Vlada RS predložila je nedavno izmjene i dopune Izbornog zakona i Zakona o lokalnoj samoupravi kojima je predviđeno da se načelnici opština i gradova biraju u lokalnim parlamentima, a ne direktno na izborima.
Vlada traži od Narodne skupštine da ove izmjene usvoji po hitnom postupku. Jedan od ključnih razloga za to je i činjenica da izborna procedura započinje 8.maja, raspisivanjem lokalnih izbora, koji treba da se održe u oktobru ove godine. Za sada ovaj prijedlog nailazi na otpor nevladinih organizacija.
Izmjene tih zakona u Vladi RS-a pravdaju političkim zastojima u funkcionisanju opština i radu načelnika, zbog čega je u protekloj godini dolazilo i do njihovih opoziva. Tvrde da se, suprotno optužbama iz redova opozicije, pomenutim izmjenama izbjegava centralizacija moći. Ministar uprave i lokalne samouprave RS-a Zoran Lipovac:
„Načelnika će birati predstavnici građana koje su oni izabrali. Nije slučaj u Moldaviji pa da vlada imenuje načelnike, nego će ih birati građani, samo ne neposredno nego posredno.“
Prijedlogu Vlade RS-a oštro se protive opozicija i veliki broj nevladinih organizacija. I dok vlast tvrdi da je pet opoziva načelnika opština u protekloj godini rezultat manjkavosti Izbornog zakona, nevladin sektor ističe da je riječ o pregrupisavanju moći u korist vladajućeg SNSD-a, koji je u pomenutim foteljama želio vidjeti svoje ljude. Bojan Bajić iz NVO „Luna“ objašnjava odakle zapravo potiču predložene izmjene Izbornog zakona:
„Ustvari je ova vlast dobila signal da su ti libero igrači, te nezavisne ličnosti koje imaju uticaj u lokalnoj zajednici opasnost za sljedeće izbore i da bi se elimisali takvi igrači data je prednost samo onima koji imaju stranačku mašinu. Na ovaj način neko ko je nezavisni kandidat neće nikada biti načelnik, bez obzira koliko on podrške uživa u lokalnoj zajednici.“
U nevladinom sektoru ističu da potezu Vlade RS-a nije prethodila kritička analiza, niti je provedena javna rasprava kako bi se građani izjasnili na koji način žele birati načelnike opština. Predsjednik NVO Centar za humanu politiku Momir Dejanović kaže da je pomenutom odlukom Vlade ugrožena autonomija lokalne samouprave u RS-a:
„Radi se o interesu jedne, trenutno vladajuće političke stranke u RS-u, koja od načelnika opštine želi da stvori stranačkog poslušnika.“
Opozicija u RS-u složno osuđuje potez entitetske vlade koja uoči lokalnih izbora interveniše upravo na Izbornom zakonu. Lider SDS-a Mladen Bosić:
„To bi značilo da bi se prilikom svake skupštinske većine promijenio i načelnik ili gradonačelnik. To je ustvari mnogo nestabilniji sistem za razliku od onog što govori ministar Lipovac, to je mnogo nestabilniji sistem politički od ovog kada gradonačelnik ima autoritet glasova koje je dobio direktno od naroda.“
U vladajućem SNSD-u tvrde da će izmjenama zakona izbor načelnika biti ne samo jednostavniji već i jeftiniji. Izvršni sekretar SNSD-a Rajko Vasić:
„Ono što je bitno za demokratiju, načelnik bi se birao, i SNSD se zalaže za to, iz reda izabranih odbornika. Dakle, oni ljudi koji su dobili povjerenje birača u lokalnoj zajednici - jedan od njih će biti izabran za načelnika. Demokratija i neposredni izbori tu ne osjećaju nikakvu manjkavost i nemaju nikakvu štetu.“
NO Centri civilnih inicijatova provela je istraživanje u 7 gradova RS-a na 500 ispitanika i utvrdila da više od 90 posto anketiranih želi da nastavi birati načelnika opštine direktno. Zbog toga ističu da je odluka Vlade RS-a potpuno suprotna željama građana. Stav većeg dijela nevladinog sektora u RS-u je da bi inicijativa entitetske vlade za godinu-dvije dovela do ozbiljnog apsolutizma u RS-u.