Bivši predsjednik Albanije Ilir Meta uhapšen je 21. oktobra po nalogu albanskog Specijalnog tužilaštva za borbu protiv korupcije (SPAK) pod sumnjom za "korupciju, pranje novca, neprijavljivanje i prikrivanje imovine".
Metina bivša supruga, Monika Kryemadhi, poslanica i bivša liderka Slobodarske partije, takođe je optužena za ista krivična djela i naloženo joj je da se prijavi policiji. Tužioci još nisu podigli zvanične krivične prijave protiv njih ili još dve osobe optužene za pranje novca i korupciju.
Meta je bio predsjednik Albanija od 2017. do 2022. godine, a sada je predsjednik Slobodarske partije.
Metin advokat, Genc Gjokutaj, rekao je da je slučaj protiv bivšeg predsjednika politički motivisan. Portparol Mete Tedi Blushi rekao je na konferenciji za novinare da je hapšenje "neodgovoran čin" i da SPAK svojim postupcima pokušava da "eliminiše opoziciju".
"Političko hapšenje dvojice opozicionih lidera" nije ništa drugo "do objava rata", rekao je Blushi.
Kryemadhi je u izjavi odbacila optužbe protiv nje i njenog bivšeg supruga kao "političke".
Meta, 55, optužio je sadašnju vladu da vodi "kleptokratski režim" i da koncentriše sve zakonodavne, administrativne i sudske ovlasti u rukama premijera Edija Rame.
Metu, veterana albanske politike koji je bio na visokim pozicijama od pada komunizma 1991. godine, priveli su maskirani policajci u civilu koji su ga izveli iz vozila nakon što se vratio sa Kosova uoči konferencije za novinare.
Policija je saopštila da je "upotreba sile" primenjena nakon što je Meta odbio da izvrši naređenje da napusti automobil i uputio uvredljive reči na račun policajaca i pravosudnih organa.
Advokat Genc Gjokutaj rekao da je Meta "otet na razbojnički način".
Policija Albanije saopštila je da je hapšenje obavljeno na zahtev SPAK-a i da je izvršeno u skladu sa propisima. SPAK je u saopštenju naveo da je Metino hapšenje usledilo nakon petogodišnje istrage.
SPAK navodi da su Meta i njegova supruga "međusobno, ali i sa drugim javnim funkcionerima, učestvovali u izvršenju više krivičnih djela".
Istrage protiv Mete počele su 2019. godine u vezi sa aferom CEZ-DIA, koja se odnosi na privatizaciju Elektrodistribucije i naplatu preostalih dugova.
Tri godine kasnije, pokrenut je još jedan slučaj, nakon žalbe na neprijavljene isplate vrijedne hiljade eura iz stranke koju vodi Meta, za lobiranje u SAD.
Dva slučaja se spojena u jedan 2024. godine.
Specijalno tužilaštvo navelo je da je Meta, u svojstvu ministra privrede, trgovine i energetike, "svojim autoritetom i uticajem umešao u proces izbora kompanije DIA za naplatu dugova CEZ-a, iako ona nije ispunjavala zakonske i profesionalne kriterijume".
Tužilaštvo navodi da su Meta, kao predsjednik Skupštine, i njegova supruga kao poslanica, 2014. godine iskoristili uticaj da uvedu kompaniju na tržište optičkih vlakana, a zatim dobili procenat dobiti kompanije.
Reakcija opozicije
Istrage su pokazale i da Meta i njegova supruga nisu prijavili medicinske troškove nastale u periodu 2013-2019. godine u ukupnoj vrijednosti od 106.000 eura.
Istrage su u toku, s ciljem prikupljanja dokaza i razumijevanja umiješanosti drugih lica u ove aktivnosti.
SPAK je zahvalio organima za sprovođenje zakona SAD, Austrije, Italije, San Marina, Kipra i Državnoj policiji na saradnji.
Albanske institucije napravljene uz podršku Evropske unije i SAD pokrenule su nekoliko istraga protiv bivših visokih vladinih zvaničnika koji su navodno umiješani u korupciju.
Bivša ambasadorka EU u Albaniji Romana Vlahutin pozdravila je hapšenje kao znak da niko u Albaniji nije iznad zakona.
Portparol Slobodarske partije Tedi Blushi nazvao je Metino hapšenje "neodgovornim činom", rekavši da SPAK ovim postupcima pokušava da "eliminiše opoziciju".
"Razlozi njegovog hapšenja povezani su sa stavom koji je zauzeo u odbrani nacionalnog pitanja", rekao je Blushi.
Bivši premijer Sali Berisha bio je na konferenciji za novinare u vrijeme kada je Meta uhapšen. On je hapšenje opisao kao "politički progon".
"Oni nisu objavili nikakve činjenice o Iliru Meti. Progon Mete je samo politički. Politički nalog Edija Rame je sproveden. Na nas je red", rekao je Beriša, nakon što su ga novinari pitali o ovom razvoju događaja.
U Albaniji je dan prije uhapšen i bivši poslanik Socijalističke partije (SP) Jurgis Çyrbja i protiv njega se vodi istraga zbog tri krivična djela. On je uhapšen 20. oktobra uveče, nekoliko dana nakon što je odustao od poslaničkog mandata, prema njegovim riječima, iz zdravstvenih razloga.
Specijalna struktura za borbu protiv korupcije (SPAK) saopštila je da se Çyrbja sumnjiči za "odavanje državne tajne" više puta, "podršku počiniocu krivičnog djela" i "aktivnu korupciju na izborima".