturne baštine na Kavkazu, 19. aprila su objavljene fotografije za koje tvrde da pokazuju nekoliko vozila parkiranih uz crkvu Vankasar, u azerbejdžanskom distriktu Agdam.
Region u kojem se nalazi pomenuto kulturno nasleđe azerbejdžanske snage su osvojile tokom sukoba sa Jermenijom u Nagorno - Karabahu 2020. godine.
Na fotografijama su detalji teško prepoznatljivi, ali su svejedno deljene na Twitteru zbog straha da bi mogle prikazivati prve znakove "brisanja" drevnog hrišćanskog spomenika kulture.
Lori Kačadorijan, vanredna profesorka na Univerzitetu Kornel, koja je deo istraživačkog tima CHW-a, rekla je za Radio Slobodna Evropa da se na fotografiji pojavljuje jedan kamion "dug najviše 8,6 metara" - mnogo duži od običnog automobila, kamiona ili kombija - zajedno sa neidentifikovanim vozilima i "privremenom strukturom pravouganovog oblika" dimenzija 18 x 8 metara, za šta veruje da bi mogao da bude šator ili neka druga forma skloništa.
Napravljena od kamena, crkva Vankasar je izgrađena u sedmom veku na vrhu brda u blizini arheološkog nalazišta Tigranakert
Nema dokaza da je crkva Vankasar planirana za uništenje otkad je taj deo dospeo pod kontrolu Azerbejdžana, ali se mnogi plaše da bi mogla biti demolirana pošto su nedavno mediji objavili da je druga crkva uklonjena na azerbejdžanskoj teritoriji.
U martu 2021. godine ekipa BBC-a je pokušala da pronađe crkvu u gradu Džebrailu koji je sada pod azerbejdžanskom kontrolom. Mala crkva, sagrađena 2017. godine, postala je poznata tokom azerbejdžansko - jermenskog konflikta 2020. godine nakon što se pojavio snimak vojnika koji stoji na njenom oštećenom krstu i uzvikuje islamističke slogane.
Satelitski snimak CHW-a prikazuje uništenje crkve Svete majke božje u Džebrailu
Umesto crkve, ekipa BBC-a je na tom mestu našla poravnato tlo.
Reagujući na uništenje crkve, viši azerbejdžanski zvaničnik Hikmet Hadžijev je ukazao na teško oštećene gradove koji su, prema njegovim rečima, postali smetljišta pod jermenskom okupacijom od završetka prvog sukoba u Nagorno - Karabahu 1994. godine.
Vankasar snimljen 2012. godine
Američko-jermenski istraživač Sajmon Magakijan za Radio Slobodna Evropa kaže da se nada da je ono što se vidi na satelitskim snimcima uz crkvu Vankasar privremeni vojni objekti. Međutim, zabrinjava ga izjava zvaničnika Azerbejdžana o arheološkom nalazištu Tigranakert koje se nalazi u blizini crkve.
Ostaci Tigranakerta, grada nazvanog po jermenskom kralju Tigranesu Velikom iz 1. veka p.n.e.
Hadžijev, inače savetnik predsednika Azerbejdžana Ilhama Alijeva, objavio je na Twitteru 13. marta da je "falsifikovana mitska priča" o Tigranakertu "gotova". Ostaci tog jermenskog kraljevskog grada su na dva kilometra udaljeni od crkve Vankasar i oštećeni su tokom sukoba 2020. godine.
Jermeni se sećaju i potpunog uništenja jermenskih drevnih nadgrobnih spomenika, takozvanih kačkara, na groblju Julfa u Azerbejdžanu.
Kačadorijan povodom satelitskih snimaka crkve Vankasar od 19. aprila kaže da se nada da nema rizika i da su vozila samo u prolazu.
"Međutim, zastrašivanje funkcioniše samo ako potencijalnu metu učinimo vidljivijom široj javnosti i odgovornim vlastima kako bi dobili pojašnjenje. Za razliku od drugih istraživačkih timova, mi smo najzadovoljniji kad se pokaže da smo pogrešili", kazala je Kačadorijan.
Radio Slobodna Evropa je tražio komentar od Organizacije Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu - UNESCO, koja kaže: "UNESCO nastavlja rasprave o upućivanju misije za zaštitu kulturnih dobara u i oko regije Nagorno-Karabah, u okviru Konvencije o zaštiti kulturne baštine iz 1954. godine u slučaju oružanog sukoba i njezina dva protokola, u duhu dogovora i nepristranosti ".