U sklopu serijala „Crna Gora i region“, politikolog Tanja Topić govori o međuzavisnosti zahtjeva Republike Srpske i dijela opozicije u Crnoj Gori za specijalnim odnosima sa Srbijom, te implikacijama takvih inicijativa po stabilnost regiona.
RSE: Gospođo Topić, da li su po Vama u vezi zahtjevi koji dolaze iz Republike Srpske, ali i dijela opozicije u Crnoj Gori, za pojačanim specijalnim vezama sa Srbijom ili je to prosto koincidencija?
TOPIĆ: Teško je reći da je riječ o koincidenciji. Ja lično mislim da se oni nalaze svakako na nekoj vrsti veze, mada moram reći da su ovi zahtjevi za postojanjem specijalnih i paralelnih veza izmđu Republike Srpske i Srbije, odnosno Jugoslavije, pa Srbije i Crne Gore, nisu ništa novo, tako da je ovo neka treća vrsta sporazuma što jasno govori na neki način i o nedovoljnom ispunjenju prethodnih sporazuma.
RSE: Naravno, pitanje budućnosti tih relacija u velikoj mjeri zavisi od činjenice da ovakvi zahtjevi iz Republike Srpske dolaze sa strane zvanične Banja Luke, a u Podgorici je u pitanju opozicija kojoj je bliska ideja zajedničke države sa Srbijom.
TOPIĆ. Naravno. Ovi zahtjevi iz Banja Luke su pojačani u zadnje vrijeme i mislim da su upravo pojačani onog trenutka kada je došlo do proglašenje nezvisnosti Crne Gore. Lično mislim da se nalaze u nekoj vrsti veze i sa rješavanjem statusa Kosova, gdje pretpostavljam da političke strukture iz Srbije pokušavaju dobiti što bolju pregovaračku poziciju u pogledu rješenja statusa Kosova, koristeći, odnosno upotrebljavajući političke snage, naravno, ovaj zvanični institucionalni nivo vlasti u Republici Srpskoj.
RSE. U kolikoj mjeri ovakve inicijative utiču na stabilnost regiona?
TOPIĆ: Ove incijative prilično destabilizuju region. Ja mogu reći da su se ovakve inicijative posebno negativno odrazile u Bosni i Hercegovini. Dovele su do radikalizacije, jednog pravog rata, da tako kažem, drugim sredstvima i metodama, ali ih ne treba posmatrati izolovano od konteksta predizborne kampanje. Ponavlja nam se situacija koju smo gledali prethodnih deset godina na svim mogućim izborima da se vrši svojevrsna nacionalna homogenizacija, pa je upravo i ova priča o referendumima, o specijalnim i paralelnim vezama još više podgrijala tenzije među etničkim grupama u Bosni i Hercegovini.
RSE: Koja je tu pozicija ili uloga zvaničnog Beograda? Da li oni imaju političku korist od ove vrste inicijative?
TOPIĆ: Ja ću biti slobodna reći da je zvanični Beograd uvijek nastojao, počev i od politike Slobodana Miloševića, imati uticaj na Srbe van granica Srbije, često ih je upotrebljavao i zloupotrebljavao, naravno, pridobijajući što bolju poziciju za sebe. Mislim da i ovog puta zvanični Beograd ima velikog udjela, odnosno ne doprinosi ni na koji način smirivanju tih strasti već ih jednostavno podgrijava, a sve se to nalazi u neposrednoj vezi za pitanjem rešenja statusa Kosova.
RSE: Da se vratim na političke odnose Banja Luke i Podgorice. Kako ih Vi ocjenjujete? Imate li utisak da su oni mimo uticaja vladajućih elita u Srbiji?
TOPIĆ: Ti se odnosi moraju posmatrati na različitim razinama. Znam da su ti odnosi bili dosta dobri, ali recimo nezvanične Banja Luke sa zvaničnom Podgoricom i to je bio period možda do proglašenja nezavisnosti Crne Gore. Međutim, sada je zvanična Banja Luka uspostavila dosta dobre i intenzivne odnose sa zvaničnim Beogradom i mislim da to neposredno utiče na neki način i na ne tako intenzivne odnose sa zvaničnom Podgoricom. Oni jesu korektni, ali mislim da ne funkcionišu na onoj jakoj emocionalnoj razini kao što je to slučaj sadašnjih odnosa zvaničnog Beograda i zvanične Banja Luke.
RSE: Kada sam rekla da je utisak u Podgorici da su oni mimo uticaja Beograda mislila sam i na potez Milorada Dodika koji je uoči referenduma o nezavisnosti praktično javno podržao Đukanovića, a znamo da je u tom periodu Beograd bio vrlo aktivan u spriječavanju svega što je moglo doprinijeti pozitivnom rezultatu referenduma. Da li je tu možda neka Dodikova specifična pozicija?
TOPIĆ: U tom trenutku je došlo na neki način do indirektne podrške od strane Dodika nezavisnoj Crnoj Gori, međutim, ubrzo poslje toga na neki način je usljedilo povlačenje koraka unazad kada je riječ o odnosima sa Crnom Gorom zato što se u tom trenutku, vrlo neposredno poslje crnogorskog referenduma, pojačao uticaj, pojačala prisutnost zvaničnog Beograda u Banja Luci.
RSE: Nakon toga je došlo i do priče o referendumu u Republici Srpskoj.
TOPIĆ: Priča o referendumu je prisutna u zadnjih desetak, petnaest godina. Ta ideja je nerealna a nema ni podršku međunarodne zajednice. Ono što je možda simptomatično i zanimljivo da se ovdje često postavljalo pitanje da li će referendum u Crnoj Gori imati određenog uticaja na okolnosti u Bosni i Hercegovini. Tada je i sam premijer Dodik podvlačio da nikakvih posljedica od proglašenja nezavisnosti Crne Gore neće imati u smislu potenciranja takvog rješenja referenduma u Republici Srpskoj, vezano za status u Bosni i Hercegovini, međutim, vrlo brzo priča dobija zaokret i ona postaje dominantna tema i u ovoj predizbornoj kampanji, a sve više je intenzivirana nakon svakog susreta koji zvaničnici Republike Srpske imaju sa zvaničnicima iz Srbije.
TOPIĆ: Teško je reći da je riječ o koincidenciji. Ja lično mislim da se oni nalaze svakako na nekoj vrsti veze, mada moram reći da su ovi zahtjevi za postojanjem specijalnih i paralelnih veza izmđu Republike Srpske i Srbije, odnosno Jugoslavije, pa Srbije i Crne Gore, nisu ništa novo, tako da je ovo neka treća vrsta sporazuma što jasno govori na neki način i o nedovoljnom ispunjenju prethodnih sporazuma.
RSE: Naravno, pitanje budućnosti tih relacija u velikoj mjeri zavisi od činjenice da ovakvi zahtjevi iz Republike Srpske dolaze sa strane zvanične Banja Luke, a u Podgorici je u pitanju opozicija kojoj je bliska ideja zajedničke države sa Srbijom.
TOPIĆ. Naravno. Ovi zahtjevi iz Banja Luke su pojačani u zadnje vrijeme i mislim da su upravo pojačani onog trenutka kada je došlo do proglašenje nezvisnosti Crne Gore. Lično mislim da se nalaze u nekoj vrsti veze i sa rješavanjem statusa Kosova, gdje pretpostavljam da političke strukture iz Srbije pokušavaju dobiti što bolju pregovaračku poziciju u pogledu rješenja statusa Kosova, koristeći, odnosno upotrebljavajući političke snage, naravno, ovaj zvanični institucionalni nivo vlasti u Republici Srpskoj.
RSE. U kolikoj mjeri ovakve inicijative utiču na stabilnost regiona?
TOPIĆ: Ove incijative prilično destabilizuju region. Ja mogu reći da su se ovakve inicijative posebno negativno odrazile u Bosni i Hercegovini. Dovele su do radikalizacije, jednog pravog rata, da tako kažem, drugim sredstvima i metodama, ali ih ne treba posmatrati izolovano od konteksta predizborne kampanje. Ponavlja nam se situacija koju smo gledali prethodnih deset godina na svim mogućim izborima da se vrši svojevrsna nacionalna homogenizacija, pa je upravo i ova priča o referendumima, o specijalnim i paralelnim vezama još više podgrijala tenzije među etničkim grupama u Bosni i Hercegovini.
RSE: Koja je tu pozicija ili uloga zvaničnog Beograda? Da li oni imaju političku korist od ove vrste inicijative?
TOPIĆ: Ja ću biti slobodna reći da je zvanični Beograd uvijek nastojao, počev i od politike Slobodana Miloševića, imati uticaj na Srbe van granica Srbije, često ih je upotrebljavao i zloupotrebljavao, naravno, pridobijajući što bolju poziciju za sebe. Mislim da i ovog puta zvanični Beograd ima velikog udjela, odnosno ne doprinosi ni na koji način smirivanju tih strasti već ih jednostavno podgrijava, a sve se to nalazi u neposrednoj vezi za pitanjem rešenja statusa Kosova.
RSE: Da se vratim na političke odnose Banja Luke i Podgorice. Kako ih Vi ocjenjujete? Imate li utisak da su oni mimo uticaja vladajućih elita u Srbiji?
TOPIĆ: Ti se odnosi moraju posmatrati na različitim razinama. Znam da su ti odnosi bili dosta dobri, ali recimo nezvanične Banja Luke sa zvaničnom Podgoricom i to je bio period možda do proglašenja nezavisnosti Crne Gore. Međutim, sada je zvanična Banja Luka uspostavila dosta dobre i intenzivne odnose sa zvaničnim Beogradom i mislim da to neposredno utiče na neki način i na ne tako intenzivne odnose sa zvaničnom Podgoricom. Oni jesu korektni, ali mislim da ne funkcionišu na onoj jakoj emocionalnoj razini kao što je to slučaj sadašnjih odnosa zvaničnog Beograda i zvanične Banja Luke.
RSE: Kada sam rekla da je utisak u Podgorici da su oni mimo uticaja Beograda mislila sam i na potez Milorada Dodika koji je uoči referenduma o nezavisnosti praktično javno podržao Đukanovića, a znamo da je u tom periodu Beograd bio vrlo aktivan u spriječavanju svega što je moglo doprinijeti pozitivnom rezultatu referenduma. Da li je tu možda neka Dodikova specifična pozicija?
TOPIĆ: U tom trenutku je došlo na neki način do indirektne podrške od strane Dodika nezavisnoj Crnoj Gori, međutim, ubrzo poslje toga na neki način je usljedilo povlačenje koraka unazad kada je riječ o odnosima sa Crnom Gorom zato što se u tom trenutku, vrlo neposredno poslje crnogorskog referenduma, pojačao uticaj, pojačala prisutnost zvaničnog Beograda u Banja Luci.
RSE: Nakon toga je došlo i do priče o referendumu u Republici Srpskoj.
TOPIĆ: Priča o referendumu je prisutna u zadnjih desetak, petnaest godina. Ta ideja je nerealna a nema ni podršku međunarodne zajednice. Ono što je možda simptomatično i zanimljivo da se ovdje često postavljalo pitanje da li će referendum u Crnoj Gori imati određenog uticaja na okolnosti u Bosni i Hercegovini. Tada je i sam premijer Dodik podvlačio da nikakvih posljedica od proglašenja nezavisnosti Crne Gore neće imati u smislu potenciranja takvog rješenja referenduma u Republici Srpskoj, vezano za status u Bosni i Hercegovini, međutim, vrlo brzo priča dobija zaokret i ona postaje dominantna tema i u ovoj predizbornoj kampanji, a sve više je intenzivirana nakon svakog susreta koji zvaničnici Republike Srpske imaju sa zvaničnicima iz Srbije.