Užičanin Radoje Lapčević bio je učesnik radne akcije tokom koje su 1946. godine izgrađena 92 kilometra pruge Brčko-Banovići, na severu današnje Bosne i Hercegovine (BiH). Vremena su se promenila, iza Jugoslavije je ostalo sedam državnih entiteta, a Lapčević se sa nostalgijom seća svog učešća na različitim gradilištima širom nekadašnje zemlje:
“Učesnik sam u izgradnji pruge Brčko-Banovići, Šamac-Sarajevo, Banja Luka-Doboj. Na pruzi Šamac-Sarajevo postao sam dvostruki udarnik (titula dodeljivana za izrazite rezultate u radu – prim.aut.).”
Radoje Lapčević: Učesnik u izgradnji pruge Brčko-Banovići, Šamac-Sarajevo, Banja Luka-Doboj i dvostruki udarnik na pruzi Šamac-Sarajevo
Tokom izgradnje Brčko-Banovići pruge, naš sagovornik bio je jedan od 62.268 mladića i devojaka učesnika radne akcije iz cele ondašnje Jugoslavije, kao i 2.200 dobrovoljaca iz drugih zemalja.
Neki od njih mogu se videti na fotografijama ili u novinskim isečcima, kao što se i neka od njihovih imena mogu pročitati u dokumentima izložbe postavljene u saradnji dva gradska muzeja iz različitih država – Tuzle sa severa BiH i Užica sa zapada Srbije.
To su sećanja na postavljanje pruge čije je ime izraslo u sinonim izgradnje Jugoslavije pod vlašću Josipa Broza Tita, autokrate sa ambicijom da modernizuje privredno zaostalu državu.
Kako se gradila pruga Brčko-Banovići
Otvarajući izložbu pod nazivom “Historijska pruga kroz historijske izvore”, koja je postavljena povodom sedam decenija od radova na pruzi Brčko-Banovići, zamenik užičkog gradonačelnika Nemanja Nešić podsetio je na moto ove radne akcije:
“'Brčko-Banovići, to je naša meta, izgradićemo prugu još ovoga leta'. Bio je to duh optimizma, snaga volje i jaka emocija. Time se može učiniti nešto što na prvi pogled deluje nemoguće.”
Ovo je i istorijski zapis o prvoj velikoj i jednoj od najznačajnijih radnih akcija organizovanih u cilju obnove i izgradnje urbanih celina i infrastrukture Jugoslavije posle Drugog svetskog rata.
Izložbu je priredio Istorijski arhiv Tuzlanskog kantona. Ističući dobru saradnju užičkog i tuzlanskog arhiva Omer Zulić, direktor tuzlanskog arhiva, naveo je da izložba svima šalje jasnu poruku:
“To je taj osjećaj pripadnosti državi, osjećaj potrebe izgradnje države i u tom smislu ova izložba danas svima nama treba da bude uistinu vjetar u leđa da i mi damo nešto više od sebe za svoju državu.”
Željko Marković, direktor Užičkog i Omer Zulić, direktor Tuzlanskog arhiva
Gradnja pruge, čija dužina je 92 kilometra i koja ima tri tunela i 177 drugih objekata, bila je podeljena na 234 deonice na kojima je radilo 220 omladinskih brigada.
Završena je za svega 190 dana, a prvi voz njome je prošao 7. novembra 1946. godine. Bila je namenjena za transport uglja iz rudnika Banovići. I danas se koristi u tu svrhu, ali u mnogo manjoj meri nego pre sedamdeset godina.
Za izložbu su priukupljeni dokumenti iz arhiva BiH, Republike Slovenije i Železničkog muzeja u Beogradu. Pored podataka o izgradnji pruge, prisutan je i jedan drugi aspekt rekla je autorka Selma Isić.
“Prikupljajući novinske tekstove, fotografije, posebnu požnju smo obratili na smještaj, ishranu, zdravstvo, odnosno bolnički način na koji su se brigadiri liječili, budući normalno da je uz sav taj naporan rad na pruzi bilo ozlijeda, svega. Zanimao nas je i kulturno obrazovni sadržaj tokom tih 190 dana izgradnje historijske pruge. Sve je to iz današnjeg ugla veoma interesantno”, kazala je.